Groot Nederland. Jaargang 24

[p. 211]

Overzicht der Spaansche poëzie in 1925

De Castiliaansche lyriek, - ik zeg hier Castiliaansch, omdat ook in de Catalaansche en Galicische talen gedicht wordt -, der twintigste eeuw, vertoont twee karakteristieke trekken. De eene is de poging tot hernieuwing, die een zekere gelijkheid heeft met die der Fransche poëzie. De andere is dat, eenmaal een groot gebied van het vers, het tooneel, vrijwel verloren zijnde, de poëzie een weg gevonden heeft tot een groot domein, het proza.

De Castiliaansche lyriek heeft in den loop harer ontwikkeling den schat en het voorbeeld ontvangen van zeer verschillende invloeden: in den aanvang Galicisch, Provenzaalsch, Arabisch, verlatinizeerd Moorsch, Fransch en Italiaansch, en later opnieuw Fransch en Italiaansch. Zoowel de Italianizeerenden als de zuiveren kwamen tot een samensmelting en een evenwicht van schoone klassieke vormen. De Valera is in de vorige eeuw de drager geweest van de traditie van de gouden eeuw.

In de 19de eeuw vertoont zich herhaaldelijk die poging tot hernieuwing, om zich langzamerhand tot een streven te schakelen en een der karaktertrekken van de hedendaagsche poëzie te worden. De eerste dichters van de vorige eeuw bevinden zich nog in de klassieke strooming; zij vervolgen met nieuwe denkbeelden de schoone en majestueuze lyriek van de gouden eeuw. Quintana, de beste hunner, is tevens het voorbeeld dat de grootste kenmerken bezit. Achtereenvolgens toont zich de hernieuwende neiging in dichters van zeer verschillend temperament en geestelijke samenstelling, waardoor de momenten van den gang naar nieuwe vormen wordt aangegeven. De namen van Espronceda, Bécquer, Campoamor, Rubén Darío en zijn Spaansche volgelingen (de groote Darío was nl. een Zuid-Amerikaan; Erwin K. Mapes wijdde pas in de Fransche Sorbonne een groote studie aan hem: ‘L' influence française dans l'oeuvre de Rubén Darío - Paris, Champion, 1925’, zijn als mijlpalen op dezen weg. Deze dichters willen zoowel de lyriek nieuwe bewegelijkheid en snelheid geven, als haar toegan-

[p. 212]

kelijk doen zijn voor nieuwe en levender ontroeringen dan die welke van de antieke modellen geërfd werden..

De poging tot hernieuwing zet zich niet slechts voort, doch wordt ook heftiger en neemt een eenigszins revolutionair karakter aan. De jonge dichters dezer dagen vergenoegen zich niet met nieuwe gedachten in oude verzen te gieten. Zij wenschen ten koste van alles nieuwe verzen te maken. De prikkeling van de omvorming van de metriek kwelt hen en leidt bij de uitersten tot extravagantie en cacofonie. Zij deinzen zelfs niet voor de kinderlijke kunsten van het naamdicht terug.

Enkele dezer nieuwe dichters bezitten een innerlijke lyrische trilling die een tegenstelling is met de armoede en onwelluidendheid hunner verzen. Een toomelooze drang naar oorspronkelijkheid doet hen soms vergeten dat het vers het volmaakste werk van de taal is, en polijsting en voltooiïng eischt. De tegenstelling tusschen de dichters op ouden trant, die goed gemeten verzen schreven, maar dikwijls zonder ziel, als een naklank der vervlogen poëzie, - en de te hernieuwende en overhaaste dichters, die dichterlijke ontroering en frischheid van beelden bezitten, doch er niet in slagen hun inspiratie in aannemelijke metriek te uiten, leidt tot de conclusie dat het probleem der lyriek een probleem van verzoening is. De nieuwe gevoelens en levende gedachten dienen gebracht te worden, zonder dat de betamelijkheid van den rictus vergeten wordt. De mêtrieke vormen die in den loop eener litteratuur overheerschen welke gedurende eeuwen van oefening tot rijpheid is gekomen, zijn geen uitvinding van rijmelaars en rhetorieken, doch het gevolg van een selectie, die de vormen heeft gekozen welke zich het best passen aan den muzikalen geest van de taal. Zij zijn zeker niet onveranderlijk. In de scheppingen der taal is niets onveranderlijk, zoolang zij niet ten doode is opgeschreven, doch de wijzingen moeten hun loop kunnen vinden, en moeten rekening houden met de muzikaliteit die de taal eigen is, weerspiegeld in de metrieke traditie.

Onder de verzen van deze dagen die als voorbeeld kunnen gelden van die verzoening tusschen vorm en inhoud, tusschen litteraire traditie en moderne gedachten en gevoel, dienen dan vooral de Nuevas Canciones van Antonio Machado, en de Presagios (Voorgevoel) van Pedro Salinas, genoemd te worden.

Antonio Machado is de eerste der Spaansche dichters onzer

[p. 213]

dagen. Zijn werk is omvangrijk, doch de hoedanigheid vervangt de hoeveelheid. Hij is zoowel teer als krachtig, spreekt in het schoonste Spaansch, doch met moderne wendingen, en geen denkbeeld of emotie dat hij niet in schoone verzen weet te uiten. Zijn moderne gevoel, dat levend, saamhoorig en samenwerkend is met de sociale omgeving, bereikt een hoogen graad van actualiteit.

Pedro Salinas, oud-lector in de Spaansche taal aan buitenlandsche universiteiten, is een nieuwe dichter. Zijn hechte litteraire cultuur geeft aan zijn dichterlijk werk een vroege rijpheid. In de spontaanste en levendigste der verzen van zijn Presagios is veel dat naar de oude poëzie klinkt. Ook in dezen dichter verwerkelijkt zich de bond tusschen moderniteit en traditie.

De lyrische proza heeft in Spanje vele vertegenwoordigers. Vele van de Glosas van Eugenio d'Ors in zijn nieuwe Glosario castellano en Molino de Viento, tallooze der ‘greguerís’ van Ramon Gomez de la Serna, eenige artikels van Azorin en vele van Unamuno zijn van lyriek verzadigd. De groote voorraad kronieken, sluiten een belangrijke hoeveelheid lyrische proza in. Zoowel in de verhalend-dramatische boeken als in de romans vindt men niet zelden lyrische ‘entre mets’.

Vooral Baroja levert daar vele voorbeelden van.

Tenslotte diene nog vermeld dat enkele schrijvers (Perez de Ayala en Hernández Catá o.a.) hun novellen vooraf laten gaan van korte gedichten, die den sentimenteelen toon van het verhaal aangeven.

Belangrijk is dus in dit jaar hoofdzakelijk Antonio Machado gebleven. In Spanje neemt de poëzie geen overheerschende plaats in, zooals overal elders. Doch in Spanje heeft de poëzie nooit overheerscht, - en als nu de roman er de voorrang heeft, dan was dat vroeger het Theater en de Roman.

H. MENAGÉ CHALLA