De historie vanden vier heemskinderen

Regelnummers proza verbergen

[p. 213]

Dat XXII capittel. Hoe Roelant Ridtsaert vinc als hi van Sinte Jacobs quam ende hoe hem de coninc woude doen hangen, ende hoe hem Reinout met sinen broeders ende sinen oem Maeldegijs verlosten.

1Het is geboirt als Roelant Sinte Jacobs geweest had ende weder-2omkeerde na Parijs, dat hi gemoete Ridtsaert, comen ridende op 3een wit ors, ende vervolchde een ever seer strengelic. Ende als hi 4bi Roelant quam, nam Roelant den toem van sinen paerde in die 5hant ende seide: ‘Hout stille, Ridsaert. Ghi sijt gevangen.’ Als 6Ridsaert dit hoerde, was hi droevich ende toech met haesten zijn 7swaert. Doen seide Roelant: ‘Vaert met mi, neve Ridsaert, want 8gi en moget u niet verweren.’ Ridsaert, dat horende, en wist wat 9doen, seide hi: ‘Neve Roelant, ic wil mi gaern in u geleide opge-⁹10ven ende met u varen waer ghi wilt, mer anders niet.’ Met dese 11woerden voer Ridsaert met Roelant.

12Dese woerden heeft Maeldegijs verhoert daer hi heymelic 13stont bi hem luden, ende reet met haesten so lange dat hi quam te 14Montalbaen. Ende Maeldegijs te Montalbaen comende, riep hi 15tot Reinout ende seide: ‘Spoet u geringe ende wapent u. Het is te¹⁵ 16doen, want Roelant heeft Ridsaert ghevangen int wout te Bor-17dele ende rijt daer mede na Parijs.’ Als Reinout dat hoerde, wert 18hi met toerne ontsteken ende wapende hem met haesten, ende 19sijn broeders mede, ende reden mit haesten so lange dat Reinout 20Roelant sach met zijn broeder wel een walsche mijl vorde. Ende²⁰ 21doe sloech hi Beiert met sporen ende onderhaelde Roelant.²¹

22Ende als hi bi Roelant quam, riep hi met haesten: ‘Roelant 23neve, gi moet hier laten uwen roef.’ Roelant antwoirde: ‘Ic en sals 24niet doen. Ic sal hem gevanghen leveren coninc Karel, dien sal

9 ic wil... opgeven: als jij me persoonlijk beschermt, ben ik bereid me over te geven

15 Spoet u geringe: Haast je; Het is te doen: Dat is hard nodig

20 een walsche mijl vorde: een Franse mijl ver

21 onderhaelde Roelant: haalde Roelant in

[p. 214]

25ontfangen blidelic, mer en sals doden laten, al soude ic dair om²⁵ 26sterven.’ Doe seide Ridsaert: ‘Broeder, ic wil op sijn geleide 27varen.’ Reinout seyde: ‘Ghi en sult niet, doedi minen raet.’ Roe-28lant seide weder: ‘Hi sal, ist u lief of leet.’ Doe wert Reinout toer-29nich om die woerden ende toech sijn swaert. Doe seide Adelaert: 30‘Laet staen, edel grave van Merewout, ic wil wel dat Ridsaert³⁰ 31vaert in Vrancrijc met Roelant op zijn geleide.’ Reinout weder-32seide dat seggen: ‘Broeder, laet wijen gaen, ic weet wel datmen 33hangen sal.’ Roelant seide: ‘Reinout neve, men sal niet.’ ‘Dat en 34salt,’ seide Maeldegijs, ‘want ic sal voer Roelant te Parijs wesen.’ 35Op dusdaniger condicien voirde Roelant Ridsaert ghevangen in 36zijn geleide ende voirde hem tot Parijs, ende Reinout keerde 37weder met zijn broeders na Montalbaen.

38Ende Maeldegijs was voer hem op wege ende toende sijn const 39van nigromancien ende plocte veel cruden, die hi te gader stiet 40met den appel van sijn swaert. Ende als Maeldegijs dat cruyt 41gemenct had, wert hi so gelu oft soffraen wair, ende voert toende⁴¹ 42hi sijn const so dat hi out sceen ende cranc ende seer lanc zijn 43baert ende die ogebrauwen, den buyck was hem seer groot ende 44de benen seer dicke, ende scheen een groot mismaect mensche te⁴⁴ 45wesen. Doe dede hi an een groot ruwe mantel die lanc was. Aldus 46ghinc Maeldegijs te Montalbaen voer Reinout, ende als hi in de 47sale dus voer Reinout stont, seide hi: ‘Ic bid u, ghi heren, doet mi 48doch geven een maeltijt broots doir Gode, want mi hongert seer, 49dat gi mede deelachtich moet wesen al mijn goede wercken die ic 50doe ende gedaen heb, al mijn pelgrimagie die ic gedaen heb of 51doen sal. Gi siet wel, here, dat ic een arm man ben.’ Doe seide 52Reinout: ‘Du segges waer, pelgrim.’ Voert seide hi tot Adelaert: 53‘Ic bid u, broeder, doer Gode, geeft desen armen pelgrim teten, 54want het is een arm mensce.’ Adelaert was bereet ende seide dat 55hijt gaern dede, ende dede den pelgrim een tafel decken daer hijen

25 en sals doden laten: ik zal niet toelaten dat hij gedood wordt

30 Laet staen: Laat dat

41 gelu: geel

44 groot mismaect: ernstig mismaakt

[p. 215]

56an sette. Reinout stont voer die tafel ende seide tot Adelaert: 57‘Broeder, doet hem geven xxx pont, op dat God ende zijn lieve 58Moeder beware mijn broeder Ridsaert, die nu rijt met Roelant in 59Vrancrijke.’ ‘Amen,’ seide doe Maeldegijs dair hi sat. Voirt seide 60hi: ‘Ic sellen doen in mijn gebede, mer gi siet wel dat ic een arm 61mensche ben, here, ende en mach niet lange leven. Daerom suldi 62dat goet geven een ander, daert bet an besteet is, want ick en⁶² 63machs niet dragen.’ Als Reinout dit hoerde, jammerdet hem dat 64Maeldegijs dat goet wederseide. Doe seide Maeldegijs: ‘Ontbeit, 65Reinout, en kendi mi niet?’ ‘Neen ick, pelgrijm, dat is mi leet. Ic 66en sach u nye met ogen.’ ‘Gi doet, Reinout. En weet gi niet dat ic 67u te Parijs dede setten op Beiert? Ende gi vielt tweewerf daer of 68ende de derde reise sette u Roelant inden sadel. Doe nopti Beiert⁶⁸ 69met sporen.’ Doe seide Adelaert: ‘Ic seg u voerwaer, het is Mael-70degijs!’ Doe seide Wridsairt: ‘Wie sach ye sulcken man van der 71const van nigromancien?’ Reynout seide: ‘Sidi dat, oem? Hoe⁷¹ 72wel neemdi mijn broeder waer! Ic waende dat gi op die vaert⁷² 73waer na Parijs om mijn broeder te helpen. Ic sie wel, ic moeter 74selve. Wapent u, gi heren; gi moet mede.’ Doen seide Maeldegijs: 75‘Gi ende uwe broeders moeter varen, ende neemt Volbeiert mit u. 76Ende bi Montefaucoen suldi mi verwachten, want ic sal noch tijts 77genoech comen ende ic sal u bescheit seggen hoet mit u broeder 78staet.’ Aldus nam Maeldegijs oerlof ende reisde na Parijs, dat hi 79eer te Parijs quam eer Roelant.

80Ende als Maeldegijs in Parijs quam, ginc hi te hove daer hi den 81coninc sach sitten ende knielde voer hem ende seide: ‘God, die de 82werlt maecte, verleen u, edel coninc, sege ende victori ende 83bewaer u voer verdriet.’ Als coninc Karel dese Maeldegijs sach, 84seide hi: ‘God verwate di, pelgrim!’ ende nam een stoc die bi hem 85stont ende sloech den pelgrim dair mede dat hi en hoerde noch en

62 en machs niet dragen: heb er niets aan

68 nopti Beiert met sporen: gaf je Beyaert de sporen

71 Hoe wel... waer: Wat een zorgzaamheid voor mijn broer

72 op die vaert waer na: op weg was naar

[p. 216]

86sach ende seide: ‘Ic en ghelove niet meer pelgrims die comen van 87Romen of over zee.’ Als dat de coninc seide, trat Maeldegijs wat 88afterwairt ende toende sijn conste van nigromancien ende ver-89wandelde den coninc sijn gedacht, als dat hem die slach beroude. 90Doe seide Maeldegijs: ‘Heer coninc, het en is niet goet dat alle 91dieven gaen souden als pelgrimen, want gi siet wel, heer coninc, 92dat ic een arm man ben. Dat moechdi, here coninc, an mijn verwe 93wel sien. Ende de mi quaet doen, de doen sonde. Ende in allen 94landen daer ic geweest heb, dair heb ic u seer horen prisen voir 95een goet man, mer God betert, mi dunct ic en cans an u niet vin-⁹⁵96den.’ Doe seide de coninc: ‘Pelgrim, mijn misdaet is mi leet, mer 97ic en can mi niet wachten voer een toevenaer, genoemt Maelde-⁹⁷98gijs, God willen verdomen.’ Maeldegijs seide weder: ‘Heer coninc, 99ic quam huden tot minen ongelucke int wout van Bordele. Dair 100gemoete ic vijf heren ende ic had bi mi vergadert metter bede xx¹⁰⁰ 101pont ende een out cleet. Dat selve namen si. Ic hoirde datter een 102Maeldegijs genoemt was - God willen verdomen - ende ic hoir-103der twe nomen, die een Reynout, die ander Adelaert, mer dalder 104felste was mi Maeldegijs.’ De coninc seide: ‘Weest te vreden, 105pelgrym, ic sal u gheven xxx pont voer tgeen dat u mijn neven 106genomen hebben.’ ‘Heer coninc, waer ic biden wege gegaen heb, 107dair heb ic veel doechden van u gehoert.’ Doen woude die coninc 108Maeldegijs doen geven xxx pont, mer Maeldegijs en woudes niet 109ende seyde: ‘Edel heer coninc, of ic dese penningen van u name 110ende ic dan quame in anderen landen, mi stonder of te hebben¹¹⁰ 111groot swair verdriet, want vondemen tghelt bi mi, men soude 112seggen dat ict gestolen had. Mer wildi mij geven xx pont, die 113neme ic gaern ende benaise heimelic in mijn cleder, so datmense 114niet en vinde of mi enighe dieven meer anquamen. Ende ic bid u, 115heer coninc, wilt mi doch doen geven een maeltijt, dat u God

95 ic en cans an u niet vinden: dat ik daar weinig van merk

97 en can mi niet wachten: kan niet genoeg op mijn hoede zijn

100 metter bede: met bedelen

110 mi stonder... verdriet: zou ik daar ongetwijfeld veel ellende door krijgen

[p. 217]

116almachtich daer of loen, want ic lange niet gegeten en heb, ende 117my hongert uutermaten.’ De coninc dede Maeldegijs xx cronen 118geven ende teten brengen. Maeldegijs seide in hem selven: ‘Heer 119coninc, gi sult noch becopen de smeete die gi mi te voren gaeft.’¹¹⁹

120Coninc Karel seide tot Maeldegijs: ‘Coemt, vrient, hier sitten 121op dese banc, men sal u etens ende drinckens genoech geven van 122goede spise of van wijn.’ Doe seide Maeldegijs: ‘God loens u, 123here.’ Aldus ghinc Maeldegijs sitten an die tafel daer hi eten 124soude, ende men brochte hem genoech van spise of wijn. Mael-125degijs at mit gemake ende coninc Karel diende hem selve. Die 126coninc heeft een bout van een gebraden paeu ghenomen ende 127seide: ‘Vrient, gape ende nem dit morseel; ic salt di geven in de eer¹²⁷ 128van Gode. Gi en atet nie so goet.’ Maeldegijs beet mit haesten toe 129ende vatte den coninc sinen duym mede ende beet sijn tanden te 130gader. Mit haesten toech de coninc sinen duym weder na hem 131ende ghinc sitten op een banc ende seide: ‘God scende di, pel-132grijm, dattu hier ye quames: du hebste mi bi na minen duym of-133gebeten.’ Doe seide Maeldegijs met clagende woerden: ‘Ay heer 134coninc, en belget u niet, en had so groten honger, ic en meendes 135niet te tide te crigen. Aldus, heer coninc, ist geschiet buten mijn 136weten.’

137Mit dat Maeldegijs dese woerden seide, quam Roelant in die 138sale ende brocht Ridsaert met hem. Doe seide de coninc: ‘Nu ver-139blijt u, pelgrim, ghi sult nu gewroken werden over die gene die u 140gheroeft hebben.’ Doe ginc coninc Karel Roelant te moet ende 141hiete hem welcoem ende seide: ‘Neve Roelant, brengdi mi Rid-142saert gevangen of breng dien op u gheleyde? Dat wilt mi bi uwen¹⁴² 143eede seggen.’ Roelant seide: ‘Heer coninc, ic brengen ghevangen, 144dus doeter uwen wille mede, dat u gelieft.’ Doe seide coninc 145Karel: ‘Ic sal hem doen hangen ane Montefaucoen noch van 146avont bi zijn kele.’ Doe seide Ridsairt: ‘Here coninc, dat waer te

119 smeete: slag

127 gape ende nem dit morseel: doe uw mond open voor deze hap

142 breng dien: breng je hem

[p. 218]

147veel. Gi en waert nie so coen dat gi mi pinen sout willen te do-¹⁴⁷148den.’ Doe seide coninc Karel: ‘Setstu di dan tegen mi?’ Met dien 149sloech hi Ridsaert mit een stoc. Ridsaert, die coen was, greep den 150coninc bider kelen. Doe bescutten de heren den coninc ende Roe-151lant seyde: ‘Heer coninc, gi misdoet sere dat gi mijn gevangen 152slaet.’ Die coninc seide weder, al soude hi scande hebben: ‘Hi set 153hem tegen mi, mer het is om niet: mi comer of dat mach, ic sal 154hem doen hangen.’ Voert seide hi: ‘Roelant neve, wildijt doen?’ 155Roelant antwoerde: ‘Neen ic.’ Doe vraechde die coninc Olivier 156of hijt doen woude, diet oec ontseide. Doe riep hi Ridsaert van 157Noermandien ende vraechde of hi Ridsaert, sinen neve, hangen 158woude, twelc Ridsaert mede ontseide. Daer na vraechde hijt den 159hertoge Sampson ende seide: ‘Hertoge vercoren Sampson, wildi 160mi mijn leet helpen wreken ende hangen mijn neve Ridsaert, ic 161sals u dancken.’ Sampson seide weder totten coninc dat hijs niet 162doen en woude. Aldus vraechdet de coninc van Vrancrijc elc bi-163sonder alle de xii ghenoten, diet alle ontseiden dat si Ridsaert 164niet hangen en wouden, hoe vriendelic dat hem die coninc badt.

165Die histori seit ons, doen die ghenoten den coninc ontseit had-166den, dat si Ridsaert niet hangen en wouden, so stont daer een op 167ghenoemt Ripe, here van Ripemont, ende seide seer stoutelic: 168‘Edel coninc van Vrancrijc, willen mi die ghenoten loven ende¹⁶⁸ 169sweren ende haer trou te pande setten dat si mi niet en sullen mis-170doen, so sal ic doer uwe ere te Montefaucoen uwen neve Ridsaert 171hangen.’ Coninc Karel seide: ‘Ripe, ghi bent een stout man.’ Doe 172riep Karel die genoten dat si bi hem quamen, ende als si biden 173coninc stonden, seide hi tot Roelant, Olivier ende Dunay: ‘Coemt 174ende gevet hier u trouwe dat gi Ripe nemmermeer misdoen en 175sult, al hanct hi mijn neve.’ Doe seiden die heren: ‘Wi beloven 176hem dair om niet te misdoen.’ Des gelijcs deden die xii ghenoten, 177dat si Ripen nemmermeer misdoen en souden, al hinge hi Rid-178saert.

147 Gi... doden: Waagt u het niet mij te doden

168 loven: beloven

[p. 219]

179Dit sworen si alle sonder alleen Ogier van Denemerken. Doe 180seide die coninc ende louch, seggende: ‘Ripe, genoecht u nu ende¹⁸⁰ 181hebdi borgen dat gi te vrede sijt?’ ‘Neen ic, heer. Dat seg ic u, mi 182gebreect noch een man, die ic meer ontsie dan alle die ander.’ 183‘Wie ist?’ seide de coninc. ‘Heer coninc, het is Ogier.’ Do seide 184coninc Karel tot Ogier: ‘Geeft Ripe u trou.’ Ogier seide: ‘Heer 185coninc, ick en does niet. Mer ic segge, so helpe mi God, hanct 186Ripe mijn neve, hi en salder niet lange na leven.’ Als die coninc 187dit hoerde, was hi verbolgen ende seide: ‘Heer Ogier, en geefdi 188hier uwe trouwe niet, ic sal u mede doen hangen.’ Ogier seide 189weder: ‘Ic wil sien die mi hanghen sal.’ Die coninc seide: ‘Grave 190Ogier, gi doet mi verdriet. Gi weet wel dat ic so veel heb verloren¹⁹⁰ 191als van minen soen, die ic voer alle de werlt minde.’

192Mit dat de coninc dat seide, heeft Ridsairt Maeldegijs versien 193ende Ridsaert trat Ogier op den voet ende seide: ‘Des conincs 194toern is u te swaer, neve. Mi en mach niet misschien, want ic heb¹⁹⁴ 195versien Maeldeghijs.’ Doe seide Ogier: ‘Waer is hi, neve? Dat segt 196mi.’ Doe sey Ridsaert: ‘Siet waer hi daer after sidt.’ Ogier seide 197totten coninc: ‘Heer coninc, u toern is mi te lastich. Hier gheve ic¹⁹⁷ 198Repe mijn trouwe dat ic hem niet misdoen en sel, al hanget hi 199minen neve Ridsaert. Ende al hebbe ick Ripen doot metten 200monde gesworen, ic en meens metter herten niet.’ Dit dede Ogier 201op die troest van Maeldegijs. Doe seide de coninc tot Ripe: ‘Nu²⁰¹ 202hebdi u begeerte, ende haest u. Ic en sal niet eer eten, gi en sijt 203wederomgecomen.’ Ridsaert seide doe totten coninc: ‘Mi dunct, 204heer coninc, ghi sijt tot sware penitencie gecomen dat gi so lange 205anneemt te vasten. Want en suldi niet eer eten eer hi mi hanct, gi 206en aet nemmermeer.’

207Ende mit dat Ridsert dat seide, ruymde Maeldegijs de sael 208ende liep met haesten ende socht Reynout, dien hi vant bi Mon-

180 genoecht u nu: is het zo naar uw zin

190 so veel... als van: niemand minder verloren heb dan

194 Mi en mach niet misschien: Er kan mij niets gebeuren

197 lastich: zwaar

201 op die troest van Maeldegijs: omdat hij erop vertrouwde dat Maeldegijs te hulp zou komen

[p. 220]

209tefaucoen met zijn broeders. Ende als Reinout Maeldegijs ver-210sach, hiet hij hem welcoem ende seide: ‘Mijn lieve oem, segt mi, 211heeft Roelant oec waer genomen na mijn broeder Ridsaert?’ 212Maeldegijs seide: ‘So als ic sach, seer qualic. Dies moechdi Roe-213lant wel dancken, men brengt u broeder uut om te hangen.’ Als 214Reinout dat hoirde, was hi bedroeft ende seide: ‘Wie sal so coe-215nen man wesen die mijn broeder hangen sel?’ Doe seide Mael-216degijs: ‘Het is Ripe van Ripemont.’ ‘Help!’ seyde Reinout. ‘En 217was daer niemant van al mijn hoge magen die daer tegen dorsten 218seggen?’ Maeldegijs seide: ‘Neent, Reinout, sonder alleen den 219starcken Ogier.’ ‘Voerwaer,’ seide Reinout, ‘mi waer leet, had²¹⁹ 220icken verslegen als wi vochten in Vaucoloen ende hi over de Dor-221doene vloech.’ Doe sprac Maeldegijs tot Reinout: ‘Laet ons varen 222int wout, so dat ons Ripe niet en mach verspien.’ ‘Ick doet gaern,’ 223seide Reinout. Dus reden si in een hagedocht onder een boem²²³ 224ende namen starcke wair na de galghe.²²⁴

225Ter wilen si dus onder den boem saten, so seide Maeldegijs tot 226Reinout: ‘Ic heb alte wonderlic mitten coninc gevaren. Als ic 227eerst in die sale quam, sloech hi mi, dat ic goetelic verdroech, 228ende bi mijnre consten dede ic hem de slach berouwen ende ic 229clagede seer over u, dat gi mi beroeft had ende xx pont genomen, 230ende dien dede hij mi weder geven. Doe badt ic hem dat hi mi 231teten woude geven, twelc hi dede. Ende hi diende mi selver ende 232woude mi een morseel geven, ende doe hijse mi inden mont ste-233ken soude, beet ic hem in sinen duym ende doe ginc hi sitten op 234een banc ende sach mi lelic aen.’ Als Maeldeghijs dit dus Reinout 235vertelde, quam de heren so stercken vaeck an dat si slapen mos-236ten.

237Ende ter wilen dat die heren dus sliepen, quam Ripe mit Rit-238saert bi Montefaucoen. Ende Ripe seide tot Ritsaert: ‘Climt die 239leder op sonder toeven. Nu sal ic sien wat hulpe dat u comen sal.’²³⁹

219 starcken: moedige

223 hagedocht: hol

224 namen... galghe: hielden de galg nauwlettend in het oog

239 leder: ladder

[p. 221]

240Als Ridtsaert sach dat hi de leeder op gaen most ende niet en ver-241nam van Maeldeghijs of Reinout, sinen broeder, daer sijn hoep 242op stont, began hi seer droevich te werden ende meende dat hi 243heel vergeten was ende seide tot Ripe mit droeven moede: ‘Ic 244bidde u, Ripe, laet mi mijn gebet doen, dat God mijn siel bewaren 245moet als si uuten lichaem scheit.’ Doe seiden Ripen ridders die hi 246bij hem hadde: ‘Heer, laet Ridsaert sijn gebet lesen, dat God²⁴⁶ 247sijnre sielen gedencken wil ende Sinte Michiel.’ Doe seide Ripe²⁴⁷aant. 248tot Ridsairt: ‘Spreket u ghebet.’ Doe viel Ridsaert over zijn knien 249ende seide: ‘O Here, ic bid u oetmoedelic dat gi mijn siel ontfer-²⁴⁹aant.250men wilt ende brengense in u rijc. O waerdige Here, doer u ne-²⁵⁰251derdalen in Marien uut den scoot uwes Vaders ende van Marien 252waerste geboren, soe wil mijn siel verlenen rust ende bi u te reg-²⁵²253neren, ende vergeeft mi mijn mesdaet die ic mesdaen heb van 254mijn kintsche dagen tot nu toe. O waerde Maget Maria ende 255Moeder, bidt uwen gheminden Soen dat hi mi mijn sonden ver-256geve daer ic in ghebonden ben, also hise vergaf Maria Magdalena²⁵⁶ 257in Simeons huys, daer si Ons Heren voeten natmaecte mit haren 258tranen ende droechdese mit haren hare. Ende Lieve Here, wilt mi 259verlossen uuter noot dair ic nu in ben, dat ick niet en sterve desen 260scandeliken doot.’ Als Ridsairt sijn gebet geeyndt hadde, stont hi 261op ende ghinc tot Rijpen ende seide: ‘Ripe, nu doet met mij dat u 262gelieft, het vergae mi soet mach.’ Doe seide Ripe tot Ridsaert: 263‘Climt op, ende ghi sult sien wye u helpen sal. Hier sal ic u vanden 264live roven ende sult te hants an die galge hanghen ende soe u doot 265onfaen. Ic segge u, Ridsaert, had ic hier Reinout ende Maeldegijs, 266ic soudse hier bi uwer siden hanghen om u te meerder scande te 267doen.’ Als Ridsaert dit hoerde, sprac hi in hem selven: ‘God be-268waerse van sulcker pijn.’ Ende als Ridsaert noch nyemant en ver-269nam, began hi weemoedich te werden ende seide in hem selven:

246 lesen: zeggen

247 Sinte Michiel: zie Aantekeningen

249 O Here... scandeliken doot: zie Aantekeningen

250 rijc: hemelrijk; waerdige: heilige

252 soe wil: wil daarom; ende bi u te regneren: en geven dat die in uw nabijheid mag verblijven

256 ghebonden: verstrikt

[p. 222]

270‘Nu heeft my Maeldegijs, mijn oem, qualic waer genomen.’ Ende 271met desen ghedachten clam Ridsaert die leeder droeflic op ende 272droech het strop in sijn hant, seer meshopende ende niet weten-²⁷²273de, hi en soude sterven.

274Als Ridsaert op de leder ginc ende te halven was, wert Beyaert 275siende nae de galge ende verkende Ritsairt. Reinout ende sijn 276broeders sliepen noch harde vaste. Beyert sloech Reinout daer hi 277lach, dat hi daer bi ontspranc uut sinen slaep, ende wert toernich 278op Beyert dair om ende seide: ‘Beyert, dat di God scende, waer 279om slaetstu mi so seer? Dit ben ic immer ongewoen.’ Met dese 280woerden spranc Reynout op ende sloech sijn ogen nader galgen 281ende sach sinen broeder staende bi na int hoechste vander gal-282ghen daer men soude hangen. Reinout, dit siende, spranc op Bey-283aert ende sijn ander broeders mede op haer paerden ende reden 284na der galgen.

285Ripe, dit siende, wert seer vervaert ende seide: ‘Ridsaert neve, 286u coemt grote hulpe om u te verlossen, want ic sye Reinout 287comen riden op Beyert so vreselic oft hi verwoet waer. Ic en hinge 288u niet om alle die werlt. Dat ic u hier brochte, dede des conincs 289gebot.’ Doe seide Ritsaert mit grot verdriet: ‘Ripe, gi mochtet wel 290ontberen dat gi met mi niet en spottet.’ Ripe seyde: ‘Ic en doe 291waerlic, so doe mi God goet, ic sal u die ogen ontbinden ende 292latent u sien.’ Ende als Ridsaert die doec van den oghen was, sach 293hi sijn broeder Reinout comen op Beyert ende sijn ander broeders 294mede ende sijn oem Maeldegijs. Mit dat Ridsairt dit sach, ver-295blijde hi hem ende seide: ‘Ripe, ghi waert bet te hove gebleven. 296Dat gi mi vermaet te hangen, suldi swaerlic becopen.’²⁹⁶

297Maeldeghijs was altijt voir Beyert ende als si bider galgen 298quamen, liet Maeldegijs zijn spere sincken ende woude Ripe 299doersteken ende wreken Ridsaert. Doe riep Reinout dat hijs nietaant. 300doen en soude. Doen liet Maeldegijs Ripe staen ende ghinc hou-³⁰⁰

272 niet wetende, hi en soude: in de vaste overtuiging dat hij zou

296 mi vermaet te hangen: het lef had mij te willen ophangen

300 soude: moest; zie Aantekeningen

[p. 223]

301wen ende steken onder sijn knechten. Ende Reynout is onder die 302galge gereden ende sloech Ripen opten helm dat hi viel vander 303leder. Doe seide Reinout tot Ripe: ‘Du valsche tyran, God doe di 304sterven der quader doot dat ghi u pijnt te verdoen Ridsaert, 305minen broeder.’ Ripe viel op zijn knien voer Reinout ende bat 306genade, seggende: ‘Reinout, edel ridder, wildi mi laten leven, ic 307sal u gheven Ripemont.’ Reinout seide weder: ‘Neen ic niet, ic en 308liet u niet leven om al de werlt.’ Doe nam Reynout Ripe bij den 309helm ende brochten ter galgen. Doe seide Ridsaert: ‘Ick bidde u, 310broeder, geeft mi Ripen wapenen, want die coninc heeft hem³¹⁰ 311beloeft groten scat; dat sal ic hem eyschen.’ Doe nam Reynout die 312wapenen van Ripen ende gafse sinen broeder Ridsaert ende Rei-313nout hinc Ripen. Als dat ghedaen was, seide Reinout: ‘Gi heren, 314laet ons weder een gekeer doen na huys.’ Mer Ridsaert seide: ‘Eer 315ic thuys keer, sal ic totten coninc riden ende eyschen hem tgoet 316dat hy Ripen beloeft hadde.’ ‘Doet dat, broeder, wij sullen u hier 317wachten want ghi wederkeert.’ Met dese woerden spranc Rid-³¹⁷318saert op Ripen ors ende sloecht met sporen ende reet na Parijs.

319Ende als hi bi Parijs quam, versachen die coninc, ende was 320gelegen boven opt pallays in een veynster, ende biden coninc lach 321Ogier. Als de coninc Ridsaert versach, wanende dattet Ripe was, 322seide hij: ‘Nu sie ic wel dat Ripe stout is: hi heeft gehangen Rid-323saert te Montefaucoen, dat sie ic wel. Nu sel ic hem sijn leen ver-324meren ende geven hem steden ende sloten.’ Als Ogier dit ver-325hoerde wort hi droevich in hem selven ende liep met haesten 326inden stalle ende sadelde Broyforte ende leiden uuten stalle ende 327spande sijn sporen ende spranc op sijn paert ende reet na Monte-328faucoen. Als dit de coninc sach, was hi vervaert voir Ripen ende 329seide: ‘Ic duchte dat Ogier Ripen slaen sal,’ ende riep tot zijn 330baroenen dat si hem wapenen souden. Ende selve wapende hem 331die coninc mede ende spranc op sijn paert ende volchde Ogier, die 332vorde voren was. Ogier is bi Rijtsaert gecomen ende waende dat-

310 Ripen wapenen: Ripes wapenrusting

317 want: totdat

[p. 224]

333tet Ripe waer ende seyde tot hem: ‘Segt mi, Ripe, hebdi mijn neve 334Ritsaert gehangen? Ic seg u, en mochten verdingen niet die ye lijf³³⁴ 335ontfinghen, ende sal u hier ter stede thoeft van uwen lichaem snij-336den.’ Als Ridsaert sach dat Ogier was verbolgen, seide hi tot 337Ogier: ‘Ogier neve, steket op u swaert, ic sal u de waerheit seg-³³⁷338gen: Ripe is selve gehangen.’ Als Ogier dat hoerde, verblide hi 339ende seide: ‘Doet u helm of. Ic seg u, en sidi niet mijn neve Rid-340saert, so wairlic help mi God, ic sel u tlijf nemen. Laet ic des, so 341moet ic ramp hebben.’ Met dese woerden dede Ridsaert den helm 342of ende liet Ogier sijn ansicht sien. Doe seide Ogier: ‘Ritsairt, 343neve, rijt van hier, want coninc Karel volghet mi naerstelic ende 344soude mi gaerne slaen, waert dat ic Ripen yet mesdaen hadde.’ 345Aldus sceiden die heren van malcander. Ogier reet wederom na 346den coninc, ende Ridtsaert hil bi een berch, ende Ogier wachte 347den coninc.

348Als Ogier bi den coninc quam, vraechde die coninc Ogier waer 349om dat Ripe niet en quam ende wat aventuer hem gheboert was. 350Doe seide Ogier dat hi Ridsaert verhangen had ende hadde hij bi 351hem mogen comen, hi souden ghedoot hebben. Doe seide coninc 352Karel: ‘Heer Ogier, ghi en sult niet so koen wesen. Ic sel hem wel 353te rechte houden tegen alle die gene de hem deren mogen.’ Ogier³⁵³ 354antwoerde: ‘Dat suldi, heer coninc, an de galge te Parijs.’ Coninc 355Karel en hoerde de woerden niet ende reet den berch neder ende 356riep: ‘Coemt voert, Ripe van Ripemont! Ic segge u inder waer-357heit, u goet sal ick u vermeren ende bescermen, dat ghi geen so 358koenen man vinden en sult die hem tegen u soude dorren verme-359ten quaet.’ Doe seide Ridsairt: ‘O valsch coninc, soude gi goet 360geven datmen mi hangen soude, dat sal u qualic vergaen.’ Rid-361saert liet die spere sincken ende reet opten coninck. Als dat die 362coninc sach, sloech hi met zijn swaert de spere in stucken, ende

334 en mochten... snijden: dan zou niemand ter wereld kunnen voorkomen dat ik je hier ter plekke het hoofd afsloeg

337 op: weg

353 te rechte houden: verdedigen

[p. 225]

363als Ridsaert verbi hem liden soude, sloech hij hem dat hi vanden 364paerde viel. Ridsaert spranc weder op sijn voeten ende ginc tegen 365den coninc.

366Doe quam Reynout ende reet opten coninc met sijn spere 367ende stacken dat hi voer hem ter aerden viel. Als Reinout sach 368dat die coninc gevallen was vanden peerde, seide Reinout mit 369soete woerden: ‘Heer coninc, sit weder op u paert ende rijt te 370Parijs.’ Doe sprac de coninc: ‘Reinout, wat hebdi vernomen?³⁷⁰ 371Sidi gecomen om mi lachter te doen?’ ‘Ya ic, here coninc, want 372te Montefaucoen heb ic verhangen Ripen, die ghi geboet dat hi 373mijn broeder hangen soude.’ Doe seide die coninc: ‘Des ben ic te 374onvreden.’ Mettien riep die coninc zijn baroenen ende seide: 375‘Waer sidi, neve Roelant? Reinout is ghecomen binnen mijn lant 376ende heeft mi scande gedaen. Coemt, helpt mi nu vanghen den 377moerdenaer.’ Als Reinout van de coninc dese woerden hoerde 378seggen, wert hi toernich ende spranc van Beyert ende nam den 379coninc tegen sinen danck ende werpen op Beyert ende swoer bi 380zijnre trouwen, hi soude gevangen bliven. Dit versach Roelant 381ende Olivier ende menich edel Fransoys, de grote begeerte had-382den om haren here te helpen. Hier en binnen was Ridsaert geco-383men tot sinen paerde ende ginc houwen met sijn swaert onder de 384Fransoysen. Daer na quam Wridsairt ende dede mede veel vro-385micheit, ende Adelaert viel mit sijn broeders in de Fransoysen 386daer si theer dicste sagen, ende Maeldegijs volchde na. Roelant, 387Ogier, Olivier ende Dunay volchden Reinout om te verlossen den 388coninc al dat si mochten. Reinout, dus ridende metten coninc, 389was bevreest om sijn broeders die noch after waren, dat si inden 390stride bliven souden ende te seer verladen waren van volc, ende 391soude hi hem luiden helpen, so most hi den coninc laten. Ende als 392Reinout sach dat hi sijn broeders niet helpen en mocht, hi en 393most den coninc quijt wesen, werp hij hem van sijn paert tegen 394die aerde dat hem therte breken dochte, ende Beyert sette hem ter

370 wat hebdi vernomen: wat doe je

[p. 226]

395vluchte met Reynout. Ende als die coninc sach dat hi Reynout 396ende sijn broeders niet volgen en mocht, keerde hi met sijn volc 397droevich in Parijs, want hem waren wel hondert man ofgesleg-398hen, ende Reinout met sijn broeders keerden met vroechden tot 399Montalbaen.