De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Socialistische romans. Socialisme, Literatuur en Werkelijkheid.

V.

In mijn vorige artikelen wees ik er reeds op, dat feminisme en socialisme dikwijls hand aan hand gaan in de romannetjes van vele hedendaagsche vrouwelijke auteurs. Onder de schrijvende damesbent behoort een overgroot aantal tot de aanhangers van socialistische theorieën, niet alleen ten onzent maar ook in het buitenland.

Om die reden kon het mij, een abonnée van het Fransche feministische blad La Fronde nauwelijks verwondering baren, toen de redactrice daarvan, de bekende ex-comédienne Marguérite Durand (van het Théater-français, die voor een paar jaar haar vroeger beroep nog eens opvatte, om met Coquelin ainé te gaan spelen in Berlijn voor den Duitschen keizer), nu ruim een jaar geleden hare lezeressen verraste met de mededeeling, dat zij, en haar courant La Fronde, zich hadden vereenigd met het toen sinds één jaar bestaande, ontzettend veel gerucht-makende, socialistische orgaan L'Action, toen onder de redactie van Victor Charbonnel en Henry Bérenger. De abonnés van de Fronde ontvingen dus vóórtaan, inplaats van dit orgaan, de Action (waaraan een weekblad was verbonden

[p. 246]

La Raison, onder de speciale redactie van Victor Charbonnel alleen).

Immers, oppervlakkig-beschouwd, paste zulk een samensmelting van belangen en gevoelens wèl in het kader van zulk een feministisch blad als La Fronde! En de schoone beweeggronden waarop Marguérite Durand in haar afscheidsartikel de noodzakelijkheid van zulk een vereeniging van de beide bladen bepleitte, lieten zich, met een beetje goeden wil, wel aannemen door de verraste abonnés, die, één maand ná de hernieuwing van hun abonnement, ineens te lezen kregen hoe zij voortaan vergast zouden worden op het puikje van heftigheid, L'Action, inplaats van op het onschuldig-geschreven vrouwenblad, La Fronde, (waarvoor zij hun geld hadden betaald.) Maar wie, zooals de ondergeteekende, een klein beetje nadacht, moest het toch wèl vreemd vinden, ondanks al het schoonschijnend gepraat van Marguérite Durand, dat deze vrouw, die gedurende de vijf jaren waarin de Fronde heeft bestaan dagelijks op het eerste blad liet drukken: De Fronde wordt gehéél en al door vrouwen uitgegeven, gedrukt, geschreven, bezorgd, die geen gelegenheid liet voorbijgaan om in haar courant den nadruk erop te leggen, dat de vrouw zich kan en moet redden zonder den man, dat deze vrouw nu ineens, zonder vóórafgaande waarschuwing, heel haar werk neergooide, om zich te scharen onder de vaan van twee mannen: Victor Charbonnel en Henry Bérenger.

Er zat wat achter! Dat was duidelijk!

Ik moet eerlijk bekennen, dat ik mij overigens zeer goed heb bevonden bij de gedwongen verandering! La Fronde was een allervervelendste courant, waarin alleen de entrefilets van een zekere mevrouw, of mejuffrouw I. Hellé wáárde bezaten van stijl en geest, l'Action daarentegen bracht elken dag een of ander dat boeide, nu een pakkend hoofdartikel, dan een vinnig entrefilet, dan dit, dan dat! Afgescheiden van de politieke richting van het blad, die mij tegenstond, werd het geredigeerd met een onmiskenbaar talent, waardoor de lezers, of zij 't er mee eens zijn of niet, in elk geval ‘waar voor hun geld’ kregen.

En welk een ideale ‘gemeenschapsband’ tusschen de verschillende redacteuren van dit orgaan ‘anti-cléricale, républicaine, socialiste!’ - Geen nommer vouwde ik open, of ik kon mij vermeien in de meest-belovende ‘admiration-mutuelle’ van deze heeren-socialisten, onderling! Marguérite Durand heette niet anders dan ‘notre gracieuse co-redactrice’. Victor Charbonnel en Henry Bérenger brachten elkanders naam nimmer ter sprake dan met het bijvoegsel: ‘Mon ami’. En zoo kreeg ieder medewerker en ieder socialist zijn of haar van zelf-sprekend pluimpje. Hoe kon het ook anders, nietwaar? De socialisten zullen ons immers vóórdoen, hoe men onder elkaar vrede moet houden, door eerlijkheid, gelijkheid, verdeeling van kapi taal! ‘Weg met de maatschappelijke ongelijkheid,’ is hun leuze! ‘Laat ons broeders zijn!’

En de redactie van L'Action gaf inderdaad een allerstichtelijkst voorbeeld van ‘broederlijkheid’. Het was ein Gedanke und eine Seele. - Het schelden en schimpen en verdachtmaken bleef bewaard voor de tegenpartij, voor de verachtelijke clericale, omkoopbare pers, van de rijkelui, van de ‘nationalisten’! Als men l'Action, dat toonbeeld van puriteinsche opvattingen in zake eerlijkheid, mocht gelooven, dan zijn er eigenlijk in Frankrijk geen andere eerlijke, en onomkoopbare menschen, dan alléén de socialisten! - Loubet, Chaumié, André, huichelaars! - En de justitie, één troep gemeene lui! - En de militairen, omgekocht door de clericalen! - En de clericalen! Ja dáárover was l'Action nu héélemaal niet te spreken! Geen verhaal, hoe onbewezen ook, van een priester of non, van wie iets léélijks gezegd werd, of l'Action nam het op, met reuzengroote letters! En daartegenover de zelfverheerlijking van: ‘Zie op ons; wij zijn heel andere lui!’

Ik herinner mij onder anderen, hoe een bekend medewerker van een ‘nationalistisch’ orgaan, een ambtenaar aan een van de ministerieën, in dien tijd werd betrapt, wegens een of ander misdrijf, geldverduistering, of iets dergelijks! De couranten zwegen erover, in een soort schaamtegevoel omdat het een der hunnen, een zóó bekend medearbeidergold! O, de Schadenfreude van de éérlijke Action! ‘Nu kon je het eens weer zien, wat die bourgeois, die journalisten van de zoogenaamd-weldenkende pers wáárd waren!’ En waarom zwegen die collega's? Wáárom durfde daarentegen l'Action zoo vrijuit hare verachting uitspreken? Omdat, (altijd volgens l'Action), heel de ‘nationalistische’ pers geen háár beter is dan de medewerker bovenbedoeld! De Action daarentegen ‘telt geen verraders in haar gelederen’. - (aldus haar eigen woorden.)

[p. 247]

Men zou socialist worden, bij de lezing van zóóveel fraais!

En ik ben dan ook overtuigd, dat heel veel menschen, - vrouwen in de eerste plaats, - zich hebben laten wijsmaken, door de dagelijksche lezing van al die schoonschijnende phrases, dat een toekomststaat van gelijkheid, geschoeid op de ideeën van dat nobele drietal Marguérite Durand, Victor Charbonnel, en Henry Bérenger, een héérlijk paradijs zou wezen....!

Helaas, de schoone droom is ten einde!

Het nobele drietal, dat ons den weg zal wijzen tot verbetering van maatschappelijke misstanden, dat zich daarbij grondt op schoone socialistische theorieën van éérlijkheid, onomkoopbaarheid, beginseltrouw,... het scheldt thans elkáár uit voor al wat leelijk is, het háát elkaar, beleedigt elkaar, vervolgt elkaar! Wat het ergst van alles is, de twee ‘socialisten’ Marguérite Durand en Henry Bérenger zijn, volgens Charbonnel, kapitalisten geworden, hebben zichzelf en hun beginselen en hun eerlijkheid verkocht aan het kapitaal..!. (Blijkens La Raison.)

En Victor Charbonnel staat buiten de deur van l'Action, die zij meteen wáren ‘coup d'état’ voor hem hebben dichtgedaan, en scheldt hen uit, in zijn Raison! En achter hem staan de méérderheid van de redacteuren van l'Action, en schelden óók mee, op het blad dat zij dienden en gróótmaakten, en dat nu, achter hun rug om, hun is ontfutseld door een der hunnen, - uit eigenbelang!

O het vuil, het drek mag men wel zeggen, waarmede de ‘vrienden’ van straks de eerlijke, onomkoopbare socialisten nu elkáár dagelijks gooien, in Raison en Action! Dáár blijkt o.a. de reden van de raadselachtige vereeniging van La Fronde en l'Action! Cherchez la femme! De reeds ouder-wordende schoone verkoopt zichzelf, haar blad, en haar invloed, aan den ‘socialist’ Henry Bérenger! Maar de ‘socialist’ wil wel naar boven, naar de hoogere sporten van den ladder, (die hij oogenschijnlijk omgooien wil). Als hij minister of zoo iets kan worden, en voorname relatiën weet te veroveren, dan heeft het socialisme uitgediend! Marguérite Durand, met haar geld en haar relatiën in de mannenwereld, biedt hem dat alles ruimschoots! En Henry Bérenger verkoopt, niet alleen zichzelf aan haar, maar 't orgaan van zijn partij bovendien!

En er is nog méér! Er is meneer Delpech, een ‘onomkoopbaar’ socialistisch sénateur, tot hiertoe geacht door vriend en vijand om zijn ‘eerlijkheid.’

En meneer Delpech óók heeft zich blijkbaar laten omkoopen, door dat geminachte kapitaal! Eenige Parijsche bankiers hebben hem betaald voor de leverantie van artikelen van finantieelen aard, gericht tegen andere Parijsche bankiers. En meneer Delpech, de ‘onomkoopbare’ meneer Delpech, heeft volgens Victor Charbonnel, zijn geachten en geëerden naam geplaatst onder die niet-eenmaal dóór hem-zelf geschreven aanvallen, en ze, onder de vlag van zijn zóógenaamde ‘éérlijkheid’, binnengesmokkeld in l'Action! Voor welken dienst, aan het kapitaal bewezen, hij elke maand heimelijk 500 francs in zijn zak stak! Al deze bijzonderheden, en nog véél méér, worden hem en het weetgrage publiek voor de voeten geworpen in La Raison, bij monde van den eruit gegooiden Victor Charbonnel en zijn vrienden, die natuurlijk poseeren als de èchte, de alléénware, de puik-puik socialisten; die schetteren en vloeken tegen diezelfde ‘partijgenooten’, die ze één maand geleden tot walgens toe ophemelden en bewonderden! Dáárvoor scheldt l'Action, - die natuurlijk niet erkenken wil dat het verkocht is aan 't kapitaal, - Victor Charbonnel uit voor ex-priester, verwijt hem zijn ‘jezuiet geweest-zijn, enz.

Heb ik geen gelijk, wanneer ik zeg, dat uit zulke geschiedenissen een les valt te trekken voor 't algemeen, dat men er met recht een bewijs in mag vinden voor de onuitvoerbaarheid van socialistische theorieën? - Want, deze mannen zijn niet slechter, niet gemeener dan het gros van de menschen! Er is zelfs geen reden om aan te nemen, dat zij niet, tot op zekere hoogte, oorspronkelijk althans, te goeder trouw waren. Maar zij zijn zwakke, zelfzuchtige menschen, niets meer. Henry Bérenger liet zich verlokken door een vrouw, en geld, en maatschappelijke vóórrechten! De sénateur Delpech had geld noodig, en paaide zich-zelf met het bekende: Het doel heiligt de middelen! En Victor Charbonnel is het slachtoffer geworden van de zelfzucht zijner ‘vrienden,’ en nu hangt hij-ook zijn ‘liefde voor zijn partij’ aan den kapstok, en schreeuwt om wraak, vóor alles wraak, al richt hij daarmee ook zijn partij te gronde, al ontbloot hij haar ook in al hare onvolkomenheden, voor de nieuwsgierige oogen van het zich aan dat schouwspel vergastende ‘nationalistisch’ gezinde Frankrijk!

[p. 248]

Heb ik geen gelijk, indien ik beweer, dat de mannen die niet eenmaal in eigen boezem, in den kleinen kring van La Fronde en l'Action, vrede wisten te houden, dat evenmin zullen doen, als gij hen het roer in handen geeft van den staat! - Het is gemakkelijk genoeg te schimpen op het door de Kerk omgekochte leger, op de onzedelijkheid van die Kerk-zelve, op de misbruiken waartoe de macht van het kapitaal leidt. Maar die dingen te veranderen, dat is minder gemakkelijk. En het socialisme vermag dat evenmin, als eenige andere leer. Al die fouten in de maatschappij, waartegen l'Action te velde trok, hebben zich - nu reeds, - herhaald in eigen boezem, nog vóór de socialistische leiders hun doel hebben bereikt. Het orgaan van de socialisten heeft bewezen, dat deze heeren evengoed vatbaar zijn voor omkooperij, eerzucht, onzedelijkheid, eigenbelang, als alle niet-socialisten, heeft bewezen bovendien, dat het, evenmin als eenig ander orgaan, in staat was zich te handhaven zonder kapitaal!

En ik herhaal daarom, menschen die, als luitenant Bilse, sociaal-democratische neigingen vertoonen, uit ergernis over al het onrecht en gekuip dezer wereld, mogen zich wel bijtijds afvragen, of de socialistische leer waarvan zij een betere wereldorde verwachten werkelijk in staat is hun die te geven? De redacteur van De Nieuwe Tijd, Glambäk, uit den roman van Brönstädt, is een zeer goedgeteekend werkelijkheidstype, gelijk men ziet aan de redacteuren van l'Action en La Raison. Te goeder of te kwader trouw, in beide gevallen is het onmogelijk in de praktijk te doen, wat de theorie leeraart. Want het strijdt met geheel de menschelijke natuur! En daarom worden volksleiders, als Glambäk te kwader ure volksmisleiders.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.