De Gids. Jaargang 166

[p. 677]

Barber van de Pol
Folie à deux

Ze hebben elkaar ontmoet onder het afdak van een ijskraampje aan het eind van de Pont d'Alexandre iii, rive droite. Het was net een foto van Cartier-Bresson, die ene die door miljoenen als ansicht moet zijn verstuurd: een verliefd paar onder een fraaie lantaarnpaal. Hij kijkt verheugd neer op de vrouw die haar hoofd ter hoogte van zijn schouder in zijn jas drukt. Eén onderbeen steekt nog omhoog, de hak van haar pump priemend in de lucht; ze is net aan komen hollen.

Zoiets, minstens zo mooi maar dan in de zomer, vol kleur, dat waren zij die eerste dag, erg blij elkaar te ontmoeten. Vermoedelijk waren de twee van die foto geen vreemdelingen in de stad. Zij waren dat nadrukkelijk wel.

De Tour de France kon elk moment beneden langs de Seine zoeven om even later als altijd aan het eind van de Champs Elysées te eindigen. De stad lag ondanks de sportieve drukte op apegapen in een zonnebad. Van jassen was die dag geen sprake.

Kom, had ze gedacht, het zal tegen drieën zijn geweest, zo'n buitenkans grijp je aan. Anderen zouden er duizenden guldens voor overhebben om daar nu te zijn. Er werd toen nog in guldens gedacht. Dit speelt anderhalf jaar voor het begin van het eurotijdperk.

Zij had niets te doen die eerste dag in Parijs, waar ze twee maanden zou blijven. Er waren afspraken, wie wilde er niet even naar Parijs, maar het eerste bezoek kwam pas volgend weekend. De week gaapte haar leeg tegemoet. Een wandeling, nog wel een met een doel, zou de saaiste van alle dagen op natuurlijke wijze breken.

Dat laatste was precies wat hij had bedacht.

Hij stond daar al, verschanst onder de zonwerende overkapping, likkend aan een ijsje. Hij moet haar recht voor zich in de brandende zon over de brugreling hebben zien hangen en haar daarna vluchtend voor een zonnesteek in haar blote lichtpaarse jurk zijn kant uit hebben zien komen. Zij had geen idee van zijn bestaan voor hij haar aansprak.

[p. 678]

‘À quelle heure... eh?’

‘On m'a dit que bientôt,’ zei ze naar waarheid. Ze keek opzij en zag achter brillenglazen donkerbruine ogen die haar gniffelend aankeken. Beleefdheidshalve zette ze haar zonnebril af en wreef langs haar neusvleugels, iets wat ze doet als ze onverwacht verlegen is. Het zweet had bij beiden de cosmetica verdreven. Een oergeur trok ongehinderd over en weer naar waar de instincten huizen.

‘But you are not French either.’ Een feilloze observatie.

Als je niets van elkaar weet ga je van de weeromstuit levensverslagen uitwisselen. Het is zaak een fundament onder het niets te leggen. Dat was in ieder geval Leonards tactiek. Waarschijnlijk vertelden ze elkaar onder dat afdak om te beginnen wat ze deden in Parijs.

Hij had de avond ervoor met zijn koor in een kerk gezongen. Zij had het concert zowaar in de Pariscope aangekondigd gezien en nog geaarzeld of ze zou gaan. Zulke concerten kosten niets en er zijn altijd wel voldoende plaatsen. Dus hij had twee keer een solo gezongen? Echt jammer dat ze niet was gegaan! Was hij...?

Amerikaan, ja, maar van geboorte Mexicaan, hij had twee paspoorten, dan had hij meer kans om bij een vliegtuigkaping te worden ontzien. Hij had wis- en natuurkunde gestudeerd en afsluitend voor zijn promotie twee jaar bij het cern in Genève gewerkt. Dat was door Amerika voor Europa opgezet, de top in de wereld van de particle physics, wist ze dat? Het was een vreselijk eenzame tijd geweest. Zingen was zijn grote hobby, zijn hartstocht.

‘There must be more in life, don't you think so?’ En, terwijl hij zijn hand licht slingerend uitstak: ‘Leonard Goldberg. Geen familie. Very nice to meet you.’

Woensdagochtend vloog hij terug naar huis. Was ze al eens in Giverny geweest, in die tuin van Monet? He'd love to go. Hoe kwam je daar?

Zij was hier gisteren in de voormiddag met haar dochter Julia aangekomen na een reisje door Midden-Frankrijk en de Bourgogne. Julia had ineens zin gehad om weer eens met haar moeder op stap te gaan, misschien omdat ze merkte hoe die verpieterde in de vakantieperiode, maar dat zei ze niet. Heerlijk was het geweest, zorgeloos toeren door de velden, af en toe een stadje inrijden. Vézelay, kende hij dat? En Autun; ook niet? Wel druk, maar terecht. Prachtig.

Ze zou hier een maand werken aan een boek over beeldvorming, letterlijk, over wat beelden, ja, standbeelden, monumenten, concrete beelden, uitstralen. Het moest een proefschrift worden, maar ook een zo levendig mogelijk boek, want er zou een handelseditie van

[p. 679]

worden gemaakt. Als het lukte. Ja, natuurlijk had ze een uitgever. Julia was 's avonds meteen doorgereisd naar huis, met medeneming van de auto.

‘Schrijfster? Ja, nee,’ zei ze een beetje gegeneerd door zijn geestdrift. ‘Alleen wetenschappelijk hoor, ik ben kunsthistorica, ik onderzoek oude en nieuwe mythevorming in de kunst.’

Ze zei het zakelijk, om hem te imponeren. Er was geen woord van gelogen.

Hij keek haar nadenkend aan, hij legde zo te zien razendsnel enkele verbanden, boog toen zijn hoofd en zei: ‘That's marvellous.’

Ils sont fous, les Américains, dacht ze opgewekt.

Ja, Amsterdam was een oude stad, middeleeuws, het heette ooit Amstelodamum: ‘dam aan de Amstel’. Nee, Rembrandt was er niet geboren, maar hij had veel met Amsterdam te maken en er hing veel van hem in het Rijksmuseum. Nou, de Nachtwacht vond zij persoonlijk niet... Nou en of het Nederlandse voetbal aantrekkelijk was! Dus hij had naar het wk gekeken, vorig jaar?

Of het Concertgebouworkest het beste orkest van de wereld was wist ze niet, dat waren zijn woorden. Wat? Wat? Ze schudde de vragen van zich af en zei toen alsof ze met één trefzekere bal de hele bowlingbaan schoonveegde: ‘Enchantée; Albertine Kramer.’

Bij de achternaam lichtten zijn ogen op.

Hij herhaalde de naam, die kende hij wel. Was ze joods? En toen ze haar schouders ophaalde en vragend nee schudde wilde hij weten wat Albertine voor naam was.

‘Ken je Proust?’ probeerde ze. Zijn ogen lichtten opnieuw op. ‘So you are very special.’

‘Nee hoor, ik maak een grapje. De halve familie heet zo, maar mijn vader en moeder hebben nog nooit een Frans boek gelezen, alleen Alleen op de wereld. Ach, Frankrijk...’

Ze vertelde dat ze het jaar ervoor in Frankrijk op vakantie was toen de Fransen de beslissende wedstrijd in het laatste wk voetbal hadden gewonnen. ‘On a gagné! On a gagné!’ werd in de late avond in de straten van Amboise geroepen uit en op de paraderende auto's, gedistingeerd, zoals Fransen dat doen, ook als ze uit hun dak gaan.

Ze lachten. Mexicanen houden van voetbal, legde hij uit; veel meer dan van baseball. Amerikanen niet. Nog niet. Niet als land. Nou, híj hield van voetbal, en het Nederlandse voetbal was het aantrekkelijkste van allemaal.

Vanwaar ze stonden zouden ze niets van de tourrenners zien. Ze keken even over de reling van de brug en besloten toen er nog niets

[p. 680]

aankwam de kant van de Champs Elysées uit te lopen. Samen, dat sprak meteen vanzelf. Zij wist de weg.

‘Klim maar op mijn schouders,’ zei hij half bukkend toen hij haar hoorde puffen van de hitte. Ze deed het niet, ze grinnikte. Ze legde haar tas op haar hoofd tegen de stekende zon, waarop hij zich over het raampje van een van de vele reclameauto's boog. Even later gaf hij haar galant een kartonnen klaver drie van de firma pmu die als parasol kon dienen.

Na vijftig meter grinniken en lukraak praten zagen ze af van iedere verdere wielerinteresse en terwijl een andere Amerikaan zich richting eindzege spoedde liepen zij de kant uit van het Kunsthistorisch Instituut waar zij logeerde, een brug terug in de richting van de Notre-Dame. Achter hen hoorden ze geluiden die erop wezen dat de renners dan toch eindelijk aan het arriveren waren.

Ze keek verrast opzij toen ze hem hoorde mompelen dat ze natuurlijk ook naar een peepshow konden gaan. Hij hield zijn hoofd gebogen en deed of zijn neus bloedde, een beetje grijnzend, alsof hij alweer op een nieuw grapje broedde. In de ogen die even opzij keken, blonk pret.

Zij wou die dag niet naar Giverny. Er werd verwacht dat ze in Parijs zat om te werken, dat schept verplichtingen. Had ze de auto gehad, dan was het te overwegen geweest.

Hij knikte eerbiedig.

Zou een typisch gereserveerde Franse conciërge echt hebben geglimlacht toen ze haar Amerikaan achter zich aan het Institut in loodste? Ze heeft het zich waarschijnlijk verbeeld. Leonard Goldberg, ‘geen familie’, keek opnieuw grinnikend naar de grond. In de studio liep hij meteen door naar de badkamer om zich op te frissen. Terwijl zij witte wijn inschonk en op hem wachtte keek ze in gedachten mee naar de flacons eau de toilette, de tubes crème en het te drogen gehangen zwartkanten ondergoed.

De wijn werd uitbundig door hem geprezen. Hij noteerde het merk en nam zich voor nooit meer andere witte wijn dan die te drinken. Na een glaasje waarbij hij met onvaste blik naar haar staarde en zij op zijn stelselmatige vragen een paar schampere gemeenplaatsen verkondigde over haar land, uit angst een nationalistische indruk te maken, ging ook zij naar de badkamer. In de spiegel zag ze blozende wangen en opgewonden ogen.

Ze besloot hem terug te brengen naar de uitgang. Maar eerst, terwijl hij een tweede glas dronk, stortte Elly Ameling, door haar opgezet als Neêrlands zangtrots, nog even van haar voetstuk toen hij opmerkte dat die te oud moest zijn voor Brahms.

[p. 681]

Zij dacht aan dames met onder de arm geklemde tasjes zoals je die op koordagen wel ziet opdraven, zingend over een knappe, stoere smid of een zeeman met een hart van goud. Ze grinnikte.

Ze grinnikten allebei, onophoudelijk.

Er werd een afspraak gemaakt. Dat was beter dan nu ontploffen of inzakken.

‘À demain!’ zei ze bij de poort, vrolijk, terwijl ze haar hand naar hem uitstak.

‘À demain!’ Zij dacht even met weemoed aan een andere man die ze vaak op die manier, als een schooljongen, had zien gniffelen. Ook hij had zijn bijgedachten.

Dit staat vast: de conciërge gaf geen krimp toen ze, weer binnen, joviaal en ook wel trots haar hand naar hem opstak. Ook Julia bleef kalm onder de telefonische vreugde die ze om halfzes op die snikhete middag, ook bij hen geen zuchtje, over zich kreeg uitgestort. Haar moeder had haar verlangens geprojecteerd op een in Parijs verdwaalde Amerikaan, zo te horen geen slechte vangst. Mooi zo. Het werd weer eens tijd voor de liefde.

‘Spreek je gauw.’

Het weerzien 's maandags vond plaats in een restaurant dat hij op aanraden van een receptionist van zijn hotel had gekozen. Je kon er buiten zitten en luisteren naar Peruaanse straatmuzikanten. Tot haar opluchting zag ze toen ze de hoek om kwam dat de bespelers van de landerige fláte Andienne die middag verstek lieten gaan.

Ze trof hem twistend met een dienster aan, die bijtrok toen hij met geopende armen opveerde bij de komst van zijn Dutch friend. Er kon toen ze zijn blijdschap zag zelfs een lachje af bij de getergde Française en ze maakte een ongetwijfeld discreet grapje dat ze geen van beiden verstonden.

‘How do you do this, making people happy?’ vroeg hij terwijl hij achteroverleunde en zijn handen op tafel legde.

‘I don't, only when I want to,’ zei ze op haar ingewikkelde manier die keer op keer schrik in zijn ogen teweegbracht waarna hij des te tevredener naar haar staarde, onderuitgezakt, een beetje loensend vanonder zijn zware, halfgeloken oogleden.

Ieder voorbeeld, iedere prikkel van haar kant bracht hem in actie. Hij bestelde op alle terrassen Pouilly Fumé en ze liet het maar zo. Alle tips die hij uit haar mond opving forwardde hij naar zijn complete adressenbestand, maar dat wist ze in het begin niet. Toen ze de envelop met blauwwit binnenwerk prees die hij tevoorschijn haalde om een adres te verifiëren, beloofde hij haar, eenmaal thuis, een set in alle formaten te sturen, wat hij niet zou vergeten.

[p. 682]

Andersom werd haar stemming minstens zo bepaald door wat hij zei of hoe hij het zei. Afgezien van de muziek en de wijn en andere nieuw gecreëerde overeenkomsten hadden ze vooral gemeen dat ze elkaars verschillen gretig accepteerden. Dus jij bent zo'n verfijnde West-Europese, die is doordesemd van cultuur? Dus jij bent zo'n naïeve Amerikaan met het grote hart op de tong? Dat doet me goed! Maar dat zeiden ze niet.

In de bus vertelden ze elkaar pardoes wat volgens hen de top-5 aller tijden was uit hun respectievelijke geboorteland. Zij deed de Mexicanen, hij de Nederlanders. Zij kwam met twee schilders, een architect en twee schrijvers, hij met vier wetenschappers en een schilder (Rembrandt).

Ze was niet tevreden.

‘Je vergeet Erasmus en Spinoza. We hebben denkers gehad, wij.’

Waarop hij zijn voorhoofd tot haar vermaak ernstig fronste.

Het mooist vond zij de gedeelde misverstanden. Die vormden een begin van een gezamenlijke eigen geschiedenis met een veelbelovend hoog absurdistisch gehalte. Père Lachaise bleek al dicht toen ze er na een tocht vol vergissingen eindelijk aankwamen; ze moesten het doen met het vertalen van de lugubere Latijnse tekst boven de ingang van de dodenakker en een zoveelste glas wijn op een buurtterras.

Van het hypermoderne La Défense keek hij als Amerikaan niet in het minst op. Hij trok turend vanaf een uitkijkpost zijn wenkbrauwen naar haar op; what's the point? De zorgvuldig uitgekozen boeuf Bourguignon, later, in de zoele avond, vlak bij zijn hotel, werd door hem opzijgeschoven omdat hij geen uien lustte.

Hij stelde vast dat ze veel lachte. Zelf leek hij in de war wanneer iets anders liep dan hij het in zijn hoofd had. Het was dan of hij om zich heen keek en iets zocht dat zijn beeld en de werkelijkheid alsnog met elkaar kloppend kon maken. Daarna keek hij steeds even peinzend naar haar.

Hij zou 's avonds met haar mee naar het Institut wandelen, de metro was al dicht, maar ineens was er dringend iets anders te doen. Hij moest mailen, het was belangrijk, zodat zij met de nagloeiing van een wang tegen de hare en van grabbelende handen op haar rug in de beginnende nacht langs de Seine holde, naar haar Institut, drie bruggen terug, vervuld van lust die eruit wou, zingend. ‘I want to be in love with a boy like you,’ een onbenullig liedje, slordig als de liefde, dat ergens die dag uit een café was gewaaid.

Voor het avondeten hadden ze op zijn kamer vlak bij het Musée Cluny, waar zij later in de week op zijn aandringen de middeleeuw-

[p. 683]

se tapijten met de eenhoorn zou bekijken, om de beurt een douche genomen. Het was zijn idee, door haar zonder vragen aanvaard. Hij raakte haar niet aan. De vele bloemen op het behang, de sprei en de gordijnen moesten een sfeer van vroeger in herinnering brengen, maar ze waren schreeuwend nieuw. De ventilatie kon de verstikking niet aan. Hij liet haar overal voorgaan, deur in, deur uit.

De tweede ochtend, een heerlijke, lichte dinsdagochtend, belde hij af. Hij was die nacht vanwege het straatlawaai naar een andere kamer verhuisd, maar daar deugde het matras weer niet. Hij was uitgeput. En hij moest een paar dingen kopen, cadeaux, you know? Hij zag er niet uit, zei hij, waarop zij onbekommerd riep dat hij ‘very handsome’ was, waarvan hij hoorbaar opknapte.

's Avonds ging hij naar een concert in de Schola cantorum in de Rue St.-Jacques. Daar had zijn koor de afgelopen weken geoefend. Als ze zin had? Hij zag het wel, nee, hij heeft geen mobieltje. Hij is de enige Amerikaan zonder mobieltje, zie het maar als verzet tegen zijn huidige baan waarin de telecommunicatie tot het walhalla van het bestaan was verheven.

Alleen als ze zin had. Hij was gebroken. Er is beslist iets mis met dat hotel.

Hij hield de twee kaartjes al omhoog toen hij haar door de schoolpoort aan de Rue St.-Jacques het plein op zag lopen. Ze werd aan andere achtergebleven leden van zijn koor voorgesteld als ‘my Dutch friend’. Ze vertelde hem over een Proust-verfilming die ze 's middags was gaan zien, iets van een prachtige decadentie, er kwam een mannenbordeel in voor, misschien kende hij dat gedeelte. John Malkovich als darkroomfiguur, zag hij het voor zich?

Hij zei dat hij haar niet begreep.

Zijn bepalende daad verrichtte hij die avond vlak voor het afscheid, een paar uur nadat hij haar zuinige commentaar op het brave pianorecital had gesmoord met een welopgevoed ‘it was nice’.

‘So this was it,’ zei ze op het terras bij de oude Sorbonne waar ze nog een halfje Fleurie hadden leeggedronken, haar lekkerste rood voor de gelegenheid, wat door hem werd genoteerd.

Hij schrok, zei ‘nee, waarom’ en vroeg of ze nog even mee kon gaan naar zijn vaste internetcafé op de Boulevard St.-Michel, om de hoek. Kende ze dat niet?

De helverlichte ruimte deed haar denken aan een wasserette. Hij legde iets raadselachtigs uit op een vrij computerscherm. Daarna gaf hij haar een klantenkaart met een groot restbedrag.

Of ze hem wilde mailen, er was niets aan en er was altijd iemand in de buurt die kon helpen. De Iraanse jongen achter de kassa was

[p. 684]

zijn vriend. ‘He is so nice,’ en hij wees. De jongen in kwestie keek geërgerd hun kant uit. Leonard had de neiging te hard te praten in openbare ruimten. De kaart werd als een kostbaarheid in het binnenvakje van haar tas weggestoken.

Hij moest de volgende ochtend vroeg naar het vliegveld, van thuisbrengen kon deze keer opnieuw geen sprake zijn. Zijn Franse geld was opgegaan aan de Fleurie; hij had nog net genoeg voor de taxi, morgen. Nee, hij nam niets aan, dat was niet like it should be. Hij drukte zijn wang tegen de hare en opnieuw bewogen zijn armen en handen onafhankelijk van zijn verstijfde lichaam over haar rug.

Terwijl ze het zebrapad overstak naar de Boulevard St.-Germain om de tocht terug deze keer via een andere boog te maken keek ze, kin geheven, wenkbrauwen opgetrokken, om. Hij stond haar naast het stoplicht op de stoep na te kijken. Zijn ogen blonken somber op. Zijn huid was in de vale nacht geel en pokdalig. Haar rode haar hing platgeslagen door de droge wind langs haar wangen.

Even voelde ze paniek. Toen draaide ze haar lichaam terug in de eigen looprichting en eenmaal op de stoep zwaaide ze overmoedig, zonder om te kijken, naar de schim die daar vast nog stond.