De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

‘Vera’, van Johan Nordling, een Zweedsch schrijver.
(Vervolg en slot).

Van haar vijftiende jaar af krijgt Vera geregeld cathechisatie bij den proost van het Kerspel. Elsa Kant, de dochter van den rechter en medeleerlinge van den proost, heeft van 't begin af een bijzondere ingenomenheid met Vera. Zij ziet het de eenige dochter van den huize ‘Boda’ aan, dat deze niet gewoon is met meisjes te verkeeren. Maar Elsa leert haar kennen, als iemand met goede manieren en een welwillend hart. Ze sluiten zich bij elkaar aan, al vormt dan ook de vlugge, vroolijke geest van Elsa een merkbare tegenstelling met de droomerige natuur van Vera.

Zij, Vera en Elsa, leggen een eindweegs den weg gemeenschappelijk af, en met elke les bij den proost schieten ze beter met elkaar op.

Eens had Vera het gewaagd, Elsa bij zich op het slot te verzoeken, nadat zij haar vriendinnetje wat van al de geheimzinnigheden op haar kamer had verteld. Elsa belooft Papa om zijn toestemming te vragen, en als de rechter zijn dochter daartoe verlof geeft, opent Vera al gauw de antieke kamer voor haar gast. Vera is ten hoogste voldaan als Elsa bij den eersten blik in het meisjesboudoir een kreet van louter bewondering ontsnapt. Als belooning voor deze oprechte belangstelling vertelt Vera van ieder meubelstuk zijn geschiedenis, drinken ze thee op een rococo-canapé voor een mahoniehouten tafel in den empirestijl, en spelen ze Bach's en Händel's toonzettingen op een clavecimbal.

Zooals bij alle onderwijs was ook de totale indruk van het godsdienstonderwijs voor Vera de hoofdzaak. Haar geloof was een geloof zonder hartstocht, kinderlijk, vrij van spitsvondige uitleggingen: aan 't verdedigen van haar overtuiging dacht ze niet. Godsdienst was voor haar meer een zaak des harten, dan van het nuchter verstand. De basis van haar godsdienstige levensbeschouwing luidde: ‘God is goed’, en daarop bouwde zij al het andere: de zachte gemoedsstemming, de sympathieke gewaarwording van blijdschap, vrede en opgewektheid - en door den omgang met Elsa - die van oprechten levenslust.

Als de aannemingsdag en die van de confirmatie nadert, moet de kerk versierd worden met rozen en berkengroen. Een heilige siddering voelt ze door de leden gaan onder die stille bezigheid, vooral nu zij bijna alleen is binnen het heiligdom, en de zon haar laatste stralen door de geschilderde ramen van het Gothische kerkvenster laat spelen. Bij geen der toespraken op den dag der aanneming echter was zij zoo getroffen, als bij dit werk der voorbereiding.

Eerst toen des daags daarna de bevestiging plaats vond, toen de orgeltonen ruischten en de gemeente een gemeenschappelijk kerkgezang aanhief, golfde er iets warms, iets onuitsprekelijks door haar aderen, vol onweer-

[p. 586]

staanbare vroolijkheid en dankbaarheid tegelijk. - - - - - - - - - - -

De Baron besloot zijn dochter na de Kerstdagen naar Stockholm te zenden en bij de familie Lindström onderdak te brengen. Hij achtte het noodig haar uit deze eentonige omgeving weg te nemen en te verplaatsen in het woelige stadsleven.

De Kerstdagen gingen voorbij, en pas had het Nieuwejaar zijn intrede gedaan, of Vera's vertrek was aanstaande. Wat kostte het haar een moeite afscheid te nemen van de geliefde meubels, van de Blauwe Kamer harer Grootmoeder, van haar eigen antiek vertrek, van de sprookjesgrot, van John den ouden koetsier en van Lovisa, die oude, goedige, verstandige Lovisa. Lovisa schreide als een kind, toen de koffers en hoedendoozen op de kar geladen werden en de Baron met zijn dochter in het rijtuig stapte. De Baron zelfs, al wou hij het voor Vera en Lovisa verbergen, was aangedaan. Dat kluizenaarsleven (hij voorzag het) zou voor hem op den duur ondragelijk zijn, des te akeliger, naarmate zijn jaren klommen. Op het perron, waar de trein stond te wachten, was hij zelfs niet geheel meester van zijn stem. En toen Vera hem kuste, vergat hij, dat hij er verlegen over behoorde te zijn, omdat de inspecteur van het station, de conducteur en John het zagen. Daar gilde de stoomfluit. De trein verdween meer en meer uit het gezicht: - en - eerst als het wuiven van Vera's zakdoek onduidelijk wordt, schreeuwt de Baron met een stem week van aandoening:

‘Ik kom spoedig te Stockholm. Schrijf me dadelijk bij je aankomst!’ -

Drie jaar bracht Vera bij de familie Lindström door, waar ze ter voltooiing van haar opvoeding muziek- schilder- en conversatieles kreeg. Hoeveel aantrekkelijks het stadsleven in 't eerst ook voor had, op den duur scheen haar het leven op het eenzame kasteel, te midden van de rustige natuur met haar watervallen en hoogten, bosschen en kronkelpaden beter te bevallen dan de woelige straten, de fraaie uitstallingen en de bonte toiletten van Stockholm. Hoe vaak dwaalde ze af naar het park en de lanen van Boda, als ze, onverschillig voor al wat Stockholm voor bewonderenswaardigs had, naar de schilderles ging. Ze stelde zich voor, dat ze op de terugreis was naar 't slot, ze zag den krommen rug van den goeden John voor zich op den bok, ze hoorde de beide honden Castor en Pollux haar tegemoet snellen, ze wuifde in haar verbeelding de overgelukkige Lovisa toe, die haar daarop hartstochtelijk omhelsde. Ook haar vader riep ze zich voor den geest, die haar wachtte in zijn kamer, omdat hij te trotsch was om anderen te toonen, hoezeer hij naar zijn dochter verlangde. Zijn gewonen welkomstgroet, dien hij telkens weer liet hooren, zoovaak zij voor eenige dagen met verlof thuis kwam, vernam ze weer duidelijk: ‘Dag lief meisje’, waarbij hij dan noodzakelijk iets in de schrijftafel verschikte, om zijn aandoening niet te laten merken.

Op negentienjarigen leeftijd kwam Vera in aanraking met een ingenieur aan een fabriek in Stockholm, een die zich arbeider noemde, want hij beschouwde zich een nietig individu in vergelijking met Vera, de dochter van een adellijk heer. Kurt Lind was zijn naam, iemand, die door eerlijke beginselvaste overtuiging en zijn meesleepende taal een geheelen omkeer bij Vera teweeggebracht. Van 't eerste oogenblik af hield zij van hem, en naarmate zij hem later beter leerde kennen, wies haar genegenheid voor Kurt Lind. Haar Oom en Tante merkten wel iets, maar meenden het voorloopig voor Vera's Vader te moeten geheim houden.

Vera had hem gevraagd, of men niet mocht spreken, als men innig overtuigd is, van wat men zeggen wil.

Kurt antwoordde daarop: ‘Men moet rond voor zijn gevoelen uitkomen, er voor strijden tot den laatsten droppel bloed, enz.’

Het meisje overviel een soort van vrees voor dezen redenaar, en toch bewonderde zij hem; gretig nam zij ieder woord van hem in zich op.

‘Freule,’ had hij eens gezegd, ‘Ellende is een woord, dat lieden als gij niet kent. Ik kan er echter van meespreken. Ik heb gebrek geleden, en moeilijke dagen doorworsteld. Toch wanhoopte ik nooit. Want ik voelde mij sterk. Ik bezat kundigheden om er op te bouwen. Daarmee drong ik mij vooruit in de wereld. Millioenen leven er echter, wier toekomst is een aaneenschakeling van zorgen zonder een blij vooruitzicht, zonder oogenblikkelijk genot.’ -

Vera had er een duister voorgevoel van gehad, dat er iets dreigends, iets afschuwelijks moest liggen achter dat kunstig geschilderde gordijn, dat zij van uit haar jonkvrouwelijke

[p. 587]

wereld op den achtergrond zag hangen, als een sluier, die de werkelijkheid aan het oog onttrekt. Voor het eerst wierp zij nu een blik achter de schermen, en nu zag ze dat de werkelijkheid nog veel akeliger was, dan zij 't zich voorstelde. Maar tegelijkertijd had zij geloof in heilzame verbeteringen, omdat zij menschen leerde kennen, die werkelijk gevoel hadden voor die ellende. -

Op een avond stond ze voor het venster harer slaapkamer en zag naar buiten. De wind huilde door de dorre takken der lindeboomen, de regen kletterde op de ruiten. Haar gedachten waren in het verleden. Zij herinnerde zich den dag, dat een arme smid uit het kerspel een kleine geldsom wou leenen, om daar zijn vrouw van te laten begraven. En als was het gisteren geweest, noorde zij weer de rauwe stem van haar vader: ‘Zoo'n mensch! het zal er ook nog op aankomen, hoe die onder den grond gestopt wordt.’ - Het wanhopige gelaat van den fatsoenlijken arme, zijn wankelen tred, en haar vrees, dat hij gefolterd door dezen barschen uitval zou bezwijken, herinnerde zij zich nog zoo levendig. Tal van ziekelijke, uitgeteerde, ongelukkige wezens doken nu in een visioen voor haar op. 't Scheen haar, of ze haars vaders kasteel den ondergang zwoeren met gebalde vuist en knarsetandend van woede. In den blik van tienduizenden stond haat te lezen, en wanhoop in dien van evenzooveel. Maar tusschen die tienduizenden liep een man met een gelaat vol hoop en bemoediging. En waar hij verscheen strekten zich de magere handen naar hem uit, de donkere wenkbrauwen bleven niet somber gefronst, door de wanhoop; weldadig als een zachte lenteadem streek de hoop over de menigte. Kurt Lind was de weldoener, die in 't visioen zich tusschen de armoedige drommen bewoog. Dien avond kon ze zich niet meer losmaken van het beeld van dien redenaar. Zij ging slapen met de gedachten aan hem, dien zij bewonderde, neen, dien zij beminde. Het kwam van Kurts zijde ook tot een openbaring en tusschen hen beiden tot een verloving.

Spoedig daarop schrijft zij een eenig mooien brief aan haren vader, waarin zij hem met de tijding van hun wederzijdsche beloften verrast.

't Is een brief, dien zij eindigt met deze woorden:

‘O, lieve beste vader, kom toch spoedig....

Ik sterf van onrust, zoolang U niet hier zijt: de seconden duren een eeuwigheid....

Als U 't wist, hoe goed Kurt is, en hoe ik dien edelsten onder alle mannen bemin....

Kom, kom spoedig bij Uw eigen

Vera.’

En de Baron kwam, doch niet, om door zijn toestemming te deelen in 't geluk zijner dochter, ook niet om te onderzoeken, in hoeverre de partij een Barons-dochter waardig was: Hij ging, met het vaste voornemen, dat fabriekskind op zijn voorman te zetten, en zijn dochter onverwijld thuis te nemen.

Vera ontvluchtte hem - zooals zij op Boda menigmaal had gedaan - naar haar eigen kamer. Kurt Lind echter bleef en liet al die zware wolken zijner gramschap over zijn zondaarshoofd gaan.

De Baron vordert daarna Vera op. Vera is radeloos. Zich als een schuldige misdadigster naar het slot laten voeren, zooals de politie een boosdoenster naar de gevangenis brengt, dat verkoos zij niet. Na een uur vol wilde, onuitsprekelijke smart over de behandeling, haar lieveling wedervaren, en het oogmerk dat de Baron met haar heeft, besluit ze, denzelfden avond nog, uit Stockholm te vertrekken met den trein. Zoo graag had ze haar boezem in een luid snikken en wanhopig hulpgeschrei lucht gegeven; maar uit vrees voor erger tooneelen verkropte zij al dat zielelijden.

Een fijne motregen begon te vallen, toen Vera uit den trein stapte. Een halve mijl ongeveer moest ze door de duìsternis afleggen, doch den weg kende zij: Iedere boom, iedere heester, ja zelfs ieder steenblok, dat in den regen glom, wees haar het spoor naar het dorp. De fijne regen drong door haar dunnen mantel heen, en de nachtwind deed haar rillen van koude. Vera begon steeds harder te loopen, maar niet lang duurde het, of haar knieën knikten. Het slijk glipte onder haar voeten weg. Toch spande ze zich in, om verder te komen. Steeds onvaster werd haar gang. Of ze strompelde over een boomwortel of een oneffenheid op den bodem, zij wist het niet, maar zij viel achterover. Zij stond op, deed nog een paar stappen, viel weer en stond niet weer op.

Den volgenden morgen vond John haar met het krieken van den dag, in de onmiddellijke nabijheid van het kasteel, bewusteloos tusschen de boomen liggen. Hij, de oude getrouwe dienstknecht, droeg haar op zijn sterke armen in huis.

[p. 588]

Er volgden droeve, sombere dagen, dagen dat zij ijlde in koortshitte, dagen, dat zij als een doode roerloos lag in haar eigen ledikant, waaraan Lovisa de wacht hield.

De Baron zelf scheen gebroken. Dat lijden, dat hij nu dagelijks aanschouwde, en waarvan hij zich de oorzaak bewust was, greep hem aan. Moest hij zijn Vera verliezen? Die gedachte kluisterde hem aan haar sponde.

Vera's ziekte verergerde. Zij kende niemand meer in haar omgeving. De Baron liet nog een beroemd geneesheer uit Stockholm komen. Doch ook deze gaf weinig hoop. ‘Hoort U, dokter, zij mag niet sterven’, zei de grijze edelman soms op dreigenden toon, ‘haar dood zou ook mij spoedig ten grave sleepen.’

Op een avond in de derde week zag de dokter zich genoodzaakt, Lovisa op het naderend einde te wijzen. En Lovisa op haar beurt had den Baron op Vera's heengaan voor te bereiden. Zij vreesde een hevige uitbarsting en niet het minst - een klagend zelfverwijt.

Och, maar langzamerhand was ook in dit oproerig gemoed berusting binnengeslopen. De hoop op herstel week voor twijfel en de twijfel voor zekerheid.

Daar lag Vera, bleek en uitgeput. Zij scheen nauwelijks meer te ademen, zoo zwak was zij....

Er houdt een rijtuig stil voor het huis.

Met een loomen, zwaren tred gaat de Baron naar het venster. Een jonge man verlaat haastig het portier en loopt het bordes van 't kasteel op.

Het is Kurt Lind. De Baron herkent hem met den eersten oogopslag. Maar nu heeft hij den moed niet nog boos te zijn, al staan de geschiedenis, in 't huis van Lindström afgespeeld, en dat ziekbed, die stervenssponde ginds ook in nog zoo nauwe betrekking met elkaar.

De Baron drukt zijn hoofd, vol rimpels van ouderdom en diepe droefheid, - tegen het glas en schreit! -

Den volgenden morgen stierf Vera! -

Dit is de betrekkelijk beknopte inhoud van het boek van den Noorschen schrijver. 't Lag in mijn bedoeling, het karakter van Vera en den ouden Baron op den voorgrond te brengen. Daarom vermeed ik zorgvuldig alle zaken, die met dat karakter in geen betrekking staan, of als toevallige bijzonderheden buiten beschouwing konden blijven. 't Was mij anders ook niet mogelijk geweest een werk van meer dan 200 bladzijden in zoo weinige pagina's samen te vatten. Of het beeld van Vera daardoor nog sprekender naar voren treedt? Of daardoor de kern van 't verhaal: ‘De opvoeding van het individu, door de invloeden van de omgeving bepaald’, in 't karakter van Vera afspiegelt? De lezers en lezeressen van ‘de Hollandsche Lelie’ hebben te beoordeelen, in hoeverre het mij gelukt is, de kern bloot te leggen, den schrijver recht te laten wedervaren en aan te sporen tot lezen en herlezen van dezen eenvoudigen, frisschen, interessanten roman van Johan Nordling.

H.H. te S.