Colloquium Neerlandicum 4 (1970)

Verslag van het vierde colloquium van hoogleraren en lectoren in de nederlandistiek aan buitenlandse universiteiten

[p. 71]

Het Nederlands aan de Universitas Indonesia te Djakarta

Op verzoek van de Universitas Indonesia is het Nederlandse Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen behulpzaam geweest bij de oprichting van de studierichting Nederlandse taal- en letterkunde. Binnen het kader van het tussen Indonesië en Nederland gesloten Cultureel Accoord zond het Ministerie twee lectoren uit. Bovendien werd hulp geboden bij de aanvulling van de bibliotheek, bij het inrichten van een talenlaboratorium en bij het aantrekken van Indonesische assistenten.

Drs. J.W. de Vries werd in augustus 1969 uitgezonden om de nieuwe studierichting voor te bereiden. In februari 1970, aan het begin van het nieuwe studiejaar, kon met de sectie Nederlands begonnen worden. Drs. de Vries zal zich in het bijzonder met de Nederlandse taalkunde bezighouden.

Drs. G. Termorshuizen werd met ingang van het nieuwe studiejaar 1970 benoemd. Hij zal zich in het bijzonder bezighouden met de Nederlandse letterkunde en met Nederlandse culturele en maatschappelijke verschijnselen.

Omdat dit laatste onderdeel nu nog minder aandacht vraagt dan het onderdeel taalkunde, is ook hij het eerste jaar betrokken bij de taalkunde, en wel bij de taalbeheersing.

Beiden zijn benoemd als ‘Dosen tidak tetap’ in de categorie 9/a, d.w.z. als tijdelijke lector, aan de Literaire Faculteit van de Universitas Indonesia te Djakarta.

De richting Nederlands is een zelfstandige richting binnen de Literaire Faculteit, naast de richtingen Duits, Engels, Frans, Chinees, Japans, Arabisch, Javaans, Indonesisch, Geschiedenis, Archeologie, Antropologie en Bibliotheekkennis. Omdat er geen Indonesische Neerlandist is, berust de leiding bij de decaan van de faculteit, Dr. Harsja Bachtiar. In de praktijk berust de leiding bij de Nederlandse lectoren en een van hun assistenten, de secretaresse van de afdeling, mevrouw Dra. Afiah Thamrin.

[p. 72]

In het eerste studiejaar zijn 35 studenten toegelaten; de aanmelding bedroeg het viervoud hiervan.

Bovendien hebben 15 candidaten van de richtingen Duits, Frans en Engels het Nederlands als tweede taal gekozen.

De studenten van de richtingen Javaans, Archeologie, Geschiedenis en Arabisch moeten gedurende twee jaar twee uur in de week het Nederlands als verplicht bijvak (bronnentaal) volgen. Hun aantal bedraagt 32. Het volgende cursusjaar komen de studenten van de richtingen Antropologie, en vermoedelijk ook Indonesisch, erbij. Contact is opgenomen met de Juridische Faculteit om ook daar het onderwijs in het Nederlands te verzorgen; dat betekent dat aan nog een 150 studenten les gegeven zal moeten worden.

Tot aan het candidaatsexamen - het heeft nu nog geen zin verder vooruit te zien - valt de nadruk op de verwerving van kennis van Nederlands in de ruimste zin. In de eerste plaats kennis van de taal, maar bovendien kennis van culturele en maatschappelijke verschijnselen. De candidaten moeten in staat zijn met kennis van zaken in het Indonesisch over Nederland te schrijven, aldus de formulering van de decaan. Een praktische doelstelling, minder theoretisch als men in Nederland gewend is. In een ontwikkelingsland als Indonesië heeft men - voorlopig - meer behoefte aan afgestudeerden met een hoeveelheid kennis die onmiddellijk in de praktijk bruikbaar is. Na het candidaatsexamen zal een meer theoretische bezinning volgen op de linguistiek of de literatuur.

Het Nederlandse Ministerie van Ontwikkelingshulp schonk de literaire faculteit een talenlaboratorium met een capaciteit van twee teacher desks en 40 boxes. In het eerste cursusjaar vormt de cursus SPEAK DUTCH van Dr. W. Lagerwey het uitgangspunt, aangepast aan typisch Indonesische moeilijkheden. Aan deze cursus worden zeven lesuren gewijd. Verder volgen de studenten in het eerste jaar een uur fonetiek, een uur spelling, een uur conversatie, twee uur taalkunde en twee uur het college ‘Overzicht van de Nederlandse literatuur’. Buiten de afdeling Nederlands volgen de studenten nog twee jaar logica. Alle colleges worden in het Indonesisch gegeven.

De studenten die het Nederlands als tweede taal volgen moeten het overzichtscollege Nederlandse letterkunde volgen, en bovendien gedurende een jaar vier uur taalbeheersing. Het uitgangspunt is ook hierbij de audio-linguale methode SPEAK DUTCH.

De studenten die het Nederlands als bronnentaal moeten kunnen

[p. 73]

beheersen maken geen gebruik van het talenlaboratorium. Vele van hun handboeken zijn in het Nederlands geschreven. Voor studenten is het van belang dat ze in staat zijn met behulp van een woordenboek Nederlands wetenschappelijk proza te lezen. Het accent ligt op de passieve schriftelijke beheersing van het Nederlands. In het eerste jaar wordt de Nederlandse grammatica beknopt behandeld; vervolgens wordt begonnen met het lezen van teksten. De resultaten bij dit onderdeel zijn na enkele maanden wat teleurstellend. Een van de oorzaken is vermoedelijk, dat het aanleren van een passieve taalbeheersing een fictie is. De Literaire Faculteit bezit een belangrijke bibliotheek. In de woelige jaren rond 1960 is de Nederlandse boekenschat zo goed weggestopt, dat de boeken weliswaar nooit verbrand zijn, maar ook nauwelijks iemand van hun bestaan afwist. Dankzij een gift van het Algemeen Nederlands Verbond kon de bibliotheek aangevuld worden met boeken die na 1952 zijn verschenen. De bibliotheek telt ruim 5000 banden in de Nederlandse afdeling.

De universiteit bezit geen Nederlands Instituut. De Nederlandse Ambassade te Djakarta opende in maart 1970 het Erasmushuis, een cultureel centrum in statu nascendi. Er is een leeszaal, maar bovendien is er ruimte genoeg om tentoonstellingen te houden, lezingen te verzorgen, cursussen Nederlands te geven en filmavonden te organiseren. De Nederlandse lectoren, in het bijzonder Drs. Termorshuizen, zijn in deze culturele activiteiten betrokken. De lectoren verzorgen ook lezingen voor de gehele literaire faculteit, in nauwe samenwerking met docenten van de andere studierichtingen.

J.W. de Vries.