De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Een Sint-Nicolaas-teleurstelling,
door Christine Oudemans.

De oude man had op een groote tafel alles klaar gelegd: allereerst den stapel cadeautjes, en dan daarnaast een rol pakpapier, doozen van verschillende grootte, lak en een kluwen touw. En na alles nu nog eens met critischen blik overzien te hebben, zette hij zich neer om aan die prettige, jaarlijks terugkeerende taak te gaan beginnen: het maken van Sint-Nicolaaspakjes voor zijn kleinkinderen!

Die dagen vóór 5 December waren toch maar de gezelligste van het heele jaar, vond hij. Dan moest je eerst voorzichtig uithooren, welke verlangens dat jonge volkje zoo al koesterde; de moeder in 't geheim nemen, of wel zoo'n kleinen baas of blonde dreumes op je knie zetten, om al babbelende langs een omwegje te vernemen, aan welke stille verwachtingen de inhoud van Sint-Nicolaas' zak moest beantwoorden.

En had je je van dat alles voldoende op de hoogte gesteld, dan een middag de stad in, om in de helder-verlichte winkels je inkoopen te gaan doen en zorgvuldig keus te maken. Dit was geenszins het onaangenaamste deel van Grootvader's taak! De oude man was in zooverre niet met zijn tijd meegegaan, dat hij er nog een genot in kon vinden aan 't uitzoeken van al die groote en kleine geschenken den noodigen tijd te besteden; niet dadelijk te nemen wat ze hem in den winkel voorzetten, maar wel degelijk te letten op kwaliteit en rekening te houden met den smaak zijner vriendjes en vriendinnetjes.

Hem ergerde de achtelooze wijze, waarop winkelende heeren en dames soms de kostbaarste cadeaux kochten aan de toonbank naast hem, met een air alsof 't hun niets schelen kon wat ze voor hun geld kregen, als 't vooral maar duur was, en veel vertoonde, en zij.... er maar àf waren!

Neen - die moderne manier van verrassingen-bereiden beviel hem niet; daar was niets galants meer in, dat was een noodzakelijke ruilhandel geworden! Met 't pakjes maken ging men al even slordig te werk; een vuil papier werd gebruikt om 't mooiste geschenk in te hullen, een touw met knoopen werd er omheen geslagen, en.... klaar was Kees!

Dan verkoos hij toch zijn manier: er een middag voor te nemen, en, aan een tafel gezeten, alles keurig in orde te maken, er vooral voor zorgend een rol stevig pakpapier en een flink kluwen touw in huis te hebben!

En daar zat hij dan nu weer, als zoovele jaren reeds op 4 December! Eerst had hij voor zijn kinderen pakjes gemaakt, nu deed hij het voor zijn kleinkinderen; maar een vreugde was en bleef 't voor hem om steeds weer iets nieuws te bedenken en een grappige surprise zelf te vervaardigen. Ook ditmaal verzon hij weer van alles, zaagde sigarenkistjes stuk, lakte, bond dicht, verboog ijzerdraad, en zag tegen geen moeite op om een aardige, origineele gedachte uit te voeren.

Zoo had hij den stapel langzaam doorworsteld en zou nu aan het laatste pakje beginnen. Liefkoozend streek zijn hand over het lichte, veelkleurige bandje van het boek, dat hij nu van tafel opnam en dat bestemd was voor zijn lievelings-kleinkind, de 14-jarige Else! Toevallig was hij er achter gekomen, dat ‘'t Veulen’ van Top Naeff een hartewensch van haar was. Al haar kennisjes hadden 't gelezen en dweepten ermee; en nu hij het ingekeken en bemerkt had, dat zelfs hij op zijn ouden dag nog van den frisschen, luimigen inhoud genieten kon - nu gaf hij het haar met des te meer genoegen! Wat zou zij 't aardig vinden, hoe hartelijk zou zij lachen om de ondeugende invallen van Jelly en Jam, die zoo heel veel leken op haar eigen twee kleine broertjes!

De oude man stelde zich al voor, hoe haar gezichtje stralen zou als zij het welbekende bandje zag! 't Lieve kind - hoe hartelijk veel hield hij van 't fijne popje, dat voor eenige maanden zóó hard ziek was geweest, dat zij allen niet anders dachten of ze moesten hun lieveling verliezen. Nog eens doorleeft Grootvader in gedachten den angst en de spanning van die sombere dagen, toen hij bij elk schelgelui opschrikte, niet anders denkende of 't was een boodschap van daarginds, dat alles voorbij was! O, hoe dankbaar, hoe onuitsprekelijk dankbaar is hij, dat zij het kind hadden behouden!

Ontroerd door de herinnering neemt de

[p. 495]

oude man uit een schrijfportefeuille een kaart van 't mooiste, blankste karton en teekent er in sierlijke letters de uit 't hart gewelde woorden op: ‘de l'Archevêque Saint-Nicolas, qui se réjouit de votre santé rétablie.’

Er druppelen twee tranen langzaam langs zijn wangen als hij 't zinnetje geëindigd heeft en 't nog eens overleest. Dan, als de inkt droog is, schuift hij de kaart voorzichtig in het boek, maakt er een keurig pakje van en legt het met innige voldoening boven op al de andere pakjes, die te zamen een paar baliemanden vullen.

Den volgenden avond zit Grootvader in den familiekring met al het jonge goedje om zich heen en geniet van de verrukte gezichtjes van al zijn lievelingen. Daar zit Wim met zijn vurig verlangde locomotief, Bertha met de kleine poppewieg, waarin ze dadelijk haar jongste pop te slapen heeft gelegd, Frans met zijn voetbal, dien hij liefkoozend tegen zijn wang wrijft; en voortdurend nog stroomt 't pakjes en komt er aan de drukte en opgewondenheid geen einde. De ouders zitten met gezichten, die van genoegen glanzen, tusschen 't jonge volkje in, mengen zich in hun pret en werpen af en toe een dankbaren blik naar Grootvader, die zoo echt den tact bezit er de feeststemming in te brengen en zijn ‘kindertjes’ voor 't lapje te houden. Voortdurend klinkt zijn diepe bas boven de hooge geluidjes uit en zijn gulle lach mengt zich in 't koor van schaterende kinderstemmen. Af en toe blijft zijn blik met innige teederheid op Else rusten, die wat stiller dan de anderen, wat bleekjes en zwakjes nog, vlak tegenover hem zit. Grootvader vindt dat zij toch nog heel wat zal moeten aansterken, voor zij weer de flinke, stevige meid van vroeger zal zijn, met het ronde gezicht en de blozende wangen. Zooals ze daar nu een beetje mat leunt in haar stoel is ze zoo'n broos poppetje, zoo 'n kindje nog, ondanks haar 14 jaar!

De meid heeft ondertusschen weer een pakje binnen gebracht, en langs de rij stoelen gaande, heeft zij 't Elsje overhandigd. Grootvader ziet, hoe er nu weer actie komt in 't tengere figuurtje, hoe ze zich uit haar lustelooze houding opricht, en, de zwaarte van het vierkante pakje voelend, met groote geanimeerdheid de touwtjes gaat doorknippen. Zou zij vermoeden wat het pakje bevat? Grootvader slaat haar oplettend gade.

Hij ziet hoe haar oogen beginnen te schitteren, hoe de kleur langzaam op haar wangen terugkomt en stijgt, stijgt, tot een gloeiende blos haar gezichtje overdekt; hij ziet haar vingertjes trillen als zij het langgewenschte boek uit de papieren loswikkelt en de kaart vindt, waarop zijn uit 't hart gewelde woorden geschreven staan.

't Hoofdje gebogen, de lange, zijachtige wimpers als een sluier over de oogen gevlijd, heeft zij aandachtig de opdracht gelezen. Dan legt ze de kaart naast zich neer, maar als een koor van stemmen tegen deze geheimzinnigheid in protest komt en er geroepen wordt: ‘Nee Els, laten zien wat er op staat!’ ‘Niet zoo gek doen, Els, ben je mal, je hebt toch geen geheimen voor òns!’ dan komt ze heelemaal in verwarring en weet in haar verlegenheid niets beters te doen dan zich tot Grootvader te wenden, hem de kaart te overhandigen en met een smeekenden blik in haar oogen hem te verzoeken die voor te lezen.

En nu plaagt men haar met dien galanten Sint-Nicolaas, die op zijn ouden dag jonge meisjes nog wel complimentjes weet te maken; en Els herstelt zich nu van haar verlegenheid en lacht mee en vergeet schijnbaar de heele kaart in haar jubelende vreugde over 't mooie boek, 't vurig verlangde ‘Veulen’!

En Grootvader, die even getwijfeld had of hij er wel goed aan gedaan had haar die opdracht te wijden, omdat hij wel merkte hoe 't schuchtere in haar reine zieltje even gebeefd had, toen ze die hoffelijke woorden las - Grootvader is volkomen gerustgesteld nu hij ziet hoe ze weer op haar kinderlijke manier bij iedereen rondgaat om de plaatjes te laten zien. Nu is ze weer op en top zijn blijde, zonnige Elsekind!

Straks, als de kleineren naar bed zijn, voor wie Sint-Nicolaas nog altijd de heusch bestaande, alomtegenwoordige heilige is, zal hij wel spoedig door zijn Elsje even hartelijk omhelsd worden als altijd wanneer hij haar iets schenkt! Want, zonderling genoeg, de oude man twijfelt er geen oogenblik aan of Els zal begrijpen dat ‘'t Veulen’ van hèm is. De gedachte komt niet bij hem op, dat zij evengoed een van de vele andere cadeautjes, die zij dien avond gekregen heeft, aan hem kan toeschrijven! Neen - 't boek waarover zij hem zoo vaak gesproken heeft, dat kàn niet anders dan van hem, van Grootvader zijn! -

Als de oude man toen in Elsje's hartje had kunnen lezen, zou hij wel tot andere

[p. 496]

gedachten gekomen zijn. 't Kind had den ganschen avond in een spanning geleefd, die zij zorgvuldig trachtte te verbergen. Iederen keer als de meid een pakje binnen bracht, had zij er naar gegluurd, hopend, verlangend dat het toch eindelijk het lang-verwachte mocht wezen! Want zij voelde het: 't mooiste geschenk, dat zij dien avond krijgen zou, woog in waarde niet op tegen de kleine attentie die Truus haar zou bewijzen! En Elsje, de kleine dweepster, in wier hartje de sentimentaliteit wortel geschoten had, zat den ganschen avond te droomen van dat pakje, dat maar niet kwam! En ze werd er zoo moe van ten slotte, die spanning matte haar zoo af, en toen kwam die lustelooze trek op haar gezichtje en die vermoeide buiging in haar slanke lichaampje.

Totdat het stevige, vierkante pakket werd binnengebracht - en toen herleefde de hoop, en was 't of een stem haar toefluisterde:

‘Dit is nu toch eindelijk wel 't lang gewenschte geschenk, Elsje!’ En ze was geschrokken toen ze de zwaarte voelde en begreep dat er een boek in moest zitten. Wàt 'n cadeau, wat 'n prachtig, duur cadeau! Zou 't dan toch wel wáár zijn, wat ze vermoedde? Maar toen ze met bevende vingers de touwtjes had losgeknipt en door 't vloeipapier heen het welbekende bandje zag schemeren - toen was de laatste twijfel verdwenen! Dàt boek moest van Truus zijn, 't kòn niet anders! En ze had groote moeite gehad 't niet uit te snikken van verrukking, toen ze op de kaart die teedere woorden las!

Hield Truus dan toch zóóveel van haar? O, dan was 't ook allemaal maar verbeelding geweest, toen ze meende dat Truus haar den laatsten tijd veronachtzaamde en een ander jong meisje in haar bescherming had genomen. Dan was ze haar Elsje toch wel trouw gebleven!

En terwijl ze nu, uiterlijk kalm, haar ouders 't dierbare boek toont, denkt ze aan haar lieveling uit de hoogste klasse, de mooie knappe Truus, die wel zoo goed is háár, het kleine, blonde Elsekind in haar hoede te nemen! Ze doorleeft nog eens de zalige wandelingen langs de stille stadsgrachten, als Truus haar een arm gaf en de anderen in den steek liet en zelfs van de ouderen geen notitie nam om háár, Elsje, wel eens een geheimpje te vertellen, dat zij vooral hoor, voorál, niet verklappen mocht! En Truus had zoo innig gedaan, en Els met een blik aangezien die haar deed trillen van ongekende émotie, en ze had haar een heel klein beetje tegen zich aangedrukt en haar af en toe bij een confiseur ook wel eens op wat taartjes getracteerd. En Elsje had voor al die hartelijkheid nooit iets behoeven terug te doen; alleen laatst had Truus haar opgedragen een klein, geparfumeerd rose-briefje aan een jongmensch te overhandigen, die op een bepaald uur voor een zekeren winkel zou heen en weer wandelen. Maar toen Els in haar onschuld dat aan haar moeder vertelde, had deze haar streng verboden ooit weer voor Truus dergelijke boodschappen te doen, en Els was gehoorzaam geweest en had Truus onder tranen 't geval meegedeeld. Met innig zielsverdriet had ze toen gemerkt dat Truus van dat oogenblik af in haar hartelijkheid merkbaar was verkoeld en zich van háár, Elsje, afwendde, om een ander voorwerp voor haar wispelturige genegenheid te zoeken dat zij ook weldra vond. En Elsje was tot tranen toe bedroefd geweest als ze haar nu met een ànder langs de stille gracht zag wandelen, terwijl zij 't nu was, die er eenzaam achter aanliep.

Maar 't onschuldige kind had er haar zinnen op gezet, Truus' genegenheid terug te winnen, niet begrijpend dat dit na 't voorgevallene niet mogelijk meer was. In stilte verzon zij allerlei kleine attenties voor Truus, die zij dan op de haar eigen, bescheiden manier uitvoerde; en 't was of deze aanhankelijkheid toch eenigen indruk maakte op de coquette Truus, want zij was den laatsten tijd weer iets minder ongenaakbaar voor Els en aanvaardde haar oplettendheden met nederbuigende welwillendheid.

En voortgaand op 't ingeslagen pad, had Els gemeend, nu iets gevonden te hebben, waardoor zij Truus' genegenheid voor goed kon bestendigen. Zij kende Truus' voorliefde voor mooie, fijne borduurwerken, en nu wilde ze haar op St. Nicolaas zoo'n heel mooien nachtzak zenden, waarop in gothische letters ‘goeden nacht’ stond, en op de klep allemaal fijne bloempjes waren gewerkt. 't Was een reuzenarbeid, maar Els, die goed borduren kon, had er zich met zulk een ijver toe gezet, dat haar moeder vaak 't hoofd schudde als zij haar kind 's avonds, bij 't licht van twee lampen, met hoogroode kleur over 't fijne werk vond heengebogen. Ze had getracht Elsje van haar voornemen af te brengen, gewaarschuwd dat haar teere gezondheid die inspanning nog niet toeliet en Truus al dat werk ook niet waard was. 't Had Els slechts

[p. 497]

gesterkt in haar voornemen niets onbeproefd te laten, en haar moeder had ten slotte den strijd opgegeven en 't kind haar gang laten gaan.

En toen 't werk af was, had Els met een stralend gezicht het rijke cadeau in een vloeipapier gewikkeld en zorgvuldig weggelegd tot de 5de zou zijn aangebroken.

Dien dag had zij haar vuurwerk afgestoken en het net eruitziende pakje door de meid laten wegbrengen, vol verwachting van de gevolgen, die 't zou hebben. En op háár beurt had ze den ganschen avond in spanning geleefd of Truus haar bedenken zou, of er een pakje zou komen welks inhoud haar bewijzen zou, dat Truus niet boos meer was en alles vergeven en vergeten had.

En toen ze ‘'t Veulen’ ontpakte, had ze voor zichzelf de overtuiging dat dit van Truus kwam en van niemand anders! En ze vond het wel 't beste bewijs van Truus' ongeschokte vriendschap, dat ze juist het boek had uitgekozen, waarover ze samen zoo dikwijls gesproken hadden. En dan de lieve woorden op die kaart!

Elsje's zieltje baadde zich in weelde, den ganschen verderen avond. Een zonnetje schitterde in haar oogen en er straalde zulk een stille vreugde uit heel haar wezen, dat haar ouders en Grootvader zich er innig over verheugden.

Toen eindelijk de kleinen naar bed waren gegaan en de grooteren hun ouders en Grootvader om den hals vlogen om voor de mooie cadeautjes te bedanken, had Els zich op Grootvader's knie gezet en haar hoofdje tegen zijn borst gevlijd. En zij had eerst haar vingertjes nadenkend in zijn baard laten woelen en toen met neergeslagen oogen gefluisterd: ‘Opa, weet u nou wat voor mij het prettigste cadeautje is geweest, vanavond? “'t Veulen”! En weet U waarom? Omdat dat van Truus komt, u weet wel, die al in de hoogste klas zit en zoo knap is! Ik dacht eigenlijk dat Truus 'n beetje boos op me was en dat vond ik zoo vrééselijk, vreeselijk naar! Maar ze schijnt nu toch wel weer heelemaal goed op me te zijn, want zóó'n mooi cadeau stuur je toch enkel maar aan iemand van wie je heel, héél veel houdt, hè Opa?’

Pas bij de laatste woorden keek Els Grootvader aan. Ze had daardoor niet gemerkt hoe de verheugde uitdrukking op het goede, oude gezicht bij haar eerste woorden reeds als weggevaagd was. 't Viel den ouden man ook zoo zwaar, dat hij de blijde verrukking van zijn Elsje verstoren moest, dat hij er de oorzaak van zou zijn dat die stralende glans in haar oogen verdoffen zou, zoodra zij de waarheid vernam! En toch begreep hij, dat hij 't kind geen oogenblik langer in haar waan mocht laten, dat 't zijn plicht was haar nu, terstond, te ontgoochelen. Hij dacht even na; toen zei hij: ‘En als dat boek nu eens niet van Truus was, Elsje, zou je het dan héél naar vinden, zou je het er dan minder lief om hebben?’ Even betrok haar gezichtje; toen, lachend, schudde zij den twijfel van zich af. ‘Nee Opa, 't kàn niet anders! 't Moet van Truus zijn, we hebben er zoo dikwijls samen over gesproken en zij dweept er ook zoo mee, nee 't is stellig, stellig van Truus!’

Toen liet Grootvader zijn lieveling van zijn knie glijden, en terwijl ze nu naast hem stond, legde hij bei zijn handen op haar smalle schoudertjes en keek haar recht in de oogen. ‘Kind, kind, hoe kan je dat nu toch zoo vast gelooven! Is dan geen oogenblik de gedachte bij je opgekomen, dat 't je oude Grootvader wel eens zijn kon, die zijn kleindochter dat veelbesproken boek vereerde? Kom Els, kind, vergeef 't den ouden man maar dat hij je op zoo'n dwaalspoor bracht en geef er hem maar een zoen voor!’

Hij had er nog bij willen voegen: ‘En dan wed ik dat er tòch nog wel iets van Truus bij al je cadeautjes is,’ maar hij zag aan de uitdrukking op haar gezichtje maar al te goed, dat alle hoop voor haar vervlogen was. Wel hield 't kind zich goed en sloeg gedwee de armen om zijn hals - maar de spontane blijdschap ontbrak aan haar omhelzing en de moede buiging van het tengere figuurtje was nu nog zichtbaarder.

Zwijgend borg Els haar geschenken weg.

‘'t Veulen’ lag nu achteloos op een stoel; ze scheen het heelemaal vergeten te hebben.

Grootvader zei er niets van, maar toen even later haar moeder de kamer binnenkwam, die de kleintjes naar bed had gebracht, zag deze 't liggen en plaagde er haar een beetje mee.

‘Wat Els, heb je “'t Veulen” nu heelemaal vergeten op te bergen, ik dacht dat dàt 't eerst aan de beurt kwam, zoo'n schàt!’

Toen ging Els langzaam naar 't tafeltje, had nog juist den tijd het boek in de kast te leggen; maar bij de deur gekomen werd de émotie haar te machtig. En Grootvader kon nog juist zien hoe ze opeens de witte

[p. 498]

handjes voor de oogen sloeg en een sidderende snik haar lichaampje doorschokte. Toen was ze in de gang verdwenen, nagesneld door haar moeder, die van deze plotselinge droefheid niets begrepen had.

De oude man bleef met een schuldbewust gevoel achter. Wel kwam zijn dochter na een poosje beneden en zei dat Els eens goed uitgeschreid had en haar verdriet nu al haast vergeten was, en Grootvader 't zich toch geen oogenblik moest aantrekken, dat 't zelfs wel eens een goede les was voor 't àl te gevoelige ding - de oude man schudde stil 't hoofd en de geruststellende woorden waren niet bij machte zijn neerslachtige stemming te verdrijven, die hem den verderen avond bijbleef.

Zelfs toen hij zich in zijn eigen kleine woning ter ruste begaf, kwelde hem nog 't zelfverwijt; en de ouders van kleine Els hebben nooit geweten wie zich ten slotte de zaak meer aantrok en de aardige verrassing erger betreurde: de oude man, of hun zacht blond Elsekind!