De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

School en huis.

Of het vroeger anders was, weet 'k niet, doch dit is zeker dat er thans immer luider over allerlei geklaagd en gezucht wordt. Aan jammertonen geen gebrek. Leven we in een klaagperiode of gaan - en gelukkig! - voor vele zaken en toestanden de oogen meer dan tevoren open, terwijl de neiging tot het uitspreken en openbaar maken van alles het hare er toe bijdraagt om op velerlei de aandacht te vestigen wat weleer onbesproken bleef?

Tot de zaken die ‘aan de orde zijn’, mag wel gerekend worden alles wat het onderwijs betreft.

Een verblijdend feit! Immers het geldt de belangen van het kind, de toekomst dus van hen die straks onze plaatsen innemen. Wat er worden zal van de maatschappij, van ons volk hangt voor een groot deel af van wat in het heden gedaan wordt voor de geestelijke en zedelijke vorming der jeugd. Als men even bedenkt, dat het kind vele jaren lang in de school doorbrengt - van hoeveel beteekenis is dan wat en hoe wordt onderwezen, van hoe grooten invloed is dan het woord en het voorbeeld van hen, die onderwijzen; hoeveel hangt dan af van de indrukken welke daar gewekt worden! Is het niet natuurlijk, ja hoogst gelukkig dat de school - en alles wat er mee samenhangt - het voorwerp is van de grootste belangstelling? Is het wonder dat, naarmate meerderen die belangstelling gevoelen, te meer geuit worden: wenschen, grieven, bedenkingen? Vernomen worden dezen uit den mond van het onderwijzend personeel, uit den mond van ouders zoowel als van den kant van geneeskundigen. De hoop mag derhalve gekoesterd worden, dat allengs aan rechtmatige verlangens zal voldaan worden.

Verheugen wij ons tegenwoordig in het bezit van goed ingerichte lokalen, welke min of meer voldoen aan de voorschriften der gezondheidsleer; verblijden w'er ons over dat op tal van scholen tusschen elk uur eenige minuten ‘vrij-af’, zoo mogelijk in de buitenlucht, wordt gegeven; wordt dankbaar erkend dat alle zorg wordt besteed aan de leermiddelen, nochtans blijft er te wenschen en te hopen.

Wordt o.m. nog niet te veel vergeten dat kennen, weten van vele dingen nog niet immer die wijsheid schenkt welke de mensch behoeft, zal hij - tot zegen van zichzelf en van de maatschappij - eervol een plaats innemen in den kring, of het arbeidsveld, welken hij eens binnentreden en waarop hij werken zal?

Alle onderwijs worde zoo gegeven dat het belangstelling wekt, bijdraagt tot 's menschen ontwikkeling en in den leerling, in wien slechts eenige wetensdrang is, het verlangen doet ontstaan dieper te mogen doordringen in datgene wat hem onderwezen wordt.

Elke leeraar of leerares beseffe toch de verantwoordelijkheid welke op hen rust! Zij moeten kennis aanbrengen, lust wekken tot méer willen weten, maar er moet evenzeer van hen uitgaan: opvoedende, karaktervormende invloed. Leerlingen moeten met eerbied opzien tegen hun leeraren en om hun meerder weten en bovenal op grond der erkenning van hun hoogstaan als mensch, hetgeen blijke uit hun wijze van spreken, uit de manier van zich gedragen in en buiten de school, uit den omgang met hun discipelen. Echte beschaving, fijne vormen, diep gevoel voor recht en rechtvaardigheid, menschenkennis, willen ingaan in de belangen der aan hun zorgen toevertrouwden, moeten hun doel wezen, opdat zij door hun persoonlijkheid niet minder dan door hun onderwijs kracht ten goede van zich doen uitgaan.

In beginsel worde het toegejuicht dat jongens en meisjes naast elkaar zitten op de banken. Zoó zij het op de ‘lagere school’; niet anders moge het wezen op de ‘H.B.S.’ of ‘gymnasium’ en straks aan de ‘akademie!’

't Samengaan van beide geslachten op eéne school worde als iets zéér gewoons en natuurlijks beschouwd door de ouders, opdat ook de leerlingen er aldus over gaan denken. In de practijk kan het ook niet anders. Of wil men ook op kleiner plaatsen afzonderlijke H.B.S. en gymnasium voor meisjes stichten? Dit is eenvoudig onuitvoerbaar. Er mogen gevaren verbonden zijn aan het samenbrengen op de school van jongens en meisjes van 15, 16 jaar omdat daaruit te groote omgang met elkaar kan voortvloeien, het is evenmin te ontkennen dat in het omgaan met elkander veel goeds kan liggen. Waarom wél samen fietsen, naar het tennisveld? Waarom wél

[p. 133]

samen wandeltochten maken, partijen, bals, enz., bijwonen?

Dit zou toch niemand willen verbieden. Klagen leeraren over het samen de school bezoeken? Lijdt beider studie er onder? Of prikkelen zij elkaar om te arbeiden? Is dat gescheiden houden van jongens en meisjes goed? Of is het beter dat zij het gewoon vinden met elkander om te gaan? Maar niet ‘stil!’

Aan ouders ten plicht hun kinderen zelf te vertellen, wat dezen niet op onreine wijze mogen bespreken met elkander!

Aan den onderwijzer ten plicht een toonbeeld te wezen van die waarachtige beschaving, welker voorbeeld machtigen invloed oefent op den omgang tusschen een leerling en leerlinge. Diens spreken, diens keuze van lectuur, b.v., is allerminst een onverschillige zaak.

Te hopen is het ook dat het aantal leervakken worde verminderd. Weinig goed weten en begrijpen is méér waard dan veel slecht weten.

Aan de orde blijve evenzeer het aantal lesuren. Er moet tijd wezen voor zelfstandige studie, voor liefhebberijen, voor lectuur. Velen klagen dat er geen tijd overschiet om vrijwillig een mooi boek te lezen.

Aan de orde blijve desgelijks de vraag omtrent het huiswerk.

Ouders hebben ook nog recht op hun kinderen. 't Moet niet zóó wezen dat zij, gekomen van school, eten om dan terstond aan den arbeid te gaan om, als het werk ‘af’ is, aanstonds te hooren ‘bed-tijd!’

Er kome meer overleg in deze tusschen de onderwijzers. Nu weet vaak de een van d'ander niet af, met dit gevolg dat er soms voor allerlei lessen te veel gedaan moet worden, wat niet wegneemt dat de leerlingen zich moeten oefenen in juiste arbeids-verdeeling. Onlangs las 'k, cursief nog wel gedrukt, aan den voet van een ‘rooster’ voor de lessen deze woorden: ‘de onderwijzers regelen onderling zóo het huiswerk, dat er ten hoogste 1½ uur aan besteed behoeft te worden.’

Dat er op onderwijsgebied iets hapert, blijkt uit wat men gedurig kan lezen in couranten, tijdschriften, brochures, blijkt uit de oprichting der ‘Vereeniging tot vereenvoudiging van examens en onderwijs,’ blijkt uit hetgeen prof: Winkler schreef over de overlading met onderwijs en huiswerk. ‘De ouders zien dat meer en meer in en het begint onder hen te gisten. Zij klagen bij de onderwijzers, maar dezen kunnen er weinig aan doen. Ze zijn gebonden aan leerplannen en examens.’ ‘Aan ouders en onderwijzers worde gelegenheid gegeven samen te werken tot een betere regeling van het onderwijs.’

Over deze regeling sprak elders een schoolhoofd zeer uitvoerig. Samenwerking van ouders en leeraren zou het onderwijs ten goede komen. Veel misverstand verdween en onderling vertrouwen nam toe. De ouders kennen de onderwijzers niet. Zij staan te veel buiten de school. Meerdere aanraking is hoog noodig. De leeraren zouden de leerlingen beter leeren kennen en d' ouders zouden waardeerender over de eersten oordeelen. Waarom geen bijeenkomsten van beide groepen?

Dat er verbetering in menig opzicht komen moet, erkent ieder ernstig-denkende. Dit zij van alle zoeken naar, voor een deel althans, nieuwe wegen het uitgangspunt. School en huis hebben beide een heilige taak te vervullen: menschen te vormen met een helder hoofd, een ruimen blik, een scherp en juist oordeel, met veel kundigheden toegerust, maar tevens met een ernstig het goede willen, met een karakter zonder plooien en vouwen, met een harte vol warmte en geestdrift, vol liefde en eerbied voor wat schoon, rein en edel is, vol van idealen.

Kennen is veel, heel veel, doch zedelijk-kunnen is méer.

Onze tijd vraagt om menschen, om karakters en persoonlijkheden.

Geven school en gezin ons hen!

Alkmaar.

J.F. TERNOOIJ APÈL.