De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

Correspondentie van de redactie met de abonnés

Veritas te A. Dat ik Uw afkeer van ‘nuttige’ meisjes ten volle deel, zult gij wel uit de Lelie hebben gezien. Uw bijdrage nam ik aan. -

Hagenaar. Als 't U blieft géén Ingez: stukken of beschouwingen over ‘het Vredes-paleis’. Wilt gij weten hoe ik erover denk? M.i. heeft Carnegie met zijn geschenk een ware weldaad bewezen aan van schrijvensnood zwanger gaande Hagenaars, die nu allemaal gelegenheid hebben hun geprangd gemoed te ontlasten in leuterpraatjes, over de plaats waar het Paleis al of niet zal staan. Het is zoo heerlijk, schijnt het, zichzelf gedrukt te zien, dat iedereen naar de pen grijpt om een liefst naamlooze opinie ten beste te geven; per Ingez: stuk. - Alleen reeds, omdat hij op die wijze een daad van menschenliefde beging, verdient Carnegie dank. Maar het onderwerp is nu eenmaal een speciaal Haagsch eigendom. En om die reden zullen we de Lelielezers er maar niet op vergasten.

Winnie. Gij verwondert U, dat de reformdraagsters ‘zich durven beroepen op de Grieksche vrouw en de Grieksche kunst’, enz. enz. Lieve Winnie ik ook! Als de door U bedoelde bent werkelijk als Grieksche godinnen gekleed ging rondwandelen, dan zou het nog de moeite waard zijn hen te gaan bekijken!! Aardige dingen zouden we te zien krijgen!! Maar het ligt zeker aan mijn gebrek aan ‘hoogeren kunstzin’, dat ik niet in staat ben eenige overeenkomst te bespeuren tusschen de schoone Grieksche vrouwen en de zeer-weinig verhullende maar bekoorlijke kleedij der oudheid, en de worst-achtige rokken met een te kort middel, (aangeduid door een dwars-streep midden over den rug), waarin de hedendaagsche reformdraagster haar niet altijd vormenschoon lichaam verwringt tot een kokerachtig ding, met een bult van achteren en een van voren, op de plaats waar bij gewone menschen rug en buik plegen te zitten...

Leentje. - Gij vraagt mij een spoedig antwoord, en ik wil U dit gaarne geven. Wat ik doen zou in Uw plaats? Ik zou niet anders kunnen dan mijn liefde eerlijk toonen. En ik vind het een valsch begrip van ‘eigenwaarde’, dat een vrouw die liefheeft dat stelselmatig verbergt, uit vrees van in haar gevoel niet te worden beantwoord. M.i. heeft Zola dit magnifique geteekend in Travail, in de figuren dier drie vrouwen, die alle drie denzelfden man liefhebben terwijl hij van zijn kant slechts voor één hunner het begeerde gevoel van wederliefde koestert. Bij de twee anderen is noch preutsche valsche-schaamte noch beleedigd gevoel van eigenwaarde. Zij hebben hem lief. Daaraan is niets te doen. En als zij zijn vrouw niet kunnen worden, dan zoeken zij hun levensgeluk in een leven van reine toewijding aan zijn belangen, in zijn nabijheid. Hij weet dat zij hem liefhebben, maar dat maakt hunne verhouding niet onrein of gedwongen, maar slechts die eener waarachtige vriendschap. Misschien heeft Zola dat alles te ideaal geschilderd, maar in zijn opvatting daarin van echte vrouwliefde heeft hij in elk geval volkomen gelijk m.i. Want het is, als b.v. de man dien gij liefhebt ziek is of pijn lijdt of verdriet heeft, onmogelijk U koel en onverschillig te blijven voordoen! Uw angst om hem, Uw verlangen te helpen, van dienst te zijn, moet zich dan verraden. En waartoe ook overigens dat zichzelf verbergen? Ik vind het een geheel misplaatst gevoel van eigenwaarde, om zichzelf beleedigd te gevoelen wanneer onze liefde niet wordt beantwoord. Liefde en eigenwaarde sluiten elkaar uit bij de vrouw. Ik verwijs U nog eens naar de Fransche regels, die ik reeds een paar maal in dit Blad aanhaalde op dit punt.

Maar let wel dat ik U geen voorschriften geef, maar slechts mijn persoonlijk voelen. Karakters verschillen. Ik vrees naar hetgeen gij mij eens ronduit geschreven hebt over Het Eene Noodige, dat gij U zulk een karakter als het mijne niet kunt voorstellen. Ik mijnerzijds kan de koelbloedigheid van heel veel hedendaagsche vrouwen, speciaal van de Hollandsche naturen, niet begrijpen... Ik geef U dus geen raad; ik beantwoord slechts Uw vraag. - Hartelijk dank voor Uw brief. Ik vind het prettig dat gij het met zooveel dingen in de Lelie eens zijt, en dat die Ingez: stukken-rubriek U zoo interesseert. Waarom hebt gij Uw meening over Vriendschap niet evenzeer ingezonden? Wat de questie van het met broers opgroeien betreft, gij weet reeds dat ikzelve gelijke ervaringen opdeed als gij. Ik-ook groeide op tusschen broers en toen ik later met meisjes in aanraking kwam, deed ik de ontdekking dat zij onder elkaar spraken over, en zich verdiepten in questies, waarvan ik nooit nog had gehoord of er over had gedacht. Toch lijkt het mij iets anders op die wijze groot te worden tusschen broers, dan wel te gaan op een gemengde school met vreemde jongens, van wien de ouders niets afweten, en die zich dikwijls toeleggen op ruwheden en dubbelzinnigheden jegens meisjes. Ik heb reeds in de Lelie verteld, hoe ik-zelve op de meisjes-school nooit onreine of vuile gesprekken heb aangehoord, om de zeer eenvoudige reden dat mijn kennissen daarvan even weinig hielden als ik. Zij waren alle ouder dan ik, en, zooals ik hierboven zei, veel meer ervaren in allerlei dingen op zulke punten dan ik het was, maar zij hebben nooit getracht met mij

[p. 192]

onreine gesprekken aan te knoopen, of mij dubbelzinnigheden te leeren. En ik schrijf dat daaraan toe, dat er een natuurlijke onschuld is, die een normaal kind beschermt, en doet hooren en zien zonder zich te verdiepen in dubbelzinnigheden. Zoo is het mij gegaan, die buiten opgroeide, onder dieren en planten, en met jongens als gezelschap. En zoo is het met mij velen gegaan; gelijk ook Uw brief weder getuigt...

Mary. Gij schrijft:

‘Een mijner kennissen is weduwnaar geworáen en zoekt nu een jong meisje uit deftigen stand om zijn huishouden te doen, hij wil dan leven met haar als man en vrouw, maar nooit meer hertrouwen. Toen hem gevraagd werd, waarom hij niet meer wilde trouwen, of zijn eerste huwetijk soms niet gelukkig geweest was, antwoordde hij: zeker heel gelukkig, maar hij wilde nu een meisje hebben, waar hij van af kon, als hij dit wilde, (dus wegjagen als hij er genoeg van had).

Keurt U deze handelwijze goed, dat een man die in vrije liefde geleefd heeft met zoo'n meisje haar dan weg kan sturen als hij wil. Is het dan niet beter om zich te verbinden; is die man in dienst of heeft hij een andere betrekking, dan heeft de vrouw of kinderen misschien nog kans later op pensioen. Is die handelwijze niet zeer immoreel te noemen?

M.i. staat een man die zoo redeneert zóó laag, dat ‘immoreel’ er nog een te zacht woord voor is. Want die man zoekt in hetgeen hij ‘liefde’ noemt niets anders dan voor zichzelf de laagste soort zinnenbevrediging, met de bijbedoeling vrij te blijven als hij er genoeg van heeft. Dit is geen liefde, maar een zeer laag soort van zinnelijkheid, en getuigt van grof egoïsme. Vrije-liefde, d.w.z. samen-leven zonder een huwelijk voor de wet te sluiten, heeft m.i. alleen dan reden van bestaan, als het door afdoende redenen onmogelijk is voor de wet te trouwen; b.v. omdat de eerste vrouw of man krankzinnig is, of niet wil scheiden, of iets dergelijks. Wanneer in zoo'n geval de betrokken partijen zich den ernst en de waarachtigheid hunner liefde zoo bewust zijn, dat zij den moed hebben de gevolgen van een vrij huwelijk voor de wereld te trotseeren, dan geloof ik dat zij in zoo'n geval reiner en zedelijker handelen, dan menig wettig ‘getrouwd’ paar. Maar alleen in zulke uitzonderingsgevallen acht ik vrije-liefde een eerlijke en nobele daad. Wie zijn toevlucht neemt daartoe om redenen als die van Uw weduwnaar, die wordt bezield door losbandigheid en zinnelijkheid, die wil niets anders dan voor zichzelf het genot der verhouding, en voor de vrouw die hij voor zijn genoegen gebruikt de pijnlijke gevolgen als hij genoeg heeft van haar. Het meisje, dat dwaas-genoeg is met zoo'n man een vrij-huwelijk te sluiten, zal zeker ongelukkig worden met hem. Gij moet mij wel begrijpen, dat ik het beredeneerde van de zaak zoo immoreel vind. Wanneer een man tegoedertrouw eerlijk meent een meisje, dat hij niet kan trouwen, lief te hebben voor altijd, winneer zij zich dan aan hem geeft in vrije liefde, en het later blijkt, als de bezwaren tot een huwelijk vervallen zijn, dat intusschen zijn liefde tot haar is veranderd of gestorven, dan kan ik mij in zoo'n geval begrijpen, dat zij hem vergeeft, en van haar kant dankbaar kan blijven voor het vervlogen geluk. Maar dit is iets anders dan een beredeneerd vooraf zeggen: ‘Ik zoek een meisje, dat ik niet wil trouwen, om op die wijze zeker te blijven van mijn vrijheid.’ Dit zeggen getuigt van een verachtelijk bedacht-zijn-op-eigen-lijfsgenot-alleen, zonder eenig spoor van werkelijke liefde.

Mevrouw A.B.K. - lk dank U zeer voor Uw hartelijk schrijven en Uw vriendelijke woorden aan mij. Als er niet óók vele zulke moeders waren als U, dan zou ik inderdaad niet den moed behouden zoo te getuigen als ik doe. Maar juist zulke brieven en zulke getuigenissen als de Uwe geven mij den moed en de lust tot de taak. - Wat die questie betreft, of een moeder toch van haar kind zal houden als zij niet van den vader houdt, wel, lieve mevrouw, ik kan U niet anders zeggen, dan hoe ik 't mij voorstel. Ik stel mij voor, dat het kind van den man dien je liefhebt je hoogste zaligheid is. Maar omgekeerd denk ik mij, dat een kind, niet in die hoogste liefde ontvangen, je veel minder waard zal zijn. En als ik den vader bepaald haatte, wel, ik geloof, dat ik dan ook zijn kind zou haten, al was het tevens het mijne, of, liever-gezegd, juist daarom. Maar ik moet in deze questie zwijgen, waar U als moeder spreekt met Uw meerdere ervaring. Het is mogelijk dat het moeder-bezit een zoo groote zaligheid is, dat het al het andere doet vergeten. Alleen, waarom zijn er dan zoo vele, zoo heel vele, onverschillige, koude, slechte moeders?

R.D. te Gr: Hartelijk dank voor Uw schrijven. Ik ben op dit oogenblik zoo overkropt met werk, dat ik mijn belofte U particulier te schrijven vooreerst niet kan voldoen. Maar het misverstand is toch in elk geval opgehelderd, gelijk mij uit Uw tweede schrijven blijkt. Dank voor Uw vriendelijke woorden over: Over liefhebben. Ja, de jongste letterkundige producten zijn mij evenmin sympathiek als U. Ik zal 't daarover wel eens méér hebben in de Lelie. Ik gebruik Uw letters, omdat gij Uw pseud: niet opnieuw hebt opgegeven. Vriendelijke groeten.

Mevr: J. van M. - geb. G. te V. Lieve Mevrouw, waarom zondt U niets in den laatsten tijd? Is het omdat Uw brief nog steeds wacht op beantwoording? - 't Vervolg der spiritualistische beschouwingen zult U intusschen hebben gelezen. Wat Heyermans betreft, U zijt een der velen, die zich verheugt over het artikel van Jhr. Rappard. Zonder twijfel sprak hij daarin de meening uit van een groot deel van het publiek. Hebt U gelezen wat Wolfgang van der Mey van hem schreef in den Spectator?

Heerlijk, dat U veel van dieren houdt! Ik vind het zoo jammer, dat zooveel menschen, omdat zij de dieren te weinig kennen, geen begrip hebben van hetgeen zij missen door geen huisdieren te houden. Het is echter een feit, dat een dier zich énorm ontwikkelt door de liefde die men hem geeft, en door de wijze waarop men met hem omgaat. Stijve, nette, weinig-zich-uitende menschen zullen niet half zooveel aanhankelijkheid en liefde ontvangen van hun honden en katten, als zij die er hartelijk, teeder, liefkozend mee omgaan. Ik hoorde eens een dame zeggen: ‘O mijn pension-juffrouw heeft ook een hond, en ik houd zóóveel van het diertje. Maar hij mag nooit tegen mijn japon opspringen, dat weet hij; dat bederft je kleeren zoo!’ - Ik moet altijd lachen als ik zulke menschen hoor, die zich verbéélden dat zij op die manier ‘houden’ van een hond. Maar ik beklaag hen tegelijk, om hun armoedig-door-het-leven-gaan, met een ongekreukte, en vlekkelooze japon; maar zonder warmte en zon in de ziel!

- - ‘Die Seherin von Prevorst’ vind ik óók een bijzonder interessant boek. Ik heb het dikwijls gelezen en herlezen, evenals trouwens die andere door U genoemde boeken. Als U mij eens antwoordt, schrijf mij dan s.v.p. eens, of U geregeld séances houdt, en hoe? Dit zou ik zeer gaarne willen weten om bijzondere redenen. Hartelijke groeten.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

Sluiting red: ged: