De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Ingezonden stukken.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

Een praatje over geld. Open brief aan Mevrouw Annie K.D. te Soerabaia.

Mevrouw,

In de Hollandsche Lelie van 1 dezer, No. 35, komt een met uw niet voluit gespelden naam prijkend? artikel voor, met het opschrift: ‘Een praatje over geld’.

Met wrevel heb ik kennis genomen van den inhoud van uw geschrijf.

Ook met verbazing, dat U, die zelve erkent ‘nog maar kort in Indië’ te zijn, niet schroomt om een zóó hoogst ongunstig oordeel te vellen over Indische dames en heeren!

Evenals destijds Bas Veth in zijn berucht pamflet, met zijn wraakgierig schelden op de Indische maatschappij, scheert ook U, allen, rechtvaardigen en onrechtvaardigen, over een kam, schetst U het geheele Indische publiek als zedeloos, bekrompen, intellectueel zeer laag staande, zonder gevoel voor kunst, muziek of literatuur; egoïstisch in de hoogste mate, en alleen beheerscht door de zucht om maar in den kortst mogelijken tijd het meest mogelijke geld bijeen te schrapen, op eerlijke of oneerlijke wijze, en aan dat streven desnoods alles ten offer brengende, met verzaking van eer, loyauteit en eerlijkheid; dus zoo iets als de lasteraar Bas Veth schold: ‘Een onafzienbare rij patsers en ploerten’.

U hebt daar een onwaardig voorganger trouw nagevolgd, Mevrouw. En dit, terwijl U nog maar zoo kort in Indië zijt, en zoowel menschen als toestanden in Indië nog maar oppervlakkig hebt kunnen leeren kennen.

En toch heeft U niet geschroomd zinsneden als de ondervolgende in druk te doen verschijnen:

‘Waarom anders al’ (ik cursiveer) ‘die getrouwde, in weelde levende dames, die zich vergeten met andere mannen, en heeren die hun troost zoeken bij andermans vrouw.’

In mijne, in 1900 te Batavia uitgegeven brochure: ‘De waarheid omtrent het leven in Ned. Indië. Protest tegen het boek van B. Veth, door L.C. van Vleuten’, schreef ik o.a.:

‘Het is een opmerkelijk, maar tevens betreurenswaardig verschijnsel, dat nagenoeg alle schrijvers en schrijfsters, en helaas, schrijfsters niet het minst, die in de laatste jaren romans, dan wel novellen of beschrijvingen over Ned. Indië in het licht hebben doen geven, zich als het ware hebben beijverd, om die Indische maatschappij en die Indische toestanden op de meest ongunstige, en steeds erg overdreven ongunstige wijze voor te stellen, vooral op zedelijk en sexueel gebied.’

Dit ziet men helaas, thans ook weder aan U, Mevrouw Annie K.D., alhoewel U, nog zoo kort in Indië zijnde, tot oordeel, vooral tot ver-oordeel in het algemeen, en op velerlei gebied ten eenenmale onbevoegd zijt.

[p. 603]

U schijnt het voorzichtiger te hebben geacht uw onwaardig en lasterend artikel niet met uw vollen naam te onderteekenen, vermoedelijk ter voorkoming, dat die zoo zedelooze dames en heeren te Soerabaia, U dat vèr-oordeel erg kwalijk zouden nemen en dit zoowel U als uw echtgenoot duchtig doen gevoelen, hetgeen U dan ook ten volle zoudt verdiend hebben.

Met het oog daarop ware het uwerzijds nog véél verstandiger geweest uw artikel maar in 't geheel niet te onderteekenen.

De thans door U gebezigde verminkte onderteekening toch is eensdeels niet duidelijk genoeg om, voor uwe lezeressen en lezers in Nederland, eenig gewicht te doen hechten aan uwe brutale beweringen en drieste lasteringen, en, aan de andere zijde, daarentegen doorzichtig genoeg voor de dames en heeren te Soerabaia, om wanneer die uw artikel lezen, en daarop bestaat veel kans (al ware het maar dat een exemplaar van uw geschrijf door mij of een ander, die vrienden en kennissen te Soerabaia heeft, derwaarts werd opgezonden), U en uw echtgenoot nog menig onaangenaam oogenblik te bezorgen.

En het allerbeste en allerverstandigste ware zonder twijfel geweest wanneer U dat artikel, zoo schimpend op dames en heeren, met een deel waarvan U wellicht nog wel vriendschappelijk omgaat, maar in het geheel niet geschreven hadt, en vooral niet in druk doen verschijnen, in een, ten rechte zóó gewaardeerd tijdschrift als De Hollandsche Lelie, waarvan het mij spijt dat de Redactrice U daarvoor plaatsruimte heeft verleend.

Ja, uw artikel ware in alle opzichten beter óngeschreven te zijn gebleven.

Beschrijvingen en vooral beschuldigingen, op personeel gebied, kunnen alleen nut stichten wanneer men weet wie die beschuldigingen uitbrengt, en men in staat zij - desnoods - het beweerde te onderzoeken en te toetsen aan de waarheid.

Nut stichten zal uw geschrijf dan ook niet; geloof wekken evenmin, vooral niet na uw naïeve bekentenis, dat U nog maar kort in Indië zijt, terwijl vele van uwe beweringen tastbaar onwaar, dan wel schromelijk overdreven moeten voorkomen, ook aan degenen, die minder lang dan ik - ruim dertig jaar - in Indië verbleven.

Waarom ik U dan bestrijd, Mevrouw?

Uit dezelfde beweegredenen die mij voor eenige jaren deden bestrijden het onware en onwaardige pamflet van B. Veth, die evenals U thans, op indigne manier schold op Indische dames en heeren, en wien ik op de meest stellige wijze zijn leugen en laster heb verweten, waarop door hem een diep stilzwijgen is bewaard, alhoewel ik hem onmiddelijk na de verschijning een exemplaar van mijn Protest heb toegezonden. -

Ik bestreed hem, en bestrijd ook U thans, Mevrouw, uit liefde voor de waarheid, uit liefde voor, en dankbaarheid aan het heerlijke Insulinde, waar ik ruim dertig van mijne schoonste levensjaren heb doorgebracht, dat ik nog steeds een dankbaar hart toedraag, en waar ik nog vele familieleden, vrienden en kennissen heb, die ik onmogelijk zoo maar klakkeloos kan laten beleedigen, noch door een Bas Veth, die de dames en heeren in Indië uitschold voor.... ‘één onafzienbare rij patsers en ploerten’, noch door U, die - zich verschuilend achter een verminkte naamteekening - het Europeesche publiek in Indië afschildert als eene zedelooze bende geldschrapers en cretins, zonder onmiddelijk en met verontwaardiging mijn stem daartegen te verheffen.

Evenals in 1900 in mijn Protest tegen B. Veth, roep ik ook thans uwe lezeressen en lezers toe: Geloof toch al dien laster niet!

De menschen in Ned. Indië zijn niets slechter dan die in Nederland, vooral niet op sexueel gebied; een verklaring, die ik thans, na vier jaar in den Haag te hebben doorgebracht, met nòg meer zekerheid en nog meer klem herhaal.

Trouwens, vele zoo niet de meeste uwer beschuldigingen, Mevrouw, zijn tastbaar onwaar of overdreven.

Zoo uw verzuchting over al die zoo zedelooze dames en heeren waaronder U natuurlijk toch wel niet U zelve en uw echtgenoot zult rangschikken, al verkeert U wellicht op schijnbaar vriendschappelijke wijze met een deel van dat zoo diep gezonken publiek. - Zijt U en Uw echtgenoot dan de eenige rechtvaardigen te midden van al die onrechtvaardigen, dan wensch ik U daarmede oprecht geluk, maar heb tevens diep medelijden met uw desolaten toestand, dien U maar, hoe eer hoe beter, moet trachten te verlaten.

Uw bewering dat in Indië, - dus ook te Soerabaia - geen gevoel bestaat voor kunst, muziek of literatuur, verklaar ik beslist voor onwaar. Ik zelf heb gewoond te Soerabaia, en ben daar geweest nog kort voor mijn laatsten terugkeer naar Nederland, - en de Soerabaiasche causeriën van Mr. L. van Andel in den Java-Bode, o.a. nog in dien van 25 Januari j l. bewijzen, dat ook thans nog te Soerabaia wel degelijk gevoel bestaat voor Kunst. - Te Batavia of juister te Weltevreden heb ik meermalen genoten van heerlijke muziekuitvoeringen in niets gelijkende op uw Ronzebons, Mevrouw; en heb daar bijgewoond uitvoeringen door dames en heeren dilettanten van opera's en operetten, o.a. Faust en Hänsel en Gretel, die in hooge mate verdienstelijk en zeer artistiek waren.

Uw verhaal, Mevrouw, van dien Chineeschen ‘kruidenier’, die alvorens aan U te willen leveren eerst wilde weten waar uw echtgenoot werkzaam was en hoeveel hij wel verdiende? komt mij in hooge mate ongeloofelijk en belachelijk voor. Zóó iets heb ik in mijn langdurig verblijf in Indië nog nooit ondervonden of gehoord; en de Chineesche langanans zijn in den regel te begeerig om te mogen leveren aan Europeesche familiën, dan dat zij zich zóó domme en onbescheiden vragen zouden veroorloven.

Ook uw verhaal, Mevrouw, van die, nog wel met het bezoek van U en uw echtgenoot vereerde bruidsreceptie, waar de bruid, achter den rug van haar bruidegom, door het uitspreiden der vijf vingers, aan een vriendinnetje beduidde: dat hij vijfhonderd gulden per maand verdiende, komt mij, minst genomen, ongeloofelijk voor, vooral bij een door U bezocht bruidspaar, waarvan de bruidegom, zes duizend gulden per jaar verdienende, wel niet kan worden gerekend tot de bepaald lagere en onbeschaafde kringen der Europeesche maatschappij in Indië.

[p. 604]

Het door U aangehaalde rijmpje, Mevrouw, luidende:

‘Als je geld hebt, kan je huizen bouwen,
Heb je 't niet dan kan je steenen sjouwen.’

geldt voor Holland evenzeer als voor Indië.

In Indië bestaat, op de hoofdplaatsen, het Europeesche publiek uit ambtenaren, officieren en handelaren, met of zonder hunne familiën.

Leegloopers en renteniers, als o.a. legio hier in den Haag, vindt men in Indië weinig of in 't geheel niet; althans niet op de hoofdplaatsen.

Het denkbeeld, dat nog sommigen in Holland hebben, dat in Indië de meeste tijd wordt doorgebracht op luiaardstoelen, is totaal verkeerd. In Indië wordt gewerkt, hàrd gewerkt, véél harder dan hier in Holland, zoowel door Ambtenaren als door Officieren en handelaars. Officieren en Ambtenaren, ook als genietende geregelde bezoldigingen, kunnen, uit den aard der zaak, niet meedoen aan die door U zoo verachte jacht op geldbezit.

Dat evenwel de handelaren, niet alleen in Holland maar ook in Indië, trachten de voordeeligste zaken te doen, en zooveel mogelijk geld te verdienen, kan toch niemand afkeuren! Dat ook in Indië daarbij somwijlen de beginselen van eer en goede trouw niet altijd worden betracht, moge een treurige waarheid zijn, maar, dit gebeurt hier in Holland evenzeer, en heeft ook weer het laatst verloopen jaar daarvan de meest éclatante en treurige bewijzen geleverd, in weerwil van de steeds zoo hoog verheven Hollandsche goede trouw.

Dat echter in Indië in den regel op handelsgebied zoude worden geknoeid en bedrogen kan ik uit eigen ervaring, ook als handelaar, zeer stellig tegenspreken.

En dat U, Mevrouw, dat bedrog en die kwade trouw zelve, U zegt: ‘particulier’ zoudt hebben ondervonden, van: ‘de grootste instelling van Indië’, waarmede U voorzeker bedoelt de grootste handels-instelling (dus Javasche Bank of Factorij der Ned. Handel-Mij.) zal ik eerst gelooven wanneer U mij uw naam en den naam van die grootste instelling noemt, met deugdelijke bewijzen tot staving van uw beweren, dat ik tot nader, voor onwaar en lasterlijk blijf houden.

Wie beschuldigt, zóó grovelijk als U, Mevrouw, moet ook bewijzen kunnen leveren; en wie de Indische dames en heeren en bloc uitmaakt voor zedelooze, alleen op geld beluste domooren, behoort ten minste den moed te hebben van B. Veth en zijn of haar naam voluit te noemen, en zich niet, zooals U, te verschuilen achter wel doorzichtige maar toch nog verminkte naamteekening als: Annie K.D.

L.C. VAN VLEUTEN.

Den Haag, 4 Maart 1905.