De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Velga. Een Legende uit het Noorden. Naar het Russisch van Ivan Boenien door Annie de Graaff.

Hoort ge hoe klagend de meeuw krijt boven de woest-bruisende zee?

In het nevelig verschiet vervaagt het donkere water in 't westen; in het nevelig verschiet vervaagt de steenen oever in 't noorden. Koud huilt de wind. Het doffe klotsen der golven, nu eens verzwakkend, dan weer in kracht aanzwellend, vermengt zijn diepe, machtige zuchten met de kreten der zeemeeuw, als in den herfst wanneer de geweldige stormen over het watervlak gieren.... Ziet ge hoe eenzaam en verlaten de witte vogel door den nevel klapwiekt, den kouden wind met de blanke vleugels klievend?

De storm nadert. In den nacht zal de orkaan losbarsten.

Den geheelen dag was de lucht gedekt. Bijna het gansche jaar is het weder slecht in de nabijheid van de ijszee met haar eilanden en oevers. Nu is het herfst; nog droever is het noorden in den herfst. Donker kleurt zich het water der woest-bruisende golven. In de verte schijnt de zee hooger dan de oever, het onmetelijke watervlak vervaagt in de nevelige verte; al sneller en sneller jaagt de wind de golven uit het westen op, de kreten van de zeemeeuw met zich meevoerend.

- Krjè! - klinkt het klagend en doordringend.

's Morgens vloog de witte vogel boven de groote brekers. Voortdurend beukte de zee op den ganschen oever. Woest stortte het water zich schuimend tegen den wal, zich snuffelend een weg banend onder het kiezel: schuimend als blanke sneeuw overstroomde het sissend de steenen, zich breed verspreidend langs den oever; dan terugglijdend,

[p. 523]

klotsend tegen nieuwe golven die kwamen aanrollen, stortend op den steenen oever met hoog-opspattend schuim. Tot ver op den oever beukten de brekers.... Krijschend wierp de meeuw zich tusschen de golven, het water met de vleugels beroerend, opvliegend met een nieuwen aanrollenden breker, die hoog uiteenspatte. De wind dwong haar laag te vliegen.

Nu wordt ze vermoeid. De grauwe schemering daalt; krachteloos klapwieken de witte vleugels, al verder en verder vliegt de blanke vogel van den oever in zee.... Hoort ge haar klaaglijke kreten?....

Nauw zichtbaar is de meeuw nu in de duisternis. Snel valt de sombere, donkere stormjacht, overal glinsteren de spattende vlokken schuim. Het golfgeklots zwelt aan; de ijzige wind giert over het water, de geur der zee en het bruisende water met zich mee sleurend.

- Krjè!.... klinkt het heel in de verte.

Het is de droeve kreet der zeemeeuw... Luister: bij het loeien van den storm, zal ik u een oude legende uit het Noorden vertellen.

I.

Lang, heel lang geleden, woonde bij de koude ijszee de jonge, krachtige Velga. Ten westen strekte zich het eindelooze water uit; ten oosten - slechts de zandige oever, waarachter het dorp lag onder den lagen hemel. Wat daar ginds lag, achter het oosten, - dat wist Velga niet; dat begeerde ze niet te weten. Nooit begaf ze zich in die oostelijke richting, evenmin als haar vader, of haar moeder, of haar oudere zuster Sneggar. Zij kenden slechts de zee.

Aan den oever der zee bracht Velga haar kindsheid door. Hoe snel verliepen die vroolijke jaren! 's Winters als de oever met blanke sneeuw was overdekt en onder den lagen hemelrand slechts zwarte golven klotsten, dan sliep Velga in de donzen kussens, en bij het ontwaken zag ze het vroolijk opvlammende vuur in de lage, sombere woning.

's Zomers, als de zon scheen en een zoele wind woei en het water tegen den oever kabbelde, dan liep Velga langs het strand om pluvier-eieren of sleutelbloemen te zoeken, of ze rende de zee in, zich voorover op den oever gooiend, terwijl de golven over haar heen klotsten.... Zoo vermaakte ze zich 's zomers, en altijd waren Irwald en Sneggar bij haar.

De dikke Sneggar zong en lachte dikwijls, doch zoo juichen als Velga kon ze niet, ook durfde ze zich niet zoo vermetel in die bruisende zee werpen.

Irwald was vroolijk en bedreven in alles.

‘Waarom ben jij mijn broeder niet, Irwald?’ zei Velga. ‘Waarom heb ik geen broeder van wien ik zooveel houd als van jou, Irwald? Met jou zou ik me den ganschen langen winter nooit vervelen.’

Hij keek haar aan, glimlachte, en snelde op de zee toe.

‘Kijk, kijk, een zilverduiker!’ riep hij plotseling. ‘Laten we 'm vangen!’

Beiden renden weg, heensnellend in de richting waar de watervogel zijn kreet deed weerklinken, langs de hooge rotsen bij den oever; bruisend baant de zee zich hier met moeite een weg tusschendoor, borrelend, kokend, sissend, glijdend over de gladde steen.

Zoo tartten zij de golven die om hen heen spatten, en 's nachts vielen ze vermoeid in een gezonden krachtigen slaap....

Waarom verliep Velga's kindsheid zoo snel?

Nog lang daarna gevoelde ze zich vroolijk en opgewekt. Den langen winter bracht ze in haar woning door, omringd door hooge sneeuwlagen. Zij was nu veertien, Irwald zestien jaar; deze trok reeds dikwijls uit op zee voor de visscherij. Hoe gelukkig was Velga, als Irwald terugkeerde!

‘Lieve Irwald, als ik je zoo lang moet missen, dan zou ik kunnen weenen’, zei ze tegen hem, ‘maar als ik je terugzie, dan voel ik me zoo gelukkig!’

Zij groeide op, en Sneggar was al heel groot. Irwald begon Velga een weinig te vergeten. Dikwijls ging hij naast Sneggar zitten en keek haar in het vroolijk gelaat. Velga's oogen volgden hen vanuit de verte.

Ze zag niet graag dat Irwald zoo lang met Sneggar sprak. Doch als hij langs den oever naar zijn woning ging, dan haalde Velga hem in, en samen liepen ze verder.

‘Lieve Irwald, waarom zit je zoolang naast Sneggar? Waarom is mijn vreugde met smart gemengd?’

Als Velga zich alleen op den oever bevond, zong ze vroolijke, luide liederen. Doch als een vriendin haar ontmoette, zweeg ze plotseling stil: op haar gelaat verscheen een trotsche, ernstige uitdrukking.

II.

De woning van Velga's vader stond eenzaam, ver van het visschersdorp, dicht bij

[p. 524]

den oever van zand en steen; als het tij hoog stond naderde de zee den drempel der hut.

Bij hevige stormen zwiepte de zee zelfs schuim tegen de vensters. Dan staakte Sneggar haar vroolijk lied, verschrikt wierp ze haar werk neer en deinsde van het raam terug. Velga's oude moeder prevelde gebeden; angstig luisterde ze naar het stormgeloei.

Doch Velga vreesde den storm niet. Met haar vader stond ze hij den vochtigen drempel der woning de netten op te rollen; ze liep in de zee en het koude water plaste spattend op om de bloote voeten, door het witte schuim waaromheen het zeewier slingerde. Met haar voeten rukte ze dit af; de krachtige borst ademde de frissche, vochtige lucht in, terwijl de wind met de rosse haren speelde.

Zoo stond ze: jong en krachtig met vroolijk, dartel gelaat, en de staalblauwe oogen tuurden in de verte, den storm trotseerend. Slechts vogelzwermen scheerden over het woestbruisende water, dat ze nauw met de vleugels beroerden, zwevend over hooge rotstoppen....

Doch waarheen tuurde Velga?

De visscherskinderen begonnen haar stil en somber te vinden, omdat Velga nooit zonder reden lachte, en nooit met haar zuster bij het werk zong. Maar tot haar vijftiende jaar was Velga nooit droef of somber gestemd. Haar hart klopte even vroolijk en dartel als van een jongen vogel; Velga schepte vermaak in stormen en in de zee, in de zon en in de aarde, en in de vrijheid van haar jeugd. Ze treurde slechts om Irwald; zoo gaarne had ze hem willen zeggen hoe heerlijk het leven is...

Sinds geruimen tijd bevond Irwald zich op zee. Ontelbare malen had Velga langs den oever geloopen, starend op de deinende golven: over de zee zou ze hebben willen roepen dat ze het wachten op Irwald niet langer kon uithouden, dat hij Sneggar niet mocht liefhebben, dat Velga niet zonder hem kon leven...

En toen de zoele wind uit het westen woei en de zon zich ver over het water uitstrekte, toen ging Velga naar haar zuster en sprak:

‘Lieve Sneggar, wil ik je eens zeggen hoe heerlijk de zomerwind is, hoe zoet de geur der zee, en hoe droef ik me gevoel zonder Irwald?’

‘Dat laat me onverschillig,’ antwoordde Sneggar; rustig bleef ze bij den drempel zitten.

Velga keerde zich om en liep naar den oever; het hoofd steunde ze in de handen, en lang luisterde ze naar het waterklotsen in de schemering. Heete tranen rolden tusschen haar vingers.

Plotseling ziet ze Irwald naderen. Ze stoot een juichkreet uit, hij begint te lachen en roept dat ze hem helpen moet om de visch uit het barkje op het strand te brengen. Ze gehoorzaamt; langen tijd hebben ze hieraan samen werk; tallooze vragen stelt ze hem over zijn tocht, en als de groote, zilveren maan aan den hemel staat, zit ze dood-vermoeid in de leege bark, en ademt de nachtlucht in.

‘Irwald, ik heb zoo dikwijls om jou geschreid,’ sprak ze. ‘Dan rende ik langs den oever met angstig kloppend hart. Maar nu jij hier weer bent, voel ik me zoo vroolijk en opgewekt!’

Zwijgend zat Irwald bij den achtersteven, turend naar de maan. Die stilte maakte Velga beschaamd; ze sloeg de oogen neer en vroeg op zachten toon:

‘Heb je gehoord wat ik zei, Irwald?’

‘Ja,’ zei Irwald.

Toen boog Velga het hoofd heel diep, en sprak:

‘Neem me mede naar je huis, Irwald! Ik zal met je uittrekken op zee, ik zal altijd vroolijk zijn, liederen voor je zingen en met je werken. Met jou is het leven heerlijk op de wereld!’

‘We zullen nooit samen wonen,’ - antwoordde Irwald op beslisten toon. ‘Morgen trek ik er weer op uit in mijn bark, en als ik terugkeer, dan zal ik Sneggar's hand nemen en haar mijn woning binnenleiden. Hier zullen we 's winters vertoeven, en 's zomers zullen we varen op de zee en zwemmen als zilverduikers.’

‘En ik?’ vroeg Velga langzaam, terwijl haar hart ineenkromp. ‘Moet ik alleen blijven?’ sprak ze met luide stem, zich plotseling hoog oprichtend.

‘Ja -’ antwoordde Irwald.

Toen sprong Velga op den oever; heen snelde ze in zuidelijke richting. Eindelijk wierp ze zich op de grijze steenen; luid kreet ze haar smart snikkend uit, en wierp zich van de rots.

Hoort ge den wind huilen en gieren in de duisternis?.... Woest is een storm in het Noorden!

[p. 525]

Drie dagen en drie nachten bleef Velga liggen, machteloos van smart; op den morgen van den vierden dag naderde de herfst reeds; in de nevelige schemering stegen de golven al hooger en hooger. Om Velga woei een koude wind; ze sprong in het water. Doch een golf lichtte haar op en wierp haar ver op den oever.

‘De zee wil niet dat ik sterf,’ zei Velga. ‘Eerst moet ik Irwald dooden.’

Zwijgend keerde ze naar huis terug. De tranen waren op haar wangen gedroogd; geen ontroering verried haar ernstig gelaat, doch in haar hart was het donker.

‘Sneggar, is Irwald heengegaan?’ vroeg ze.

‘Ja,’ antwoordde Sneggar onverschillig.

‘Wanneer zal hij terugkeeren?’ vroeg Velga.

‘Als de vochte sneeuw begint te vallen en de zee zich donker kleurt,’ antwoordde Sneggar.

Toen at Velga visch; daarna ging ze staan bij den drempel van haar woning. Hier zat ze in den kouden wind gedurende den ganschen dag, somber het voorhoofd fronsend. 's Nachts ging ze de hut weer binnen, doch 's morgens zat ze weder bij de deur, wachtend op Irwald. Zoo verliepen dagen en nachten, totdat de eerste natte sneeuw viel.

‘Nu zal Irwald spoedig terugkeeren,’ dacht Velga; gekrenkt en beleedigd zon ze op wraak. ‘Ik zal hem dooden en dan kan ik rustig sterven.’

Maar Irwald keerde niet terug. Het werd al meer en meer duister, en al langer en langer stond Velga bij den drempel der hut, starend op de zee. Nog nimmer had zoo'n woeste storm op zee gewoed! In de schemering trad Velga's oude vader uit zijn woning! Krachtig was hij als een rots, doch op dezen avond lag een droeve uitdrukking op zijn gelaat, en de wind speelde met de lange, grijze haren.

‘Velga, mijn kind, waarom hebt ge de ouderlijke woning verlaten? Kijk, hoe wild de storm in het donker woedt; van angst krimpt het menschlijk hart ineen. Help mij de muren schragen, en steenen leggen op het dak van zeehondenvel, en kom de woning binnen beschut voor storm en koude.’

Deze laatste woorden deden Velga huiveren. Ze leed om zichzelf, haar vader en om Irwald. Ze haastte zich aan het werk. De wind rukte hen omver, het schuim spatte om hen heen. De golven zwiepten tegen de vensters der hut; angstig haastte Velga zich achter haar vader de woning binnen.

In dezen somberen nacht herinnerde ze zich plotseling hoe vele jaren geleden, toen Irwald nog een kind was, hij bij hen in de hut had overnacht, weerhouden door den storm. Toen was hij haar gast geweest; zelf had ze zijn bed gereed gemaakt, en hem gekust bij het naar bed gaan, volgens het oud gebruik.

Zijn vroolijk, frisch gelaat stond haar opnieuw voor oogen; - nog grooter werd haar smart, nog inniger haar liefde voor hem. Nu was ze vergeten dat ze hem had willen dooden. Ze sprong uit bed; met bang-kloppend hart stond ze te luisteren. Bij het loeien van den storm meende ze zijn kreten te vernemen; den ganschen nacht sidderde ze van angst; eerst tegen den morgen viel ze machteloos in slaap.

De zee werd kalmer; de wintervorst naderde. Doch toen Velga was ontwaakt en toen ze de deur der hut opende om het daglicht binnen te laten, toen verscheen Sneggar op den drempel.

‘Velga!’ riep ze, bitter schreiend. ‘De storm heeft Irwald op het woeste eiland in de IJszee gedreven en zijn bark versplinterd. Nu is hij alleen in zee; van koude en honger zal hij omkomen; de klauwen der vogels zullen hem verscheuren.’

‘Hoe weet je dit?’ riep Velga.

‘Ik ben naar de zieneres Tscharna gegaan, die me heeft waargezegd bij de ingewanden der zilverduikers,’ - antwoordde Sneggar, en het gelaat met de handen bedekkend, wierp ze zich snikkend op haar legerstede.

- ‘Sneggar....’ - fluisterde Velga.

Doch ze fronste de wenkbrauwen, en liep het huis uit, de deur hard achter zich dicht gooiend.

‘Sneggar, zwijg! Ik heb lief en ik haat je,’ riep ze.

IV.

Snel liep ze langs den oever in noordelijke richting. Toen de koude, sombere avond daalde had ze de woning van Tscharna bereikt, rood verlicht door de vlammen van het knappende houtvuur.

‘Zeg me, o zeg me, op welke wijze ik Irwald kan redden,’ riep ze.

‘Er valt geen tijd te verliezen,’ sprak Tscharna. ‘Twee dagen en twee nachten moet ge varen om Irwald te bereiken. Als ge op den morgen van den derden dag niet op het eiland zijt beland, dan is hij verloren. Doch, Velga, zeg me of ge wel gehoord hebt

[p. 526]

van die doodsche streken bij de IJszee, waar het zoo woest en droef is als voor de schepping der wereld? Kunt ge voor immer de ouderlijke wroning verlaten?’

Het werd Velga bang te moede, als een visch die in het net gevangen is. Een donkere blos kleurde haar gelaat, toen ze antwoordde:

‘Vergeef me Tscharna! Ik ben jong, het scheiden van het leven valt me zwaar. Doch als het noodzakelijk is, zeg me dan: wat moet ik doen?’

‘Twee dagen en twee nachten zult ge in doodsangst op de zee rondzwalken,’ sprak Tscharna. ‘Doch als ge het eiland nadert waar Irwald is gestrand, dan zult ge in een meeuw veranderen, en hij zal nooit te weten komen voor wien ge u hebt geofferd. Zoo heeft het noodlot beslist.’

Velga werd bleek als sneeuw, doch in haar blik lichtte een vreugde-volle glans, en ze antwoordde:

‘Ik ga terstond, Tscharna!’

‘Er valt geen oogenblik te verliezen,’ sprak de zieneres, ‘de bloedroode streep van het morgenrood teekent zich reeds achter de zwarte wolken af.’

Tegen den krachtigen wind in, over het vochtige oeverzand rende Velga naar de donkere, bruisende zee. Zoo gaarne had ze ‘vaarwel’ willen toeroepen tot haar zuster, haar vader en moeder, doch onrustig deinde het barkje op de golven; haastig sprong Velga in het bootje. Toen de avond daalde na een somberen dag richtte ze het barkje te midden der bruisende golven; heete tranen stroomden over haar wangen, en de wind deed haar witte kleed wapperen, het bootje stuwend naar de IJszee.

V.

Ze vloog over het water met de snelheid van een meeuw. Van ontzetting kromp haar hart ineen dat ze den dood tegemoet ging, doch ze kon en wilde niet gelooven, dat Irwald nooit zou weten voor wien ze haar leven had geofferd.

Het werd Velga pijnlijk te moede, toen ze bij het aanbreken van den dageraad zich bij een doodsch, naargeestig eiland bevond, omringd door witte, koude sneeuw. Het eiland was verlaten. Slechts het water kabbelde over het zand, de oevers met schuim omzoomend.

Bij de branding dwarrelden ‘waterjuffers’ met de lange, dunne pooten, voedsel zoekend tusschen de schelpen. Doch niet talrijk waren de ‘waterjuffers.’ Bijna alle waren gevlogen naar de oevers, waarlangs 's winters zoele winden strijken. Nog droever werd Velga te moede.

Nu bevond ze zich te midden der IJszee. Den ganschen dag voer Velga voort, drijvend op het oneindige water, dat de wereld begrenst en met den hemel ineensmelt. Al zwaarder klotsten de golven tegen den bodem van het barkje aan, omdat onder die golven zich geen grond meer bevindt. Wilde Noordsche vogels leven op die zeeën, ver van menschen, op rotsige eilanden. Deze vogels zijn krachtig, bedekt met donzige veeren; den ganschen winter lang drijven ze tusschen de ijsschollen, diep in het kille water duikend. Duizenden van deze vogels nestelen op de eilanden; elk eiland is blank als sneeuw door deze witte vogels. Hun nesten lagen bij eenzame rotsen of in holten van steen... In de schemering dreef Velga voorbij het grootste eiland.

Dit was geheel bedekt als met een witte schors, door dons en veeren. In lange rijen zaten de vogels op de kale rotsen. In de laagte nestelden de kleinere; hooger zaten de grootere roofvogels te slapen, deze hadden witte borsten en zwarte ruggen, dikke halzen en kleine kopjes met flikkerende oogen, gedoken in het witte dons; reusachtige, misvormde klauwen met groote dikke zwemvliezen.

De vogels begonnen luid en boosaardig te schreeuwen, toen Velga in de schemering, doodvermoeid het eiland naderde na de lange worsteling tegen den ijzigen wind; duizenden vogels vlogen haar krijschend tegemoet, woest haar omfladderend.... Als sneeuw verbleekte Velga, haar laatste krachten inspannend om de boot opnieuw in de richting van den oever te stuwen.

Wederom vloog ze voort met de snelheid van een zeemeeuw.... De ijzige nevel omhulde haar bark, zee en hemel smolten ineen. Nu schreide Velga niet meer; geen droefheid vervulde meer haar ziel. Ze sidderde van angst bij de gedachte aan den naderenden dood en trilde van blijdschap om Irwald.

Op den avond van den laatsten dag verscheen de hooge, woeste rots te midden van den grijzen somberen nevel - de rots die slechts de machtige Vikingen konden bereiken en waarin deze ijzeren ringen sloegen om de booten aan te meren. Het woeste bruisen

[p. 527]

der brekers mengde zich met de duizendstemmige kreten der roofvogels, die in den nevel rondvlogen. En Irwald lag aan den voet der rots, bewusteloos door koude en honger. Zijn gelaat zag bleek als het schuim der zee, en in zijn krullen kleefde vochtig zand.

‘Irwald!’ klonk Velga's luide, hartstochtelijke kreet.

Het geluid van haar stem deed Irwald uit zijn bezwijming ontwaken. Velga had hem willen toeroepen, dat ze hem lief had gehad haar gansche leven lang, doch haar voeten raakten den grond niet aan toen ze van de bark op den oever wilde springen: slechts een blanke meeuw stiet klaaglijke vreugdekreten uit boven Irwald. Velga's stem had hem doen ontwaken en zijn ziel geroerd, doch toen hij om zich heen keek, zag hij slechts een zeemeeuw die krijschend naar de bark vloog....

Zoo stierf Velga, en hij, dien ze had lief gehad, was tot het leven teruggekeerd.

Hij stuwde het barkje in oostelijke richting.

Lang vloog ze over het water, Irwald begeleidend. Met moeite kliefde ze den fellen wind. Als het stormt stoot ze klaaglijke kreten uit, evenals op dien donkeren nacht, toen Irwald den dood tegemoet ging...

Doch in haar kreten klinkt ook blijdschap...

Over de zee gieren de stormen - de strijd van het leven versombert het menschlijk lot. Boosaardig huilt de dreigende zee - groot is het aardsche lijden - doch verheven het lijden voor zijn broeder...