De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

De Berg der Eenzaamheid.

Er was eens een man met een vrouwelijke ziel.

Die ziel wilde liefhebben en geven; zij waande de menschen te kunnen leeren en gelukkig te maken.

Na veel lijden en strijd, begon hij in te zien, dat dit onmogelijk was, daar ieder gelukkig wilde zijn op eigen wijze, en ieders eigenaardigheid ook eigen geluk of ongeluk brengt.

Maar het duurde lang voordat hem de oogen open gingen. Edelmoedige aandrang, lust tot werken en tot handelen, voor hem zelf verborgen eerzucht mogelijk, ook den moed om hoog te staan, dus hoogmoed, dit alles te samen, had hem vele jaren lang verblind omtrent het mogelijke, of liever ònmogelijke gevolg van zijn willen.

Hij gaf het op, ook zonder hem, zou de wereld wel verkeerd gaan. -

Boven op een berg daar stond een huis. Het was er vroeger neergezet door een zonderling, die ook wijs geworden was na harde lessen, die evenals hij zich wond gestooten had aan de stekende pennen der menschen - want het was een wijsgeer als hij, die de maatschappij eens vergeleek bij een kudde stekelvarkens. De varkens zoeken elkander, dringen voor gezelschap op elkander in, totdat de vreeselijke steken hen weer uiteen jagen. Zijn zij de pijn vergeten, dan komen zij terug... en zoo in eeuwigen kringloop totdat de dood hen verlost’...

‘Die man had gelijk - ik heb het zelf ervaren -’ en Harmonius ging naar het huis op den berg.

Daarboven stond hij stil, zag om zich heen...

O heerlijke eenzaamheid, o licht! o wijde hemel! Welk een stilte waait van de bergen!

Diep in het dal, daar bruist het leven!

Hij wendde zich af en verloor zich in de schaduw der bosschen.

Zacht schudden de gouden kruinen in het luide waaien; op den rossen grond bewegen de lichtspranken heen en weder.... Het mos is goud; goud zijn de toppen der boomen, diep is de hemel, blauw als saffier. In de verte wazen de bergen. De groote stroom volgt de buigingen van het dal. Schepen en stoombooten varen af en aan.

‘O schoonheid der aarde! o toover des lichts! licht en kleurenwonder alom!’

Welk een god had toch de wereld getooid met zoo groote weelde! - Het moest een geest zijn van liefde en schoonheid. O menschen, ziet toch, hoort! hebt lief en aanbidt’.

Nog wilde Harmonius roepen. De oude drang stond weder op, doch hij hief de hand slechts moedeloos omhoog, boog het hoofd en ging verder.

‘Ik zal schrijven’, dacht hij, ‘misschien dat zij in de stilte der eenzaamheid zullen hooren naar mijn woorden. Maar eerst moet mijn hart genezen.’

Hij kende wel de eenige medicijn. Het was Liefde.

Door die liefde verstond hij de Natuur, de uitingen der kunst, het wezen der schoonheid. De kunst moest hem genezen, de schoonheid der natuur. Wanneer zijn hart tot brekenstoe vol was, zette hij zich aan de piano en zong. De werken der groote geesten waren zijn eigendom. Ook zij hadden geleefd en gewerkt om de liefdeloosheid uit het leven te bannen. Zij waren spranken van die goddelijke Liefde, die hij alom herkende in de Schoonheid.

In innig verband met hen voelde hij zich wonder gelukzalig! Hij leidde met hen aan de andere zijde des levens een diep en geheimzinnig leven. Daar spraken zij tot hem met het beste van henzelven; daar verkeerde hij met het hoogste dat zij hadden gegeven.

O heerlijke tonen, godgewijde Muziek! die

[p. 536]

de slapende ziel wekt uit haar zwaren sluimer, dat zij de verwonderde oogen opslaat als in een nieuwe en verheerlijkte wereld!

‘Ik lag en droomde. Een lange droomslaap hield mij gevangen. Ik droomde van het gewoel der wereld, van genezing der menschen, van het heil hunner zielen. Doch al die zielen begonnen zwaar, zwaar, op mij te wegen. Ik beloofde geluk - en zij vonden het niet; ik sprak van rust, en ze volgden de onrust. Ik leerde de wijsheid en zij beminden het dwaze; - het roekelooze, noodelooze, gevaarlijke en baldadige hadden zij lief, en koesterden dit in hun harten, tot dat zij op een dag als vlammen spogen, vlammen van haat en van verschrikking, om toch zelf bevrijd te worden van dien brandenden haard van woede, van het vuur dat niet wordt uitgebluscht, van den worm die niet sterft.

En wat daar leefde in eigen hart van haat en van afgunst, dat schreven zij aan een ander toe, en zij wierpen dien ander met eigen vuil, handenvol, handenvol, en waanden een goed werk te doen.’

‘Harmonius’ sprak een stem, ‘wil nu op den berg der Eenzaamheid deze gedachte weren. Anders zijt gij niet alleen - maar in zeer slecht gezelschap...’

Weer hief de man, die zich voor een wijze hield, de hand, en liep dieper het bosch in.

‘Ja eerst moet ik genezen’, sprak hij tot die stem, ‘ik ben zelf krank. Ziet gij dat niet?

Ik zie het wel - maar het geldt ook u: geneesmeester genees uzelf.’

Harmonius zuchtte, en worstelde den ganschen dag met opkomende gedachten...

Maar de nacht brengt heling aan.

Des anderen daags stond hij op, gesterkt en verkwikt met blijdschap in het hart. En hij liep naar buiten.

De zon ging op over de dampig blauwende diepten der aarde. Donker scheen het beneden bij den glans van den hemel. Een teeder blauw omspande het firmament, maar in het Westen was de lucht van een gloeiend karmozijn, langzaam vervloeiend tot goudgeel en violenblauw, en tot het bleeke groen der zee.

Stralend steeg de zon in dat kleurengewemel, als een vorstin die ruischend verschijnt in het geschitter der zaal - en de hemel verbleekte bij dien rozengloed, bij den lachenden stralenbundel, die vlamde om het hoofd van den jongen dag.

De kluizenaar volgde het triomfantelijke stijgen, zag hoe de aarde ontwaakte als uit diepen, genezenden slaap... en de oogen opsloeg.

‘Zoo zal eens een groot licht, van heinde en verre gezien, opgaan over u, o donkere aarde - en tot in de geheimste schuilhoeken dringen en u verlichten met eeuwigen glans!’...

In het bosch was het zachte vogelengekweel gestegen tot een luid en jubelend gezang, om de zon te begroeten. De boomen wuifden eensklaps heen en weder, en de beek murmelde melodischer, dan in het zwijgen van den nacht.

Toen hief de eenzame zijn ziel tot den geest der Liefde en der Schoonheid en verkeerde met Hem in gebed.

Een jaar ging voorbij....

Doch niet langer kon de man, die zich voor een wijze hield, op den berg der eenzaamheid vertoeven....

Hij dorstte naar het leven, het heimwee dreef hem naar de menschen.

‘Ach nog eenmaal, eenmaal nog tot u, Geliefden!.... Ontvangt dan mijn ziel die van liefde zwaar is: neemt aan de spranken van mijn geest, den honing, dien ik hier gezameld heb, om u te laven en te verkwikken. O, arme menschen! ik wil u spreken ach eenmaal nog, van de genezing der eenzaamheid, van het heil dat de natuur u brengt, van de wonderwerking der kunst, ach van de Liefde, die alles verstaat’.

En het ruischte in hem op als een lied: Och, nog eenmaal, eenmaal nog! -

En hij ging -

Doch niemand kende hem meer, niemand had tijd of lust om te luisteren. Zij hadden wel andere dingen aan het hoofd.

Hij kwam met de werken, die hij schreef in de eenzaamheid, met de wijsheid, die hij overdacht op de bergen, hij kwam om te leeren, te raden, te spreken van al het schoone dat zich aan hem geopenbaard had. ‘Daar is de vrede, de eenige waarheid, daar is het ware leven!’....

Maar zij lachten en liepen weg. De een maakte nog meer haast dan de andere om voorbij te komen. Zij staken en stootten elkander.

Een daverend en voor hem onverklaarbaar leven was op die markt....

Ja, daarboven, van dien gezaligden berg der eenzaamheid, had hij wel gezien dat krioelen en draven, doch niets begrepen van al die drukte, die hem noodeloos scheen en

[p. 537]

onverklaarbaar, en waarvan hij beneden gekomen, even weinig begreep als boven.

‘Wat zeiden, wat vertelden zij toch! Wat riepen zij door elkander? ‘Macht, eer en geld, ja geld vooral - dat woord ketste als het klinken van metaal door hunne rijen. ‘Macht, eer, staatkunde, Koning - geld, geld, geld! Ik weet wat het beteekent, gij weet er niets van! Straks komt een ander, die het nog beter weet. - Op zij toch, uit den weg - ik eerst! en dan gij nog lang niet.... Plaats, plaats, plaats! daar komt de koning! -

Ja, toen was er in eens plaats en stilte en aandacht. Niemand stak of stootte, een ieder dacht er maar aan om te zien en gezien te worden door die hooge macht, die het geld heeft en het aanzien.

Buigen, buigen, maar diep ter aard. De hoeden af, de oogen néér, de handen op! maar toch kijken, kijken, om alles te zien en te weten of men gezien wordt!

Schuchtere, eerbiedige stilte, gebogen ruggen, zwijgende monden...

De Koning gaat voort, ziet op zijn slaven neer, en ziet dat het goed is.

Nu wil hij wel genadig knikken en hun toestaan zijn slependen gouden mantel te bewonderen...

Maar het hart van den eenzamen wijsgeer, die niet eenzaam meer was noch wijsgeer, bloedde in zijn borst.

‘Ik breng hun boeken! Ik breng hun woorden van wijsheid. Ik bied hun het geluk en de rust. Maar zij hoorden mij niet. Ik kom in een schamel gewaad, niet der aandacht waard. Had ik een slependen mantel en een gouden kroon, zij zouden kijken en luisteren. Ik draag den scepter van den geest, doch zij buigen zich slechts voor den staf van het geweld. Denzelfden koning, die daar zoo minzaam knikt - ik ken hem wel - ik heb in de ziel van dien vorst gelezen... Zoolang gij slaven zijt is het goed en hij noemt u zijn lieve en gehoorzame kinderen. Doch meent gij grieven te hebben, rechten op welker vervulling gij staat, zoudt gij met vreemde gebaren, oproerig de stemmen of handen verheffen - hij heeft een leger!! Uit het hart van het volk genomen, uw eigen broeders. Zou hij dat leger, (een ander slavendom), gebieden op u af te gaan, u terug te dringen, en zoo gij niet wijkt, te schieten op die opgeheven handen, die vragende oogen, die ontevreden harten.’ Geen beter middel om het hart te stillen dan een kogel! God! menschen! - hoort toch! hoe is het mogelijk! Ik bied u het brood, waarop ge nimmermeer hongert, het water, waarna ge nimmermeer dorst. Ik kom in den naam van de Liefde en de hoogste Wijsheid die vóór eeuwen geleefd heeft op deze krankzinnige wereld... Hij bood u een kroon en een koninkrijk van geestelijk gehalte. Dien éénigen waren koning hebt gij niet erkend. Hij was de vriend der armen en der kranken, hij was de steun der zwakken; der blinden leidsman! O, de eenige, goede wijze en ware koning, die geleefd heeft in al die eeuwen!... Hij zocht niet eigen macht - maar uwe grootheid; hij dacht aan aanzien noch eer - maar aan genezing, aan uw geluk! Voor dien zachten koningszoon die geen leger had en geen kanonnen, die kwam met den palm des vredes, met het Woord der Waarheid, met het symbool der Liefde, hadt gij ooren, noch harten, noch oogen. Ja - maar gij hadt iets anders - gij hadt een kruis! het vreeselijkste kruis, dat ooit is opgericht voor een groote, moede ziel, die de wereld liefhad en de wereld wilde verlossen. Maar gij hebt niet gewild. Toen, evenmin als nu - hadt gij ooren voor uw wijzen - oogen voor het onaanzienlijke - harten voor die u liefhadden. Men moet komen in grooten schijn van pracht, met daverend geraas van legers, dan hoort, dan ziet gij, kan kunt gij juichen en u verbazen! De Geest, en wat onzichtbaar is, kunt gij niet herkennen en niet begrijpen. Gij verstaat niet!...

De kluizenaar, die eensklaps gevoelde dat hij slechts als kluizenaar blijvend iets werken kon voor de menschen, die hij liefhad, maakte zich op om de markt te verlaten.

‘Wat ik daar zeg, wat ik denk, dat is door duizenden vóór mij, wijzeren en beteren, gezegd en gedacht. Ik kan den stroom niet keeren. Ik stijg weer op tot den berg mijner Eenzaamheid, vanwaar ik het krioelen en draven daarbeneden wel zie, maar niet begrijp. Daarboven zou ik dien koning niet hebben herkend, die me het hart in mijn borst met weedom slaat. Het was een mier, gelijk de anderen, en alleen zou ik wat meer onrust in den grooten mierenhoop hebben ontdekt - maar niet begrepen hebben als nu - en hebben geleden! Vaarwel!’ -

Langzaam ging hij den eenzamen stijgenden weg naar boven.

Daarbeneden was het geraas op nieuw begonnen, nu de koning om den hoek was verdwenen.

[p. 538]

Maar zoo hoog drong het niet meer door; het was als het gemurmel eener verre branding.

In het bosch zongen de vogelen melodisch en teeder, de beek kwam dartelend naar beneden geloopen tusschen het groen, jonge vertrouwende reeën sprongen over den weg; tegen de stammen der boomen speelden de eekhorens; een raaf zat in een waaiende eikekruin en lachte.

‘Ha! ha! Harmonius, gij wijze onder de dwazen. Toch waart ge nog niet wijs genoeg om eigen dwaasheid te zien!’

Hij vloog weg met een kras.

De zon begon te dalen; lange, gouden lichten en zwevende, violette schaduwen gleden over het pad.

Maar eensklaps opende zich het bosch.... Harmonius was op den berg gekomen.

Een frissche verkwikkende wind woei om zijn kloppende slapen; de groote stilte, de heilige ruimte, begon reeds op hem in te werken, het schreien van zijn hart te stillen. Daar was zijn huis; zijn hoogste en eenige toevlucht! Het bevatte de beste medicijnen - hij voelde zich reeds door melodieën omruischt. Zijn borst hief zich op, en hij kon luide weenen: O menschen! arme, ontzinde menschen!

.... Gedaald was de zon; een blauwende schaduw kroop over de aarde. In het dal gingen de lichtjes aan in de huizen en op den grooten stroom voeren haastig de schepen heen en weer. Want het werd nacht. De laatste gloeiende streep werd gebluscht aan de lucht; nu traden de sterren te voorschijn, en in het Oosten de juweelen sikkel der maan.

Het uitspansel stond als een verheven gewelf, hoog boven hem. Hij zag op naar de lucht met die tallooze lichten en het gevoel van het oneindige doorvoer hem als een heilige huivering.

Geen antwoord daarboven, noch beneden - geen oplossing der raadselen - maar schoonheid rondom - stilte, wijding, harmonie - en als een zwijgende belofte voor de toekomst....

JOSEPHINE GIESE.