Liederen en gedichten uit het Gruuthuse-handschrift. Deel 1: liederen

[p. 288]

tekstkritische noten

27

Het soude een scamel mersenier
Coopmansceipe leren.^1-2
Hi hiet Annin Tutebier,³
Hi conste hem wel gheneren,⁴
Daer hi sinen canis drouch,⁵
Een joncfrauwe riepen ende soe louch:⁶
‘Comt hier na, goet meerseman!’⁷

Ballade. Andere tekstplaatsing, b.v. met de refreinregels op de begin-scala's, is ook mogelijk. Wolf Kongreßbericht.

1-2 ‘er was eens een arme koopman die leerde, hóe hij zijn waar aan de man (vrouw) moest brengen’.

3 (H)annin: eigennaam, oorspronkelijk een vleivorm van Johannes, die ook gebruikt werd ter aanduiding van een sukkel; verg. lied 71. tute bier, ‘kan bier’ een bijnaam die gekozen kan zijn om de buitengewone sexuele potentie van de betrokkene aan te duiden.

4 hem wel gheneren, ‘zich goed voordoen’

5 canis, ‘mars, korf van een marskramer’; buiten dit lied niet in mnl. teksten aangetroffen en blijkbaar dus een spreektaalwoord; in latere taal is het een plat woord voor ‘lichaam’ en mogelijk was deze toepassing ook in het mnl. al bekend; verg. maars en korf als platte woorden voor ‘achterste’.

6 joncfrauwe, hs. joncfr'; zo ook op andere plaatsen in dit lied.

7 meerseman, ‘koopman’.

[p. 289]

 

‘Naelden! spellen! trompen! bellen!⁸

 

Ic wil mijn merse hier neder stellen,

10

Laet zien of ic vercopen can.’

 

 

 

Als hi de scone vrauwe anesach,

 

Hi sprac: ‘ic wil mijn merse ontslaen,¹²

 

Ic hebbe ghetsantert al den dach,¹³

 

In hebbe ene mite niet ontfaen.’¹⁴

15

Sinen canis hi ontslouch:

 

‘Joncfrauwe, nu souct al u ghevouch,¹⁶

 

Want ic u wel der baten jan.’¹⁷

 

Naelden! spellen! etc.¹⁸

 

 

 

‘Merseman’ seidse, ‘lieve gheselle,

20

Ic hebbe een cleine cokerkijn.

 

In vinde hier in no naelde no spelle

 

Die wel voughen soude daer in.

 

Hier sijn grote ende daer toe cleine,²³

 

Maer ic ne vinde niet dat ic meine.’²⁴

25

‘Joncfrauwe, wat spellen wildi dan?’

 

Naelden! spellen! etc.

 

 

 

‘Joncfrauwe, ic hebbe een spellekijn,

 

Dan es niet aldus cleine.’

8 trompen, bellen: waarschijnlijk moet men hierbij wel denken aan kindertrompetjes, rammelaars e.d.; verg. ook de (16de-eeuwse) citaten bij het derde artikel Tromp in het WNT; het aldaar gegeven citaat van Gezelle bewijst dat deze ons lied, in de uitgave van Carton, gekend moet hebben.

12 ontslaen, ‘openmaken’.

13 ghetsan tert, ‘zingende mijn waren aangeprezen’; buiten deze plaats niet in het mnl. aangetroffen; verg. dialectisch s(j)anteren, ‘zeuren, jammeren, babbelen, brabbelen’ (WNT).

14 ‘ik heb geen cent gebeurd’; de waarde van een mite was het derde deel van een penning.

16 al u ghevouch, ‘al wat u past’; hs. al gheuouch; aanvulling van Mak.

17 ‘ik gun u een voordelige koop’, met bijgedachte aan ‘genoegen’ en ‘beterschap’.

18 het tweede woord is in het hs. erg vaag.

23 verg. lied 132, r. 23; de bet. moet zijn: ‘hier zijn wel allerlei soorten’.

24 maer: M met afkortingsteken.

[p. 290]

 

‘Cnape, wel moeti comen sijn,

30

Ghi weit wel wat ic meine.

 

Wildi de spelle vercopen niet,

 

So leensce mi, of ghijt ghebiet!³²

 

Ic salt u lonen, bi sinte Jan!’

 

Naelden! bellen! etc.³⁴

 

 

35

Hi nam de joncfrauwe bi der hant,

 

Si gingen onder hem beiden.

 

De spelle dat zoe te pointe vant,³⁷

 

Soene wilder niet of sceiden.

 

‘Cnape, hout mi dit spelleldjn!³⁹

40

Het sal u wel vergouden zijn,

 

Want beter spelle ic nie ghewan!’

 

Naelden! spellen! etce.

32 leensce, l. leence (d.i. leentse) of: leense.
of ghijt ghebiet, ‘als u wilt, alstublieft’.

34 bellen, l. spellen.

37 te pointe, ‘precies goed’.

39 hout mi, ‘bewaar voor mij’.