De Hollandsche Lelie. Jaargang 18

De Doodendans. Naar het Deensch van Sophus Michaëlis.
Vertaling van mevr. Logeman-Van der Willigen.
V.
De Boer.
(Vervolg en slot van N^o. 1.)

II.

De boer Lukas hield het langer uit dan alle anderen. Hoe lichter het werd, des te meer zag hij vóór zijn hoeve liggen, ja zelfs nog op zijn eigen grond in het rond. Hij liep heen en weer naar den kelder en nam alles als recht voor hetgeen hij zelf had moeten missen. Men had zijn koeien van de weiden gestolen, zijn schuren geleegd, de paarden uit zijn stal gerukt, de kalveren weggedreven, de zwijnen op zijn eigen hoeve aan het spit gestoken en zijn huisvrouw meegevoerd naar het keizerlijke kamp.

Nu nam hij wraak en vulde zijn leege voorraadkamers. Toen hij met de armen vol leeren zaken, veelkleurige Vlaamsche en andere stoffen, fluweel en linnen door het kelderluik wilde gaan, kreeg hij een oog in een hoofd in het gezicht dat boven den putrand voor den dag kwam en hem stijf aanstaarde.

Hij liet al het goed los, dat in den zwarten kelder neerplofte, en ging naar den put. Daar lag een ridder met zijn beide gepantserde armen tegen den rand aan. Het hoofd zonk diep tusschen de hooge ijzeren schouderkammen neer, als had het geen nek. De helm was van de kortgeknipte kruin afgeschoven, maar zat toch met den halsriem nog aan den hals vast. Met groote, scherpe, van bloed doorloopen oogen zag het baardelooze, gele aangezicht hem aan.

Lukas bleef onwillekeurig staan en trok den rand van zijn leeren kap, die aan zijn schoudermantel bevestigd was en die zijn geheele hoofd beschutte, over zijn oogen - als wilde hij zich weren tegen dien stijven blik die hem gelijk met den eersten, stekenden straal van de zon in de oogen viel. Zoo was hij dus toch door een paar onderzoekende oogen gezien, die hem misschien heel den tijd dat hij zijn lijkroof naar zijn kelder sleepte, hadden waargenomen. Aan de sjerp en aan den uitgesneden strijkriem over het borstpantser herkende hij de keizerlijke kleuren en tegelijkertijd trilde hij als stond hij voor deze oogen voor een onverzoenlijken krijgsraad. Zijn handen tastten naar zijn plomp, met bloed bedekt mes in de gordelschede.

Toch stond hij slechts tegenover een armen, gewonden ridder die met gebroken heup ter neder lag en den put begroette als Mozes het beloofde land. Een heelen nacht had hij noodig gehad om zich een honderd schreden naar dit water toe te sleepen, waarnaar hij snakte. Als hij in den put neerkeek, zag hij zijn hoofd met den gapenden helm weerspiegeld - dat zich als een draak over den schat uit de diepte van den put neerboog. De ketting hing voor zijn aangezicht maar hij had de kracht niet om te staan, het windas op te draaien en den emmer op te trekken. Slechts de lucht van dit koude, frissche water had hij aan zijn lippen. Deen woord ontsnapte zijn keel, die slechts als de kieuwen van een visch, de lucht naar binnen haalde. Maar zijn blik brandde in de booze oogen van den boer, zoodat die den rand nog dieper over zijn zwarte, grove tronie trok. Toch liet hij de met bloed doorloopen oogen niet los. Bedelend rustten die op hem. Als twee ronde, slijmerige dieren die ieder voor zich zelf smeekten, kropen zij uit hun holten. De rechter pantserhand maakte zich van den welrand los en viel kletterend langs hem neer, de vingers frommelden krachteloos naar zijn gordelzak - Lukas begreep dat hij geld aanbood terwijl zijn wijdopen mond met gekromde tong en slobberend ademsteunen smeekte....

Toen de boer den hefboom omdraaide, lieten de oogen van den ridder die van den boer los om den emmer te volgen. De spil piepte en de emmerketting rammelde. Hij staarde naar het balanceerende water, dat al nader en nader kwam. Nog een paar piepende draaien, de ketting werd kort en de emmer verscheen voor zijn aangezicht, terwijl het water slechts een handbreed van zijn brandende lippen trilde.

Lukas boog met zijn eene hand den emmer naar zijn mond en hield dien schuin, maar terwijl de gewonde zijn lippen aan den rand zette, sloeg de boer met zulk een hevigen

[p. 41]

slag hem den emmer in het gezicht, dat hij achterover viel en half onder het vloeiende water dreigde te stikken.

Een minuut later en Lukas had hem zijn mes in de keel geplant, en begon hem toen van strijkriem en banden te ontdoen.

De lederen riemen gingen vanéén door zijn krachtige sneden; de ijzeren scharnieren werden geknakt en gebroken. Hij brak hem als een groote kreeft en wierp alle schalen in het kelderluik. Alleen de helm bleef vastzitten, die was in den nek door midden gehouwen en had zich achter de kaken vastgehaakt.

Hij liet den helm dus zitten en sleepte het geplunderde lichaam de plaats af.

III.

Eenige dagen later, toen de wind gekeerd was, kwamen de keizerlijke troepen terug.

Nu was het slagveld in rust. Alleen raven en kraaien hadden het druk.

Er werd naar een veldoverste gezocht, die gemist werd en die op den slagavond vergeten was. Toen hij buiten niet gevonden werd, werden alle hoeven en huizen doorzocht en toen ook daar geen spoor te vinden was, stak men alle strooien daken in brand. Lukas had zich in zijn kelder verborgen gehouden, waarvan hij de trap had weggenomen. Maar na den brand kroop hij voor den dag en vond alles met de aarde gelijk gemaakt. Tusschen halfverkoolde stukken hout en naar rook stinkend stroo zocht hij naar de plaats waar zijn bed gestaan had. Hij vond die door de nog dampende overblijfselen van zijn oude paard, dat in hetzelfde vertrek gestald had. De beenen waren geheel verkoold en de muil om de grijnzende tanden was geheel weggebrand.

Gedurende vele dagen verliet Lukas het terrein van den brand niet. Met vorken zocht hij in de stroohoopen en zelfs met de armen zoodat hij tot aan de schouders met brandwonden bedekt was. Hij mat naar het paard de plaats waar zijn bed gestaan moest hebben en hij keerde de dampende strooresten om, waarvan de rook hem de oogen verblindde. Hij zocht en zocht want op den bodem van zijn bed had hij zijn geld verborgen en al was het zilver gesmolten - de klomp moest toch gevonden worden.

Ondertusschen vonden een paar landsknechten zijn met roof gevulden kelder en kwamen om hem voor den krijgsraad te sleepen. Hij lette niet op het gevaar, maar zocht door. Hij dacht aan niets anders dan aan het terugvinden van een klomp gesmolten metaal. Hij smeekte om zoo lang te mogen blijven zoeken tot hij dien gevonden had, daarna konden ze dan met hem doen wat zij wilden.

Maar de justitie maakte korte metten. Hij werd naar de galg gesleept zonder zijn geld te hebben gevonden.

De galg was een gekromde eik, die zich aan den rotskant uitstrekte. De eik was bijna bladerloos en bijna gestorven, maar had talrijke zijtakken, die al dicht bezet waren, als in den herfst met eikels. Als visch die in den rook van het verbrande dorp te drogen hing, hingen de lange uitgestrekte lichamen aan den eik.

Toen Lukas onderaan den galg-eik stond en de droge lichamen boven zijn hoofd hoorde kraken, kwam hij tot bezinning.

Hij keek eens om zich heen en herkende de plaats. Hij richtte zich eens op en streek zich het haar van het voorhoofd. Toen vroeg hij den leider van de vijf à zes landsknechten die hem naar zijn laatste rustplaats volgden, te mogen blijven leven als hij onder het vaandel dienstnam. Maar de knechten grijnsden en terwijl zij een lus in het touw maakten, verzekerden zij hem dat de keizerlijke Generalissimus dadelijk een lijkplunderaar onder zijn soldaten ruiken zou en hem terstond naar de hel zoude laten oprukken.

Maar leven wilde Lukas. Toen de lus om zijn hals geslagen zou worden, waarvan men reeds zijn leeren kap had losgesneden, stiet hij met zijn hoofd den landsknecht tegen de borst en vluchtte het bosch in - hij wist waar hij heen wilde en maakte gebruik van zijn laatste redmiddel. Het loof ritselde om hem heen. De wacht liep hem na. Hij was zeker genoeg in het wonderbosch, zoolang de rotsen zich niet openden om hem te verslinden.

Zij volgden hem op het geluid afgaande, tot het ophield. Toen zagen ze hem onbeweeglijk blijven staan en omkijken. Maar toen zij hem zouden grijpen, gebeurde het bovennatuurlijke werkelijk en verdween hij in de aarde. Zij stonden over een zwarte diepte te gapen, waarin hij zonder plomp verdwenen was.

Lukas had het beruchte ‘Duivelshol’ gevonden, waarnaar nog niemand had durven vorschen.

Toen hij in liet hol neerzonk, had hij zijn

[p. 42]

ziel niet aan God bevolen. Hij twijfelde er niet aan of hij viel in de diepte der hel. Hij kneep de oogen toe en drukte zijn hoofd tusschen zijn schouders. Zijn hals was gered maar nu wachtten de vlammen hem. Hij voelde het zuigen van den val in zijn knokkels alsof het merg bevroor. Het piepte in zijn ooren. Zijn naar achteren gebonden handen trokken aan het touw en hij merkte tot zijn verbazing dat het naar boven gleed, zoodat hij de vingers in zijn ooren kon stoppen. Alles draaide om hem heen, hij dacht dat er vlammen om hem opsloegen. Maar zij brandden niet, kietelden hem slechts in den hals. De val was gedaan - hij stond, hij zat - hij strekte zijn handen uit, die zich met bladeren vulden en tegelijkertijd bemerkte hij, dat hij tot het hoofd in een diepen hoop verlepte bladeren zat.

Ver boven zijn hoofd blaften eenige honden, Er werd gefloten en geroepen. Het geblaf der honden klonk den kuil in als door een reusachtigen hoorn die eerst het lawaai boven zijn hoofd versterkte en het daarna met wonderlijke, springende zetjes op zij onder de aarde stiet, zoodat er in onzichtbare gangen en hoeken om hem heen een echo van weerklonk.

Toen hij eindelijk de oogen opende, zag hij slechts de duisternis om zich heen, maar hoog boven zich zag hij het vreeselijke ‘Duivelshol’ als een sterk lichtende groene rondte, waar de dag doorheen gleed in een blauwachtigen mist, die snel door de diepe donkerte verslonden werd. Hij kon nauwelijks zijn handen onderscheiden.

Zijn vervolgers stonden aan den rand en onderzochten zijn verdwijnen. Met uitgestoken hoofden keken zij over den rand heen precies als in een put. De honden huilden - de stemmen schenen ze weg te jagen. Plotseling werd de opening verduisterd en werd er iets naar beneden geworpen. Was het een steen? Het viel kletterend in het bladerenloof vlak voor hem, neer - de bladeren bedekten het. Maar spoedig bemerkte Lukas iets levends, iets dat zich uit het loof een weg baande, dat zijn beenen aanraakte en tegen hem aan kroop, zijn gezicht beroerde met een warme, lekkende tong. De zooeven zoo woeste hond drukte zich nu tegen hem aan en bibberde. Maar de andere honden bleven aan de oppervlakte blaffen en af en toe hoorde men een stem roepen naar den verdwenen hond ‘Treu! Treu!’ Als een lang fluiten bleef het geroep in de onzichtbare diepten doorklinken. Toen richtte de hond den kop op om met een korten, heeschen blaf te antwoorden en dadelijk er op weer de kin van den vervolgde te lekken.

IV.

Lukas begon van zijn schrik te bekomen. Het gezelschap van den hond gaf hem een gevoel van veiligheid. Hij was dus niet in een onderwereld gesprongen maar zat in een rotsholte die hem gered had. Hij waadde met den hond den vochtigen bladerenhoop uit en had spoedig ruwen, vasten steengrond onder de voeten.

De hond was banger dan hij zelf. Hij antwoordde nog steeds kort op het geroep, maar lekte altijd dadelijk er op Lukas de handen, als smeekte hij hem en de eeuwige duisternis om vergiffenis dat hij op deze vreeselijke plaats zijn stem durfde laten hooren.

Zij moesten daarboven van taktiek veranderd zijn. Een tijd lang verstomden al de stemmen. Toen blaften de honden weer en werd er iets donkers naar beneden geworpen. Een rookkolom steeg op na den val en terwijl het op den bodem neerviel, sloegen er vlammen uit en staken de brandende rijstakken den bladerenhoop aan.

Een sterke lichtvlaag maakte de ruimte als door een tooverslag zichtbaar. Aan den eenen kant glinsterde de rotsmuur van lichtvonken, terwijl gloeiende aders over den dikken rotsmantel liepen. Het was water dat neersiepelde. Aan den anderen kant liep het vuurlicht door alsof het in de duisternis op den bodem over plotselinge uitsprongen struikelde. Het liep door tunnels van diepdonkerte, sprong over afgrondswegen, verlichtte wonderlijke ijsdraperieën, gleed door afgronden met vreeselijke getande spillen. De vlammen kwamen elkaar van boven en beneden te gemoet als door vreeselijke drakenmonden uitgespuwd en werden door zonderlinge, gegroefde bekken opgezogen, die er uitzagen als het gehemelte van een reuzenwalvisch die met verscheidene baarden prijkte. En telkens als de bos rijshout opflikkerde, werden er nieuwe diepten zichtbaar, dan torenhoog met gebogen gewelven, dan met een reuzenorgel met ontelbare pijpen en tuben. Schitterende zuilen verloren zich in sombere hoogten, oversponnen door verstijfde, ijswitte spinraggen. Kletterende watervallen gleden als gesmolten goudstroomen over de gebroken kristallen tralies

[p. 43]

en glazen vloeren. Verweerde en verbrijzelde poorten die naar fantastische tooverholen leidden, sprongen open en vertoonden de wonderlijkste beelden en vormen. En telkens als de vlam opsloeg, vlogen er vonken uit de verst verwijderde muren en gleden waterdruppels als diamanten op alle druipsteenen neer.

Als zijn vervolgers gemeend hadden Lukas als een vos uit zijn hol te rooken, dan hadden zij zich verrekend. Door zuigenden tocht uit onzichtbare luchtreten zond het vuur rookzuilen als door een schoorsteen naar boven. Niettegenstaande den rook liep Lukas door de vuurvlagen voorgelicht de grot door. Hij betastte de druipsteenmantels, die het ééne oogenblik blonken doorzichtig als ijs, het andere als ivoren speeksel geel waren om zich dan weer tot groote, groene trossen te vereenigen. Hij baande zich een weg over den oneffen grond, terwijl de hond hem piepend volgde. Hij vond de verscholen, onderaardsche beek en dronk van het frissche water. Hij brak met moeite een stuk druipsteen af en streek er mee over den muur, zoodat het ver door allerlei gangen weerklonk. Hij schopte tegen iets, dat voor zijn voeten rammelde en zag dat het beenderen waren, groote, plompe berenknokkels - hij wapende zich met een grooten muil waarin de tanden nog vastzaten. Het was alsof hij een zwaren steen meedroeg.

Voor de rest dacht hij niet verder dan zijn oogen zagen. En toen de vlammen verdoofden, verdoofden ook de sprookjesvonken in zijn hersens. Hij bleef in het donker achter, terwijl het in zijn eigen gemoed even donker was.

Maar afgemat door een lange slapeloosheid, vond hij uur en duisternis voor rust geschikt, legde zich op den verkoolden houtstapel en sliep in met den snuit van den hond in zijn hand.

Hij werd gewekt door het blaffen van den hond. Hij rilde op den kouden rotsgrond. De stille, blauwe lichtsluier lag nog boven over de opening. Iemand riep weer den hond aan, die voortdurend antwoordde.

Toen vloog er een steen hard naar den bodem. Men luisterde en beproefde het opnieuw. De hond bleef antwoorden als wilde hij zeggen: Hier ben ik, maar het geeft niet of je al roept, want ik kan toch niet boven komen.

Meer steenen vielen neer. Het geluid werd duidelijker. De diepte werd blijkbaar boven uitgerekend. Een zwarte schaduw gleed voor het licht, maar er volgde geen val op, en Lukas zag de schaduw langzaam door den lichttrechter nederdalen. De laatste steen moest aan een touw gebonden zijn geweest en nu kwam een gestalte langzaam langs het touw nederdalen. Die kwam steeds nader. Lukas voelde het, hoewel de duisternis de gedaante reeds verslonden had. De hond stond in de aarde te wroeten en snuffelde van verwachting.

Toen greep Lukas zijn eenige wapen en hield zijn laatste verdedigingsmiddel gereed. Als de vijanden hier nu neerkropen, zou hij zijn leven zoo duur mogelijk verkoopen. Hij wachtte kalm tot de gedaante vlak bij hem was. De stem riep ‘Treu!’ en de hond sprong tot antwoord in de hoogte. Toen hief Lukas den berenkop op en wierp dien als een wiel in de lucht. Hij trof in het duister. Een kreet klonk en de klauterende gedaante viel van het touw. De kreet ging over in een half verstikt rochelen en de hond begon klagend te huilen.

Toen ging Lukas op zijn hurken zitten met het wapen op zijn knieën en wachtte op den volgende.

Maar de tijd verliep en er kwamen geen anderen. Toen dacht Lukas dat het alleen de meester van den hond geweest was, die neer had durven dalen om den hond te redden. Hij betastte den doode en voelde aan zijn broek en riemen dat het een landsknecht was. Er stak een mes in zijn gordel. De overige wapens had hij boven gelaten. Lukas wilde zich redden. Hoewel de hond hem toegromde, was die toch te bang voor het duister om te durven bijten. Hij nam riem en gordel van den doode af en klauterde langzaam het touw langs naar boven en kwam weer in de bovenwereld, gereed voor een vernieuwd leven.

Zooals hij verwachtte vond hij de overige wapens van den landsknecht. Hij nam ze op en slenterde in het vaarwater der keizerlijke vanen tot hij zich op zekeren dag bij een troep aansloot en onder de anderen geraakte.

V.

Gedurende vele jaren was Lukas, de boer, in krijgsdienst. Hij deed zijn werk volgens hoogere bevelen, vocht, waar er gevochten worden moest, gebruikte zijn armen als een vlegel op een dorschvloer en kreeg zijn soldij in versleten schellingen uitbetaald. De

[p. 44]

dienst stond hem aan, er waren vele dagen dat ze doen konden wat zij wilden, dat zij ruwe grappen verkochten en met allerlei meisjes plezier maakten. Niettegenstaande dit werd hij door heimwee aangegrepen, toen hij zijn geboortestreek weerzag. De bergen zagen er uit zooals in zijn jeugd. Het dal opende hem wijd de armen. De aarde straalde bekende geuren uit. Hij vond nog de plaats van zijn afgebrand huis. Niemand had grondig het bedstroo onderzocht, dit was de eenige jonkvrouwelijke plaats, die hij in de wijde wereld was tegengekomen. Hier lag het eenige vaste verbindingspunt van verleden en moederaarde.

Hij bleef. Hij verdiepte zich in zijn oude leven en de van ouds bekende streek en zat weldra zoo vast als een schroef in een noot.

Hij timmerde een schuurtje in elkaar op zijn oude woonplaats. Niemand betwistte hem dat. Het halve dorp was verlaten. Langzamerhand ontdeed hij zijn grond ook van dierlijke en menschelijke parasieten. Zijn barsche ‘houw-maar-neer’ uiterlijk, maakte hem dit gemakkelijk. Met het los loopend vee, dat hij op de weiden tegenkwam, maakte hij korte metten. Hij stalde een paar koeien, slachtte een paar varkens voor keukengebruik en draaide den nek van iedere gans en eend om, die op zijn ouden grond kwam aangedwaald.

Van het oogenblik, dat hij de spade voor het eerst in den grond stak, hitste de aarde hem zonderling aan. Na zoo lang aan het oogsten te zijn geweest had hij een vreeselijke begeerte thans om te zaaien. Het oude boerenbloed vloeide door zijn aderen, hij wilde de aarde gereed zien om te geven en haar helpen om te kunnen voeden, nadat zij zoolang onvruchtbaar was geweest en braak had gelegen.

Hoe ouder hij werd, een des te ijveriger landbouwer werd hij. Hij wiedde steeds maar grond en beploegde steeds grooter landerijen. Hij voelde een bijzondere, van ouds bekende vreugde als hij de droge, gladde zaadkorrels in zijn oogen zag glinsteren en en een bijzonderen, van ouds bekenden lust om ze over de aarde te zien warrelen en die te bevruchten. Hij, die zoo lang gewend was om het zaad half rijp af te maaien om het aan de paarden te geven of om er een flauwe soep van te koken, zoog nu met volle teugen den geur van het rijpe graan op.

Boven de gele, buigende velden stond voor hem een van zwavel doordrongen damp, een hevige kruitlucht, die het soldatenbloed in zijn aderen aan het koken maakte. En als de zeis door het manshooge koren sloeg, scheen hij zijn eigenlijke maaiersroeping te vervullen om dien oogst te bereiden waarvoor alles in de wereld bestemd is. Er was oorlogsvreugde in zijn arbeid. In den winter dorschte hij en sloeg den vlegel als een strijdwapen. En hij zag den rooden wijn troebel in de pers gisten als bloed, maar bloed dat vlammen en herscheppen zou, maar niet verloren zou gaan.

Langzaam groeiden zijn goederen aan. Zijn schuur werd grooter. De dieren vermeerderden zich onder zijn dak. Hij verwoestte zijn schuren niet maar bewaakte ze als een bij haar cellengebouw.

Hij streed tegen de steenen op zijn akker. In grooten getale vlogen zij in de ploegvoren op. Maar hij werd niet moe ze te bestrijden. Iederen steen raapte hij op en smeet hem weg op een hoop, waarvan hij later zijn grondgrens opbouwde als waren het schedels van gevallen vijanden.

De zon werd zijn krijgsgodin. Met haar stond hij op het veld en onder haar oog streed hij tot het eind van den dag en met haar trok hij zich terug.

Dag aan dag kon hij achter zijn ploeg aanloopen, dien de paarden door de tegenstribbelende aarde sleepten. Hij sneed zijn vijanden open, haalde de ingewanden er uit in vollen zonneschijn. Het kleine ploegijzer glom als een dun snijdend wapen dat in het lange ploeghout vastgezet was en dat zijn eigen handen gesneden en geschikt gemaakt hadden om door de rechte voren heen te gaan.

Op een vroegen najaarsavond stuurde hij zijn vier knollen door het land, zonder leidsel, alleen door met zijn flinke stem ‘Hallo! Hip!’ te roepen en met zijn half naakte, krachtige armen op den vorktand van den ploeg te drukken. Met het gewicht van zijn heele lichaam drukte hij op de groeven.

In lange, afgestoken rijen ligt de akker voor hem. De stramme zijvore geeft ieder nieuwe groeve den juisten snit. De aarde werpt zich met een frisch welbehagen om.

Hallo! Hip! Wat is dat, dat er uit den grond te voorschijn komt? Trek op! Daar is het! Een lange, gladde knokkel - dat is krijgsmest die de aarde goed gedaan heeft.

Nog een ruk en een nieuw been komt

[p. 45]

voor den dag. Steeds meer, altijd meer. Maar beenderen zijn niet hetzelde als steenen. Iedermaal als de ploeg op dezelfde plaats is, komen er nieuwe beenderen voor den dag.

Het is alsof de paarden hem ontloopen. Zij keeren en komen in galop terug. De ploeg snijdt krakend de voren - hoho! Daar staat hij met een ruk stil. Trek op! zingt Lukas. De paarden trekken maar kunnen niet voort. Heere Jemené! Wat is dat voor een steenharde hersenpan die niet uit den weg wil?

Lukas bukt en zoekt met zijn hand in de aarde, en heft een doodshoofd bij de neusholte de hoogte in. Een geroeste helm hangt er aan vast. Die is aan de onderkaak vastgehaakt en hangt aan het nekbeen.

Nu is het geraamte compleet, denkt Lukas en werpt het hoofd op de beenderen.

Maar terwijl het nog in de lucht vliegt, herkent hij den helm die aan den schedel verbonden is en terwijl die op den beenderenhoop neervalt, lacht de geheele beenderenmassa luid en ziet hij hoe ze aanéén komen en hoe weldra een gewapende gestalte de lange armen zwaait.

Met een vloek laat hij den ploeg los en keert zich af om te vluchten. Hij valt op den akker en meent de Dood achter zich aan te hooren kletteren. Het is alsof een zeis naar zijn rug zwaait.... In ieder geval is hij nog te ver - maar hij hoort de zeis door de lucht suizen en voelt die in zijn ruggemerg branden.

Hij landt in het dorp aan, loopt door naar den galg-eik, naar het ritselende wonderbosch - zinneloos wordt hij voortgedreven door vreeselijke houwen. Met halfgesloten oogen vindt hij den weg. En terwijl hij in den grond zinkt, is het alsof zijn hersenpan gespleten wordt en zijn lichaam tegen den druipsteenen bodem van het hol te pletter wordt gegooid.