De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

[p. 193]

28 September 1904.
18^de Jaargang.
N^o. 13.

Hoofdartikel
De waarde van het kleine.

‘Dezer dagen’ - zoó konden wij verleden jaar in de couranten lezen - ‘is te Parijs een motorwagen tot stilstand gebracht door.... een vlieg. De auto liep in het eerst zeer goed, maar later ging hij langzamer en eindelijk bleef hij geheel stilstaan. Na verscheidene vergeefsche pogingen om de oorzaak der stoornis te vinden, ontdekte men ten laatste een doode vlieg in een verbindingsbuis. 't Insect had die buis volkomen afgesloten en zóo den toevoer van petroleum geheel gestremd.

Hiermee wilde 'k herinneren dat geen verstandig mensch kleinigheden waardeloos acht. Bestaat niet ieders leven hieruit en hangt niet wat er van ons wordt, voor een groot deel af van de wijze waarop wij ons tegenover deze gedragen?

Wat is eigenlijk een kleinigheid? Een insekt? let eens op hoe het is samengesteld en wat het al niet verricht. Een stofje? 't kan iemand voor altoos ongelukkig maken. Een sneeuwvlokje? maar aangegroeid tot een lawine kan het een vernietigende kracht wezen. Worden niet vele ziekten veroorzaakt door schier onzichtbare plantjes en diertjes? Uit korrelen zands bestaan de bergen, uit droppelen de oceaan. Een nauwelijks noemenswraardig dienstbetoon kan de oorzaak wezen dat men een hart vindt waarvan de genegenheid den zegen van heel een leven verhoogt! Eén enkel woord kan een verzoening teweegbrengen of de aanleiding wezen tot een verdeeldheid die jaren aanhoudt. Wat zijn niet vele gebeurtenissen, welke een geheelen omkeer in het leven van menschen en volken te voorschijn riepen, van kleinigheden uitgegaan?

Newton's aandacht wordt getrokken door 'n appel die van een boom valt. Een kleinigheid, maar ze deed hem de wet der zwaartekracht ontdekken.

Toen Galilëi's oog viel op het slingeren van een kerkkroon, ontkiemde in zijn geest de uitvinding van het slingeruurwerk en

[p. 194]

James Watt wist niet dat diezelfde kracht, waardoor hij tot zijn verbazing het klepje van een waterketel zag optillen, eens de beweegkracht onzer eeuw zou worden.

Voor den wijze heeft elk kwartiertje waarde en geen minuut verzuimt hij. Hierin ligt de oplossing van het raadsel dat menigeen binnen denzelfden tijd zooveel meér kan doen dan de ander, wien men toch geen ijver ontzeggen zal.

Een verstandige huisvrouw werpt, om zoo te zeggen, niets weg en weet daardoor op te knappen en te herstellen wat anderen hadden ‘afgedankt.’ Zulk eéne aan het hoofd van een gezin is de beste spaarbank waar dagelijks, op elk uur, inbrenggelden ontvangen worden en zonder administratiekosten.

Gelukkig zoo we als kinderen leerden de waarheid van het ‘sparen doet garen,’ niet met het eenige doel om maar op te zamelen, dat leidt tot gierigheid en geld-aanbidding, maar met het oogmerk om - zoo noodig - ‘een appeltje voor den dorst’ te hebben. Heerlijk die opgewekte mededeelingen omtrent den toenemenden bloei van schoolnuts- en Rijkspostspaarbanken en verstandig doen zij díe hen nu en dan 'n ‘let op de kleintjes’ op het hart binden die dreigen verkwistend te worden, zoodat zij zouden vergeten 't oud-Hollandsch gezegde ‘zuinigheid met vlijt bouwt huizen als kasteelen.’

Neen.... kleinigheden zijn niet waardeloos! Nog eens.... ons leven bestaat er uit. Wij moeten leeren in het kleine het groote te zien en niet slechts oog te hebben voor het bizondere, het buitengewone, het aanstonds de aandacht trekkende, hetzij goed of kwaad, mooi of leelijk, schitterend of weerzinwekkend.

Ook oog hebben voor de eenvoudige ‘leliën des velds.’ Zelfs Salomo was ‘in al zijn heerlijkheid niet gekleed, gelijk eéne dezer.’ Groot kan het zijn ‘eén der kleinen een beker koud water te drinken te geven.’ 't Hangt er maar van af hoe en waarom men dien geeft. Heeft ook niet ‘het penninkje der weduwe’ zijn hooge waarde?

Bestaat niet aller leven uit kleine lasten, kleine teleurstellingen, kleine zorgen? Menigeen die groote bezwaren en moeilijkheden overwint, struikelt vaak over nietigheden die hij op z'n weg ontmoet en welke hem klein maken!

Een lichte ongesteldheid, een regenachtige dag, een plannetje dat in duigen valt, een onaangename ontmoeting, een gering oponthoud.... hoe kunnen zij ons humeur bederven, ons een bron worden van zelfkwelling en een oorzaak van onbillijk en hard zijn jegens anderen! Hoe kan eén woord ons krenken en grieven, een geringe tegenwerking, een mislukking ons de geestdrift, den lust tot verdere inspanning ons benemen! Een nietig verzuim jegens ons gepleegd.... wat kunnen wij het breed uitmeten! Straks schamen w'er ons over.

Laat ons geen kinderen blijven, maar te niet doen wat eens kinds is. Dat wij leeren meester te zijn over ons zelven, tevens d'onzen oefenend in de kunst der zelfbeheersching. 't Onbeduidende ons niet al te zeer aantrekken. Wij moeten ook eens hoorende doof kunnen wezen.

Men spreekt van kleine zonden op een toon alsof deze niet meetellen. Wij behooren niet tot de zondaars die als met den vinger worden nagewezen, doch dagelijks maken w' ons schuldig aan die dusgenaamde kleine zonden. We zijn geen leugenaars, o neen! Maar.... hoe vaak logen wij door te zwijgen, door - terwijl wij woordelijk het gehoorde oververtelden - het nochtans te zeggen op een wijze waardoor een andere indruk werd gewekt dan was bedoeld toen men het ons meedeelde. Wat al ‘halve waarheden’ en ‘wandelingen om de waarheid’ heen. Wat al ‘leugentjes om bestwil.’ Een ‘niet 't huis’ omdat ge reden hadt niemand te kunnen ontvangen. We zijn eerlijke menschen natuurlijk, maar als we niet precies alles aangeven met het oog op de belasting, als ge op reis een weinig smokkelt aan de grenzen, als g' uw kind voor jonger laat doorgaan dan het is.... wat dan? Nu ja, dat moet ge nu zoo nauw niet nemen.’

't Is fraai!

Allerlei kleine overtredingen zien we in ons zelven over het hoofd en laten ze anderen oogluikend begaan.

Er wordt gelachen als kinderen in slimheid dit of dat verkeerds doen, dit of dat maar zeggen om er zich uit te redden en men spreekt van gevatheid, handigheid, van uitgeslapen zijn, maar men vergeet, dat die schijnbare kleinigheid de oorzaak kan worden van grove ondeugden. 't Is maar een nietigheid - snoepzucht b.v. - en de hand wordt uitgestoken naar het goed van den naaste; 't is maar een kleinigheid.. en 'n weinig van den bedwelmenden drank wordt genomen

[p. 195]

om misschien eenmaal diens slaaf te worden. Iedere karakterfout, elke struikeling en zonde en misdaad brenge ons voor den geest dat de aanvang och zoo onbeteekenend was wellicht. Wat men is, werd men allengs. Op zedelijk gebied bestaat geen klein of groot. Iets - een neiging, een gezindheid, een gedachte, een stemming, een beginsel, een woord, een daad - is goed of niet goed.

Hier geldt ‘geven’ noch ‘nemen’. Wacht u voor den eersten stap! Elke kleine zonde verzwakt het karakter, verlamt den wil ten goede, maakt vertrouwd met het kwaad. Er is maar ééne schrede tusschen het niet veroordeelen van iets verkeerds en het ‘in de hand werken’ en er aan meedoen. 't Geweten zij onomkoopbaar. 't Veroordeelt of keurt goed!

't Prijst of vonnist! Geen middenweg!

Men gewaagt van kleine plichten. Toch niet als waardeloos? Is niet alles wat ons geweten ons gebiedt te doen of na te laten een heilige plicht, hoe gering deze schijne en zonde dien te verwaarloozen? Elke plicht, welken wij te vervullen hebben én aan ons zelven én aan medemenschen, is groot en alles wat wij verrichten, omdat een stemme in ons het voorschrijft, heeft zijn beteekenis én voor ons én voor het geheel. De vervulling van den schijnbaar geringsten plicht maakt het ons lichter eenen van méér beteekenis te volbrengen, de verwaarloozing van het onbeduidendste dat moet, leert ontrouw te worden in het groote. Uitstel van plicht leidt tot afstel. Onze plichtsvervulling prikkelt anderen desgelijks te doen, want het goede voorbeeld laat nooit na op den duur op de omgeving invloed te oefenen. Van nature is de mensch geneigd tot navolgen.

Kleine plichten? Ja, maar het geringst verzuim veroorzaakte dikwijls de grootste jammeren en rampen, terwijl het stipt nakomen van het allergeringste menig onheil voorkwam en het wrochten van iets groots mogelijk heeft gemaakt.

Plichtsverzuim werkt zedelijk verslappend, plichtsvolvoering die met niets de hand lichtte, bouwt den mensch op.

Ten laatste.... wie denkt niet aan kleine zegeningen, welke te ervaren ons gelukkig maakte, welke te schenken ons blijmoedig stemde?

‘Wie het kleine versmaadt is het groote niet waard.’

Eere aan een Rebekka die water putte voor een ‘knecht’, ja die zelfs zijn kameelen te drinken gaf, totdat zij genoeg hadden!

Hen tegen te komen is een weldaad.

Wat moet het David goed hebben gedaan, toen zelfs de grijze Barzillai hem, op zijn vlucht, getrouw bleef!

Wie denkt niet aan die slavin die aan haar ‘heer’ den weg ter genezing aanwees? Aan een Boaz zoo hartelijk gezind en zoo kiesch helpend?

Daar ging eens een held - een man die levensgevaar getrotseerd heeft ter wille van de trouw aan zijn beginselen - na 2 jaar onschuldig in den kerker te hebben doorgebracht, als gevangene naar Rome omdat hij op den keizer zich beroepen had. De anders zoo kloeke is nu moedeloos. Lusteloos is hij en peinzend slaat hij de oogen op. Traag is zijn gang. De geestdrift week. Maar ziet! Er komt weer gloed in de oogen en de tred wordt andermaal veerkrachtig. De moed en het vertrouwen keeren terug Wat er dan toch bizonders is gebeurd? Niets buitengewoons. Enkelen zijner geestverwanten waren hem tegemoet gereisd. De gansche omkeer in dien man was te danken aan 'n paar vriendelijke gezichten en 'n hartelijk woord.

Wat danken wij niet aan een handdruk, aan een blik, aan een opwekkend woordje, aan een bezoek, aan een brief? En wonderen kunnen wij er mee verrichten. Een kleinigheid kon ons zoo nameloos goed doen.

We meten een weldaad niet af naar haar grootte, maar naar het hart waaruit ze voortkomt. Wij kunnen door allerlei schijnbaar onbeduidende dingen weldoeners zijn en anderer weg verlichten, anderer leven verwarmen.

Op een schilderij ‘het stoofje’ geheeten, zit een zieke moeder in den leunstoel. Een klein kind komt met een stoof aantorsen, haast te zwaar voor haar kracht. Maar ze is zoo blij dat ze voor moeder wat doen kan. En deze? Wat deed haar dat goed!

Wie 's levens ‘kleine zorgen’ moedig draagt; wie de ‘kleine zonden’ niet gering acht; wie getrouw is in de vervulling van het ‘kleine’ wiens hart waardeert kleine verrassingen en gaarne kleine weldaden anderen bereidt.... die is op weg groot te worden.

Alkmaar.

J.F. TERNOOIJ APÈL.