De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Ter bespreking toegezonden.

't Kereltje, door Wilhelmina van Heffen. (Uitgave van A.W. Bruna en Zn., Utrecht). In den goeden zin van het woord zou ik dit boek willen noemen: een ‘lief’-geschreven en ‘lief’-gevoeld verhaal. - Groote letterkundige waarde zit er niet in; ofschoon het, vlot en vloeiend geschreven, toch ook niet geheel en al talentloos kan worden genoemd. Maar de meeste waarde zit 'm in den gevoeligen inhoud. De geschiedenis van 't Kereltje is die van een klein aanvallig ventje, wiens vader eerst dóór en bij zijn dood inziet hoeveel hij in hem bezat en verliest. In dat gegeven worden we dus eenigszins herinnerd aan dat Engelsche meesterstukje: Misunderstood. Dat het echter niet in de schaduw kan staan van dat juweeltje bewijst nog niets tegen de Hollandsche schrijfster. Het is niet iedereen gegeven een zoo éénig kunstwerk als Misunderstood is te scheppen uit zoo schijnbaar-alledaagsche kleinigheden, gegrepen uit het dagelijksche leven! - In zijn eigen bescheidener soort nochtans kan men 't Kereltje gerust een veelbelovend bewijs noemen, dat in Wilhelmina van Heffen een schrijfster is opgestaan, die het kinderhart begrijpt en navoelt, en zijn te weinig-verstaan lief-en-leed aandoenlijk vermag te schetsen.

Een Moderne Eva, door Pierre de Coulevain, vertaald door mej. B. Stolk. (Uitgave van de Hollandia-drukkerij te Baarn). - Het feit dat deze roman is vertaald naar de 17^de fransche uitgave bewijst, dat hij behoort tot de veelgelezen boeken. Inderdaad is het een boeiend-geschreven verhaal, spelend in het buitenland, in verschillende plaatsen, en dat daardoor zeker voor lezers, die houden van afwisseling in hun lectuur en van een vluggen verhaaltrant, veel aantrekkelijks zal bezitten.

Gerda door Elise Soer. (Uitgave van S.C. van Doesburgh, Leiden). Elise Soer behoort tot die oude bekenden, die men graag ontmoet in de boekenwereld. Ik lees echter liever hare kortere verhalen, dan een roman als Gerda. 't Komt mij voor, dat zij daarin te veel heeft gewild, te zeer gegaan is boven haar krachten. Daardoor krijgt haar wijze van vertellen iets van een opstel, iets dors en droogs. En dan ook is dat verzoenende slot zoo geforceerd. Die praatjes van Gerda en van den dominee zijn zoo boek-achtigmooi. Op zulke oogenblikken zegt men in de werkelijkheid niet altijd van die preciestoepasselijke dingen. Wèl een boek waaruit heel veel vrouwen wat goeds kunnen leeren.

Moraliteit door Egberta C. van der Mandele. (Uitgave van H.J.W. Becht, Amsterdam). - Deze roman is, gelijk reeds de titel aanduidt, een tendenz-roman. Uit dit oogpunt moet men hem dan ook alleen lezen, want voor het overige zit er niet heel veel in. Nieuw is het onderwerp niet bepaald. Er is, vooral in den laatsten tijd, reeds zooveel gewezen op deze soort dingen, dat men de schrijfster niet den lof kan toezwaaien van een nieuw gezichts-punt te hebben geopend op een nieuwe of weinig-besproken questie. Maar met dat al is haar bedoeling een goede en een eerlijke. En men mag haar daarom de sympathie die haar toekomt niet onthouden. Zij beschikt over een gemakkelijken lossen stijl, en werkt haar onderwerp vlug en handig uit. Aan heel veel onbeduidende, nooit over de ernstige dingen van 't leven nadenkende vrouwen zou ik willen raden: Lees dit boek te uwer uitspanning. Want het zal U niet vervelen maar werkelijk-aangenaam-bezighouden, en gij zult er tegelijk iets door leeren.

Groote Zielen door Catharina Alberdingk Thijm. (Uitgave van Valkhoff en Co., Amersfoort.) - Deze Groote Zielen bewegen zich in zeer voorname kringen, van pausen, vorsten, kardinalen, enz. enz. De bedoelingen der schrijfster zijn beter, dan de vorm dien zij kiest voor haar werk. Zij houdt ervan te bombardeeren met fraai-klinkende voornamen en indrukwekkende titels. Het raam, waarover zij haar te bewerken stof spant,

[p. 478]

is dientengevolge van een zeer bijzonder soort. Wat de stof-op-zich-zelf beschouwd aangaat, mej: Alberdingk Thijm is, blijkens haar opdracht van het boek aan haar oom, een predikster van ‘zieleleven en van streven naar 't Ideaal’. Wat wil men meer? Men moet voor die goede-bedoelingen achting hebben. Ik stel mij voor, dat de schrijfster haar lezers voornamelijk vindt onder dat publiek, dat een roman nog drie-maal zoo mooi vindt als een gewoner boek wanneer er op elke bladzijde vier gravinnen, zes jonkheeren, en tien doorluchtigheden en excellenties in voorkomen. Overigens doet mej: Alberdingk Thijm het op dit punt nooit minder, dan met 'n vorst of 'n majesteit, op z'n allerbescheidenst een prins of een hertogin...

Van Java's Wegen door J.E. Jasper. (Amsterdam, P.N. van Kampen en Zn.) - Over Indië is de goede literatuur nog niet uitgebreid. Jasper behoort in de laatste jaren tot hen, die in dat opzicht iets weten te leveren dat de moeite van het lezen waard is. Jammer vind ik het, dat iemand die de Indische natuur zoo goed kent, zich laat verleiden om haar te beschrijven in zulk woordgeknutsel zonder zin, als b.v. blz: 131.

‘Hij kwam weer op open veld, dorre klonterige vlakte, met weer dezelfde vierkante heen en weer kruipende dijkstrookjes, vlakte die tusschen hem en den gezicht-einder breed oprees tot een buikige heuvelbobbeling. Bandoe- en klampisboomen met ijle fijnbladerige kruinen kropen daarachter weg...... Wolkenlucht van spatterige, streperige kleuren, vol rafelige, grijsblauwe vlekken, die licht aangeplakt schenen tegen een wijden, rood-omlichten achtergrond, bolde luchtigjes weg achter de lange heuvelrei, scherp aflijnend de zware, zekere kleuren van het dorre, droge veld’. - - - Ware het niet om de namen dier boomen (Bandoe- en klampis-boom), deze van alle nieuwerwetsche woord-photografen nagedane ‘natuurbeschrijving’ oftewel leuterpraat, zou passen in elk hedendaagsch kunstwerk van elk hedendaagsch prulschrijvertje van den zooveelsten rang, genre: De groote Meester uit Baarn in het witte badpakje. - Jasper staat te hoog om zichzelf klein te maken door zulk nabauwen. Indië is een zoo wonderbaar-mooi land, dat het wel de moeite loont voor hen die zien kunnen, ons haar schoonheid uit te zeggen in scherp-belijnde beelden. Augusta de Wit is in dit opzicht een schitterend bewijs van kunnen. Zij heeft Indië lief. En zij zegt ons hoe het land dat zij liefheeft is, voor hem die oogen heeft om te aanschouwen zijn wondre tropen-heerlijkheid. - Laatste tocht is, van de novellen waaruit Jasper's bundel bestaat, voor mij het meest-aantrekkelijke stuk. Maar geheel het boek is één getuigenis van werkelijk talent....

Wigle Wever. Een boeren-oorlog in Friesland door S. Bartstra. (Uitgave van Meijer en Schaafsma, te Leeuwarden.) - Een historisch verhaal spelend omstreeks 1500, en speciaal aantrekkelijk voor Friezen en beoefenaars hunner historie. - Ik-voor-mij houd niet van historische verhalen. Geschiedenis-op-zich-zelf-beschouwd lees ik bijzonder graag. Maar, komt er verdichting bij, dan weet men niet meer wáár de waarheid ophoudt en wáár de fantasie begint. Intusschen, smaken verschillen. Voor hen, die houden van een bevredigend slot, zij hier nog gemeld dat de schrijver besluit met ‘het vrome dichterwoord’:

‘Gij schept uit lijden hemelvreugd,
Uit zonde een hooger trap van deugd,
En uit verwarring orde.’

Pahkasinum. Ind: roman door Boeka. (Uitgave van L.J. Veen, Amsterdam). - Boeka heeft méér Ind: romans geschreven, die niet tot het minste werk gerekend worden, dat in de laatste jaren over Indië het licht zag. Dit geldt speciaal van Een Koffie-opziener, dat ik met veel belangstelling heb gelezen, omdat het een goed denkbeeld geeft van sommige Indische en Regeeringstoestanden. Ook deze roman beoogt bepaaldelijk een doel, dat de schrijver zelf in een voorwoord meedeelt, van misstanden aantoonen: Af te keuren toestanden in de dessa en demoraliseerende invloeden op partikuliere landbouwondernemingen. Natuurlijk kan alleen een deskundige beoordeelen in hoeverre Boeka in zijn voorstelling overdrijft of eenzijdig is, dan wel de waarheid getrouw blijft. Maar in elk geval heerscht overal zooveel knoeierij en zooveel demoraliseerende invloed, op de wijze door hem beschreven, dat het wel der moeite waard is met zijn aanklachten kennis te maken. Als roman is het boek zeer lezenswaardig; een boeiend en belangrijk verhaal, dat je bezighoudt tot het einde.

Rebecca van Zonbeek-Hoeve door Kate Douglas-Wiggin (uit het Engelsch door Mevrouw Beelaerts van Blokland). (Uitgave van de Hollandia-drukkerij, te Baarn). - Er zijn boeken waarover anderen zoovéél zwetsen, dat ik er stil bij word en denk: Hoe is het ter wereld mogelijk, zoo te zeuren! Daartoe

[p. 479]

reken ik óók Rebecca van Zonbeek-Hoeve. De Engelsche pers heeft zoo lang en zoo breedvoerig gebazeld over dit ‘belangrijke’ werk, en de uitgevers hebben zooveel reclame gemaakt met enkele oordeelvellingen, dat ik er het zwijgen toe doe. Wie het zóó mooi vindt, dien gun ik zijn enthousiasme van harte. Want Rebecca van Zonbeek-Hoeve is geen boek om tegen te waarschuwen, om hen die er mee dwepen van af te houden. Iedereen kan het gerust lezen. Iedereen kan het gerust in zijn huiskamer neerleggen. Het is een dik boek, een lijvig-uitziend boek. Wie een cadeau noodig heeft die koope het, want het is een geschenk waar veel in te lezen valt. Ook is het verhaal niet-vervelend geschreven. Het loopt gemoedelijk-langzaam van stapel. - In een woord, het is een goed boek, een braaf boek, een degelijk boek. Maar ik was blij toen ik 't uit had, en had afgedaan met de lijvigheid van Rebecca!...

Liefde's Meerderjarigheid door Edward Carpenter. (Uitgave van Van Holkema en Warendorf, Amsterdam). - Principieel betreur ik het, dat dergelijke boeken in den handel verkrijgbaar zijn voor iedereen, dat zij worden neergelegd op dames-lees-musea, waar rijp en groen ze komt lezen, en uitleent aan nog onrijpere en nog groenere vriendinnetjes, enz. enz. Want dergelijke boeken moesten door jonge-meisjes, (en die azen het méést op zulke ‘onthullingen’ als zij bevatten), niet anders gelezen worden dan onder behoorlijke, degelijke, ernstige leiding. Daaraan ontbreekt het hen juist echter. Achter den rug om van moeders en van opvoeders worden zulke, op-zich-zelf-goed-bedoelde boeken onrein-nieuwsgierig nagesnuffeld en, onbegrepen-, in-half-ontwíkkelde hersenen verwerkt; en op die manier richten zij méér schade aan dan zij onkruid uitroeien.

Daarom moeders: waakt over de lectuur Uwer dochters. Geeft dergelijke boeken niet aan hen in handen, op het gezag van een of ander lichtzinnig couranten-artikeltje. Bedenkt dat de een den ander napraat gewoonlijk, zonder zoo'n boek zelf te hebben gelezen; veel minder erover te hebben gedacht. Er staat in Liefde's Meerderjarigheid heel veel dat waar is, en goed om over na te denken, heel veel waarover gij Uzelf dient rekenschap te geven bij de opvoeding Uwer dochters. Liefde's Meerderjarigheid is géén verkeerd boek. Integendeel. Ik wenschte, dat al wie vrouwen heeft te leiden, het las en het begreep. Maar het is geen boek voor een leesgezelschap of voor een huiskamer, geen boek dat Uwe jonge overspannen dochters moeten lezen, zonder voorlichting en raad van menschen die ouder en wijzer zijn dan zij, en die het goed en eerlijk met haar meenen.

Boezemvriendinnen door Louise Mack. (Een vertelling uit het Leven van een Australisch meisje, uit het Engelsch door Mevrouw Beelaerts van Blokland), (uitgave der Hollandia-drukkerij, te Baarn). - Een meisjesboek, vervolg op Lennies Schoolleven, dat ik onlangs evenzeer in dit Blad aankondigde. Boezemvriendinnen speelt, evenals het vorige boek, in verre streken, zoodat de lezeressen zich een beetje in die toestanden moeten inleven. Daardoor echter is het ook frisscher en nieuwer dan 't gewone soort meisjes lectuur.

Stuurman Most door Walter Christmas (naar het Deensch van Mevrouw D. Logemanvan der Willigen) (uitgave van de Hollandiadrukkerij, te Baarn). Door een Deen geschreven, en spelend op zee in verschillende landen, is ook dit boek een van meer afwisseling en grooteren gezichtskring, dan de gewone, in Holland-zelf spelende jongensboeken geven kunnen. Misschien is het voor avontuurlijke reislustige jongelui een beetje verleidelijk met zulke lotgevallen al te veel te worden beziggehouden. Dat moeten de ouders in-elk-geval-afzonderlijk beoordeelen. Wat den eenen jongen alleen boeit, windt den tweeden gevaarlijk op, en laat den derden misschien heelemaal koud. Ik herinner mij, dat mijn vader aan een broer en aan mijzelf op zekeren winter elken avond voorlas uit een boek, dat ons beiden machtig boeide. Van lieverlede echter had die voorlezing op mij de uitwerking, dat ik den heelen nacht wakker lag met wijd-open oogen, steeds doordenkend over het gehoorde. Mijn broer daarentegen sliep gerust in en dacht er niet verder over na. Een geraadpleegde dokter verbood de avond-lectuur, en inderdaad had dit de gewenschte uitwerking. - Zoo kan het eene kind dit verdragen, en het andere dat niet. En men kan er daarom niet genoeg op wijzen, hoe verkeerd het is zich aan algemeene regels en algemeene critieken te storen, in plaats van zelf-persoonlijk zijn eigen kind gade te slaan, het te bestudeeren, en bovenal zijn vertrouwen te winnen over het door hem gelezene.

Het Geheim van Roland Trevor door L.T. Meade (uit het Engelsch door Annie de

[p. 480]

Graaff) (uitgave van de Hollandia-drukkerij, te Baarn). Dit verhaal draagt tot mede-opschrift: Een verhaal voor jonge-dames. En het is zoo recht het genre: Engelsche-dames-Tauchnitz-editie. Een ‘squire’ en zijn lady zijn onvermijdelijke factoren om zoo'n Engelsch dames-romannetje samen te knutselen. En ook hier ontbreken zij niet! Over het algemeen wel wat ouderwetsche kost, dunkt mij, voor hedendaagsche ‘jonge-dames.’ (Zijn er nog, die zóó heeten willen, en zich willen laten opdringen ‘jonge-dames-lectuur’?)

Karakter-zonde en Levensleed door Johanna Breevoort. (Uitgave van D.A. Daamen, Rotterdam). Een treurig beeld van treurige toestanden! Geen boek om te lezen ten einde zichzelf te amuseeren of uit te spannen, wèl een dat leert nadenken over het misdeelde lot, en over de droeve ellende, waarin zoo menigeen verkeert of ondergaat, niet altijd door eigen schuld maar dikwijls tengevolge van een verstompende of verdierlijkte omgeving. Ik houd het reeds alleen daarom voorgoed dat zulke boeken geschreven worden, omdat zij de oogen openen van gedachtenloozen en oppervlakkigen, die niet eigenlijk wreed of harteloos zijn, maar wien het alleen ontbreekt aan een opwekking uit hun egoiste on verschilligheid.

Kringloop door A.C.C. de Vletter. (Uitgave van A.W. Bruna en Zn:, Utrecht). Ook in dezen roman wordt heel veel aangeroerd, dat op die wijze, in novellistischen vorm, meer kwaad dan goed kan doen! Zijn dat nu werkelijk onderwerpen, om zóó, in een oppervlakkig verhaaltje, te behandelen! Bij mij wil het er niet in, dat hier altijd de verhevenste bedoelingen in het spel zijn! Hoe dit zij, in het speciale geval Kringloop geloof ik, dat de schrijver in géén geval erin is geslaagd goed werk te leveren, noch uit letterkundig noch uit Tendenz-oogpunt. Hij heeft meer aangedurfd dan aangekund.

Uit mijn land, door Victor de Meyere. (Uitgave van H. van Romburgh, Utrecht). - Een kleine bundel, uit verschillende novellen samengesteld. Vlaamsche woorden, Vlaamsche zinswendingen, van den bekenden Vlaamschen auteur Victor de Meyere. Een beetje heel-onbeduidend werk. Deze auteur kan beter.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.