De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Echo's uit Parijs. II. Parijs voor honderd jaren terug - 2 Dec. 1804 - Jeanne d'Arc gestreeld en geslagen - Een standbeeld voor Waldeck-Rousseau - Het Engelsch-Russische incident.

Alhoewel ik reporter van hedendaagsche feiten en gebeurtenissen ben, zoo verzoek ik toch voor heden mijne lezers, zich met mij te verplaatsen in een tijdperk, eenige jaren na het geboren worden der vorige eeuw. Ik doel op het voor Frankrijk zoo belangrijke jaar 1804. Belangrijk niet alleen, wijl toen aan het hoofd van het Fransche volk een man stond, zooals de wereldgeschiedenis er wellicht geen tweeden kan aanwijzen, de legerbenden onder aanvoering dier grootsche figuur de nederlaag schier niet kenden, belangrijk ook, daar toen de groote Napoleon zich machtig genoeg meende, de eenvoudige generaal- en consulsuniform voor den rijken hermelijnen Keizersmantel, de kroon verlangde, welke alleen het hoofd van imperators siert. Doch Bonaparte wenschte meer: een Kerkvorst, welke tegenwoordig zoude zijn bij dat buitengewoon machtsvertoon, de Paus moest van Tiber- naar Seine-stad komen, de Paus in eigen persoon, teneinde zelf te kronen dien eersten Keizer der Fransche landen.

De reis van den Heiligen Vader, Pius VII, ging evenwel met bezwaarlijkheden gepaard, vertoornde ten hevigste de emigranten, die vanaf dien tijd den Paus als ‘Napoleon's Kapelaan’ doopten en het grootste deel van het Heilige College, terwijl ook het Oostenrijksche hof een zuur-zoet gelaat toonde over de drukke onderhandelingen tusschen Parijs en Rome. Napoleon eindelijk besloot zelf dezen Gordiaanschen knoop door te hakken en slaagde er werkelijk in de aarzelingen van het hoofd der Katholieke Kerk te overwinnen. Hier volgt het episteltje, dat Pius VII tot den gewichtigen stap deed besluiten, en dat naar Italië overgebracht werd door generaal Cafarelli en door mij ontleend aan een opstel over deze zaak van Jean Guétary in de ‘Presse’.

‘Ik verzoek Uwe Heiligheid - zoo schreef Napoleon - door Uwe doorluchtige tegenwoordigheid het godsdienstig karakter te willen schenken aan de kroning en zalving van den eersten Keizer der Franschen. Deze ceremonie zal buitengewoon veel aan plechtigheid winnen, indien zij door Uwe Heiligheid zelve geleid wordt. Zij zal ons en onze volken Gods zegen verschaffen, wiens geboden het lot van huisgezinnen en keizerrijken bepalen. Wij bidden God, Zeer Heilige Vader, dat hij U lange jaren nog het oppergezag en bestuur onzer Heilige Moederkerk laat’.
Uw deemoedige zoon,
Napoleon.

Den 2^en November 1804 begaf Pius zich inderdaad op weg naar Frankrijk, vergezeld van eene talrijke menigte kardinalen. Bonaparte bekostigde de reis, om de eenvoudige reden, dat het hof te Rome voor drie kwart geruïneerd was. Dit nam evenwel niet weg,

[p. 377]

dat de kerkvorst voor zijn gastheer en diens onmiddelijke omgeving eenige kostbare geschenken medevoerde; dit offer scheen de pauselijke schatkist nog wel te kunnen brengen. Te Turijn werd de hooge reiziger met de meest mogelijke eerbewijzen, door de officieren van het Italiaansche leger ontvangen, dat toen gecommandeerd werd door den ouden generaal Menou. Deze krijgsman was een der typen van de groote armée; niet alleen, wijl hij eene Muzelmansche tot eega koos, ook zijne beurs was meestal van zulk een platten vorm, dat Napoleon meermalen zijne schulden moest betalen. Hij volgde zijn gebieder o.a. naar Egypte en werd door dezen tot gouverneur van Piemont benoemd; in deze hoedanigheid ontving hij dan ook den Paus te Turijn en leidde vervolgens Napoleon's gast naar de Fransche grenzen. Van Menou vermeldt de geschiedens nog, dat toen hij eenige jaren later te Venetië overleed, men in zijne secretaire meer dan driehonderd ongeopende brieven vond; het vreemdsoortig wezen weigerde nl. de ontvangen berichten zelf te lezen, daar hij voorwendde geen tijd te kunnen verliezen en liet de lectuur steeds aan zijne adjudanten over, welke hem vervolgens van het meest belangrijke nieuws op de hoogte mochten houden.

De Paus trok vervolgens den Mont-Cénis over, evenwel niet in zijne karos gezeten, maar uitgestrekt in de zachte kussens van een draagstoel, om iedere vermoeienis te voorkomen. De weg was geheel afgebakend, geplet en daar, waar hij steile hellingen passeerde, zorgvuldig van barrières voorzien; tevens waren op sommige punten eskadrons gendarmen gecommandeerd. In 't kort, alles had men in het werk gesteld, om zoo comfortabel en tevens zoo veilig mogelijk den zoo vurig begeerden hoofdpersoon der plechtigheid, naar Parijs te transporteeren.

Drie weken na zijn vertrek uit Rome, kwam de Paus te Fontainebleau aan, waar hem eenige oogenblikken van ongestoorde rust gegund werden vóór het zenuwachtige verblijf in de hoofdstad. Toen boden Napoleon verwittigden van de komst des Heiligen Vaders, wendde de keizer voor, zich ter jacht te begeven, doch in werkelijkheid trok hij den lang verbeide tegemoet. Pius was ten zeerste verwonderd den man, welke hem meer vrees dan bewondering inboezemde, daar eensklaps voor zich te zien, gekleed in het eenvoudige jachtkostuum en omgeven door een rumoerigen troep honden. Hij wilde uit zijn rijtuig stappen, doch aarzelend zijn wit-satijnen schoeisel aan den modderigen weg toe te vertrouwen, spreidden de dragonders van het escorte hunne mantels op den grond voor hem uit. Napoleon was toen behulpzaam bij het uitstijgen en omhelsde zijn gast lange daarna. Na de eerste begroetingen werd de tocht naar het kasteel voortgezet, waar op het bordes Josephine, omgeven door een schitterenden hofstoet, Pius VII afwachtte, terwijl de keizerlijke troepen voor het militair eerbetoon zorg droegen.

Nog waren geen drie dagen verloopen, of de hooge personen deden hun intocht in Parijs, de hoofdstad, wier bewoners bijkans ziek van feestvreugde waren en in opgewondenheid den kroningsdag verwachtten, waartoe men den 2^en December had bestemd. De hotels waren overvuld met vreemdelingen, die van heinde en verre kwamen, teneinde de twee machtigste vorsten der aarde te aanschouwen. Meer dan zestig bisschoppen hadden hun diocese verlaten, de voornaamste officieren van land- en zeemacht, ze waren allen, zonder onderscheid binnen de muren der metropolis te vinden. De dagbladen gaven uitgebreide beschrijvingen van het feest; als bijzonderheid vertelde men, dat de keizerin een kostbaren ring bij een der meest bekende juweliers had doen vervaardigen, een kleinood, dat een miniatuur-flacon bevatte; Murat - toenmaals gouverneur der Seine-stad - zou een weelderig costuum, eene geheel met diamanten versierde sabel op den grooten dag dragen, de Journal de Paris publiceerde een ode aan den Paus:

‘Des eaux du Tibre et de la Seine
Que rien ne trouble plus le cours....’

Men was vreugde-dronken, aan de kroning werd alleen gedacht, aan de kroning, den Paus en Napoleon! Zulk eene stemming heerschte in die dagen te Parijs, toen alles gereed was tot het overdadig feest, de Notre-Dame hare poorten geopend had, teneinde Pius VII toegang te verleenen tot het eeuwenoud monument, waarvan zijn voorganger Alexander III de eerste steenlegger was.

Toen eensklaps moest de Paus tot zijne groote verbazing, uit den mond van Josephine zelve vernemen, dat zij slechts door een burgerlijk huwelijk aan Bonaparte verbonden was. Dit nieuws gewerd hem den 30^en November d.w.z. nauwelijks 48 uren voor

[p. 378]

het voltrekken der plechtigheid.... Deze laatste heeft er evenwel niet door geleden, ze was inderdaad even schitterend, als ze reeds weken te voren beschreven werd. Laat ik aangaande dit weelderig schouwspel nog eenige bijzonderheden citeeren uit het mooie werk ‘La Révolution française’ van Mignet.

De keizer begaf zich met Josephine de Beauharnais in het beroemde rijtuig l'Opale, dat nu nog in het museum te Versailles te pronk staat, bespannen met acht schimmels naar de Notre-Dame, waar hij opgewacht werd door den Paus, de kardinalen en verdere staats- en kerkgrooten. In den keizerlijken mantel gehuld, de kroon op het hoofd en de schepter in de hand richtte hij zich terstond naar den troon, waar de Heilige Vader zetelde, om daar de zalving te ontvangen en uit den mond des geestelijken vorsten de volgende rede te vernemen: ‘Almachtige God, gij, die Hazaël bestemd hebt om Syrië te regeeren en Jehu tot koning van Israël, hun Uwen wil openbarend door middel van den profeet Elias; Gij, die eveneens het heilige oliesel der koningen hebt uitgestort boven het hoofd van Saul en David door Uwen profeet Samuel, deel ook door mijne handen de schatten Uwer gunsten en zegen uit aan Uwen dienaar Napoleon, welken wij, niettegenstaande onze persoonlijke onwaardigheid, in Uwen naam tot keizer wijden.’ Toen de Paus Bonaparte daarop naar zijn troon gevoerd en deze den vereischten eed afgelegd had, riep de chef der herauten met luide stem: ‘Le très glorieux et très auguste empereur des Français est couronné et introuisé! vive l'empereur!’ Duizendvoudig herhaalde zich deze kreet door de gewelven der kerk, buiten donderde het van artilleriesalvo's en de Paus hief het Te-Deum aan....

Twaalf maanden later, de verjaring van het kroningsfeest, was het Napoleon nog eens gegeven de gebenedijde woorden: ‘U, o God loven wij’ te stamelen: Austerlitz! Toen werd er nog niet gedacht aan Waterloo, Elba en St.-Helena, toen kon Béranger nog niet zingen van:

‘Lui qu'un pape a couronné
Est mort dans une île déserte.’

_* * _*

We hebben dezer dagen weer eenige woelingen medegemaakt, echt Parijsche opstootjes, welke aanvankelijk van zeer ernstigen aard schijnen, doch weldra door de sterke vuist van politie en gardes municipaux op doeltreffende wijze beteugeld worden. De Fransche houden nu eenmaal van manifestatiën, welk genoegen hun van hooger hand gaarne gegund wordt, altijd, indien men binnen de perken van netheid en orde blijft.

Ditmaal waren het de heeren studenten en gymnasiasten, welke eenige reuzenbetoogingen op touw meenden te moeten zetten en wel ten gunste van Jeanne d'Arc. Wat was nl. het geval? Een gewisse leeraar aan het lyceum Condorcet, M. Thalamas, had op een zijner colleges de jonkvrouw van Orleans voor al wat slecht is uitgemaakt: Jeanne d'Arc werd door genoemden docent een lichtekooi, publieke vrouw enz. geheeten. Schiller laat zijne heldin in ‘die Jungfrau von Orleans’ tot haren geliefden Raimond zeggen: ‘Du siehst, mir folgt der Fluch,’ ik zou er aan toe kunnen voegen: ‘bis zum 20^sten Jahrhundert.’ Die vloek des heeren Thalamas klonk zijnen leerlingen hoogst onaangenaam in de ooren en men besloot het muisje een staartje te geven. Dat staartje bestond uit een ernstig onderzoek, hetwelk geleid is geworden door twee bekende inspecteurs der Académie Française en waarbij zelfs de minister van onderwijs betrokken was. Het meerendeel der leerlingen werd in deze kwestie gehoord en het eind van het liedje was de overplaatsing van den leeraar naar eene andere instelling.

De driftige jeugd was daarmede evenwel niet tevreden, nog sterker middelen van verzet moesten worden aangegrepen, de straat werd het geschikt terrein voor samenscholingen, de standbeelden der beleedigde bevrijdster van Frankrijk, het doelwit van geestdriftige betoogingen en anti-manifestaties. Want waar de gekrenkte jongelingschap, wier gelederen geducht versterkt waren met oud-gedienden, in het neerleggen van bouquetten en het afsteken van bruischende gelegenheidsspeeches, het geneesmiddel zochten, dat de geslagen wonden zou heelen, ook de tegenstander toonde zich in het bezit van talrijke benden aanhangers. Vuur en water zijn elkaar vijandig als kat en hond, en ook deze legers toonden elkaar tanden en nagels. Meerdere botsingen waren de onvermijdelijke gevolgen, charges der politie en arrestatiën van tientallen individuën. Gisteren steeg het aantal zelfs tot 218; doux pays, doux peuple. Zoo vindt men deze laatste dagen van het jaar de Parijsche hoofdstraten bevolkt met een erg opvliegend soort lieden;

[p. 379]

doch de fiool des toorns, welke zij over hunne vijanden uitstorten, is dra bekoeld en de burgeroorlog, de zaak welke nu honderden verhitte hoofden veroorzaakt, lijkt mij snel genoeg te zullen doodbloeden. En dan zal vader Tijd haar wel begraven.

_* * _*

Eene kunst, waarin wij, Hollanders, uiterst slecht bedreven zijn, is die van het oprichten van standbeelden voor onze groote zonen. En was die wetenschap niet uiterst moeilijk af te kijken, daar zij te wijten is aan de lauwe, weinig doortastende geest van onzen stam, die helaas maar niet in een ademzucht te veranderen is, ik zou mijne landgenooten willen toeroepen: komt mede naar onze naburen, naar Engelschen, Duitschers, Franschen en leert daar, hoe werkelijk groote volken hunne verdienstelijke mannen op waardige wijze eeren.

Vandaag valt mij evenwel dat gebrek van ons Neerland niet zoodanig op als anders, daar we door den Parijschen gemeenteraad zoo juist getracteerd zijn geworden op een tooneeltje, dat noch kiesch, noch verkwikkend mag genoemd worden. Aan de orde was de oprichting van een standbeeld voor wijlen Waldeck-Rousseau, waarvan het initiatief uitging van de Alliance républicaine démocratique en waarvoor door adressanten eene subsidie van 1.000 frcs. werd gevraagd. Die 100 Louitjes, voor eene stad als Parijs toch een bagatel, waren het sein tot het losbarsten van ettelijke canonades, uit den mond van heeren-leden: het vuur was in noodlottig contact gekomen met den kruitvoorraad. Geloof echter niet, dat het de specie was, welke de oratoren met zulk een feu sacré bezielde, neen, de meer dan vuige lust, nog even genieperig eene smet op Waldeck-Rousseau's werk te kunnen werpen, was de enkele drijfveer tot deze zeer te laken redevoeringen. En hoe schrijnend moet de echo dezer gemeenteraadszitting in de ooren der nog in rouw gedompelde familie klinken!

Toch is het kwaad tijdig gestuit, de zaak heeft gelukkig eene goede wending genomen en Waldeck-Rousseau zal eerlang zijne plaats tusschen Victor Hugo, Jules Simon en andere mannen van beteekenis innemen.

_* * _*

Zooals algemeen bekend is, zal eerlang eene commissie van onderzoek te Parijs zich vereenigen, ten einde het zoo betreurenswaardige voorval tusschen het Baltisch eskader en een deel der Britsche visschersvloot aan eene strenge enquête te onderwerpen. De commissie zal een internationaal karakter dragen en is tot nu toe samengesteld uit de afgevaardigden der beide betrokken mogendheden, van Frankrijk en Amerika, terwijl ook het Oostenrijksche gouvernement voornemens is zich in de zaak te mengen. Waar Rusland en Engeland hunne keuze hebben doen vallen op de admiraals Lewis Beaumont en Kazkanoff, heeft de Fransche regeering gemeend, zich te moeten laten vertegenwoordigen door den vice-admiraal Fournier, eene beslissing, welke niet anders dan de algemeene goedkeuring kan wegdragen. Deze hoofdofficier toch wordt als de meest geziene persoon der Fransche marine beschouwd en in tijd van oorlog zoude men aan niemand liever dan aan Fournier de leiding der vloot zien opgedragen.

De gekozene heeft reeds alle hooge commando's gevoerd; nadat hij de prefectuur van Brest en Toulon had waargenomen, mocht het eskader der Middellandsche zee Fournier zijn bevelhebber noemen. Nog meer verdiensten vereenigt de vice-admiraal in zich: Hij is nl. zeer bekwaam in zake het torpedo-wezen, sedert meerdere jaren inspecteur der mobiele verdedigingswerken van Frankrijk, welke hij inderdaad in uitnemenden staat heeft weten te brengen. Summa summarum: een man, uitnemend geknipt voor de lang niet gemakkelijke taak, welke men hem nu gaat opdragen, en algemeen mag verwacht worden, dat, indien de andere gedelegeerden van evenveel takt en bekwaamheid blijk zullen geven als de Fransche vertegenwoordiger, het incident, dat eenmaal een noodlottigen oorlog deed vreezen, volkomen langs vreedzamen weg zal opgelost worden.

LEO LAUER.

Parijs, 5 December 1904.