De Gids. Jaargang 165

[p. 965]

Hedda Martens
Iemandsland
Opticien

Iemand heeft al tijden een nieuwe bril nodig, een kostbare aangelegenheid waar hij weinig zin in heeft; maar wanneer hij in de buurt van zijn werk een brillenwinkel ontdekt waarvan de eigenaar, handen op de rug, in alle rust door het raam naar buiten staat te kijken besluit hij het nu eindelijk eens te proberen. - Bij het uitkiezen van het montuur zou hij misschien wel wat advies willen hebben, temeer omdat hij daarvoor zijn eigen bril moet afzetten en in de spiegel niet veel meer dan wat wazige omtrekken waarneemt; maar de winkelier heeft zich bij zijn binnenkomst na iets wat op een korte buiging lijkt achter de toonbank opgesteld, vouwt zijn armen opnieuw achter zijn rug en kijkt peinzend een andere richting uit, als om hem bij het zoeken niet te storen.

Goed, dan deze maar, een hele verandering nadat hij al twaalf jaar met zo'n ouderwets kunststoffen model heeft rondgelopen; een lichte opgewektheid maakt zich van hem meester terwijl hij op een hoge kruk plaatsneemt om zijn ogen te laten meten. Een fluitje van een cent eigenlijk, met die fraaie apparatuur van tegenwoordig: ‘Dit beter?’ hoort hij keer op keer in het halfduister, dan een lichte klik, ‘of dit? Dit... of dit? Zo beter, of... zo?’ Tot slot krijgt hij zelfs een kleurig, weids landschap voor ogen met heuvels tot aan de horizon, en hij zou daar graag iets vrolijks over willen opmerken ware het niet dat de opticien, die een witte jas heeft aangetrokken, zo weinig spraakzaam is: desgevraagd zegt hij hooguit dat een handeling met de cilinder te maken heeft, of met de focus, de oogboldruk, en het enige persoonlijke dat hij aan de weet wil komen is de leeftijd van zijn cliënt, al blijkt het ook dan uitsluitend te gaan om iets met zijn oogspieren, de mogelijke verstarring daarvan.

Wanneer ze opnieuw ter weerszijden van de toonbank staan houdt de opticien, nog steeds in witte jas, de wijsvinger van zijn linkerhand omhoog en nadert met een viltstift in de rechterhand zijn brillenglazen, eerst het linker, dan het rechter; daartussenin kijken ze elkaar onwillekeurig pal in de ogen en het is alsof hij in die grijze

[p. 966]

blik het landschap van zonet voor zich ziet maar dan van alle kleur ontdaan, uitgestrekt en leeg. - Ook de stem is, nu de man zijn adres en telefoonnummer vraagt, nog precies zo monotoon als daarnet toen de zachte klank hem in het halfduister weldadig, ja zelfs uitgesproken vriendelijk voorkwam; nou ja, wat deed het ertoe, hij hield er zelf immers ook helemaal niet van als mensen al te persoonlijk werden.

Na twee weken krijgt hij een telefoontje, hij herkent de stem onmiddellijk als was die in een heel afzonderlijk register opgeslagen, ergens ver achter de geluiden van de dagelijkse omgang. Hij is toch wel benieuwd hoe de bril hem staat en haast zich na zijn werk naar de winkel maar die blijkt al om halfvijf te sluiten; ook trouwens tijdens de lunchpauze van 12u tot 13u30, leest hij op een zwart bordje met gouden letters. Dus neemt hij de volgende dag een klein uur vrij en daar staat de opticien al voor zijn raam te kijken, handen op de rug. Zelf schrikt hij nogal van zijn nieuwe gezicht in de spiegel en ook van de stevige cheque die hij uit moet schrijven, de helft van zijn maandloon. Maar ja, dat kosten die multifocale glazen nu eenmaal, dat weet hij ook wel, al spijt het hem dat de man amper reageert op zijn ‘Ziet er toch heel wat beter uit zo, vindt u niet?’ Die merkwaardige blik, die nu over zijn gezicht en gestalte glijdt alsof hij een schilderstuk is of een meubel of wat, hoe dan ook geen levend wezen, en dan weer die kleine buiging: ‘Zeker, jazeker, ja.’ Daarna was het nog een heel passen en meten geweest, de stalen poten verbuigen, een potlood dat keer op keer zijn neus nadert zodat hij stellig belachelijk scheel kijkt en voor de grap zijn ene wenkbrauw optrekt; overigens zonder enig effect op de serene blik van de opticien. Toewijding kon je de man niet ontzeggen - of eerder precisie, een onwaarschijnlijke, je zou haast denken wanhopige precisie; hij voelt zich er toenemend ongemakkelijk bij en is blij dat hij de winkel kan verlaten, knipperend tegen de scherpe omtrekken van zijn nieuwe zicht.

Maar al binnen een paar dagen wordt duideljk dat hij opnieuw aan de man zal moeten verschijnen want er is iets mis met die glazen, hij heeft met een onophoudelijke hoofdpijn te kampen. Terwijl hij zijn fiets op slot zet ziet hij de opticien al vanuit zijn positie voor het raam naar de toonbank lopen om de witte jas te pakken, maar hij lijkt hem amper te herkennen bij zijn enigszins joviale binnenkomst. - Waarna zich het ceremonieel herhaalt van de opgeheven vinger, ditmaal met een stalen lineaal die hypnotiserend tussen hen beiden in heen en weer beweegt, en opnieuw vangt hij enkele malen die grijze, lege blik die hem bijna beschaamd maakt de man zo lastig

[p. 967]

te vallen. - Hij heeft hoe dan ook een hekel aan reclameren, en wanneer ondanks een kleine ingreep in de positie van de glazen zijn hoofdpijn aanhoudt overweegt hij zelfs via de oogarts helemaal opnieuw te beginnen, hoewel de kosten hem bijzonder tegenstaan; vooruit dan, nog eenmaal, meteen na het weekend.

Die maandag blijkt de winkel echter gesloten, er zijn zelfs rolgordijnen voor de etalage neergelaten, en wanneer dat een paar dagen achtereen zo blijft wordt het hem zwaar te moede. Maar de week daarop kan hij er weer terecht en meet de opticien in eindeloos stilzwijgen beide brillen op, de oude en de nieuwe, terwijl een kleine Aziatische vrouw in een jasschort, een wolk van spiritus om zich heen, de glazen ramen, schappen en panelen afneemt - op een manier wel prettig dat er in elk geval iemand is die met de man in betrekking staat. De gemoedstoestand van de opticien behoudt echter dezelfde toonloze, beleefde gelatenheid van hun eerste ontmoeting, ook wanneer hij met verre stem laat weten ‘onder garantie’ een paar nieuwe glazen te zullen bestellen; en tien dagen nadien vertonen zijn gezicht of gestalte zo mogelijk nog minder reactie op de hoopvolle opluchting en dankbaarheid die hem ten deel vallen bij hun nu toch definitief allerlaatste ontmoeting: in zijn witte jas heft hij een karton met letters omhoog en voert een kleine, ontroostbare choreografie op diverse afstanden uit, in elke positie begeleid door zijn klant die bij het opsommen van de klankreeksen alle toonaarden van opgewektheid beproeft.

Hij had hem de hand willen drukken, bloemen willen bezorgen, een indianendans willen uitvoeren om ook maar een glimp van leven in die ogen te brengen, maar in plaats daarvan heeft hij bij het verlaten van de winkel zelfs de moed niet zich even om te draaien; met afgewende blik haalt hij tegenover de etalage zijn fiets van het slot, rijdt traag naar zijn werk en slikt daar dadelijk drie aspirientjes, om zijn hoofdpijn te bestrijden.