De Gids. Jaargang 165

[p. 708]

Frans W. Saris
Het vierde vliegtuig

Op de hoogste verdieping van de Shell-toren achter het Centraal Station in Amsterdam, waar ecn ruimte huurt, kwam een collega naar me toe met een e-mailbericht waarvan hij koude rillingen kreeg. Ik zei dat het waarschijnlijk ging om een perverse computerfreak die op z'n vluchtsimulator niet tussen de Twin Towers door had kunnen manoeuvreren en nu bezig was z'n frustraties te verwerken door via internet te proberen de wereld de stuipen op het lijf te jagen. ‘Maar ik zal de radio aanzetten,’ zei ik terwijl ik in de lift stapte naar mijn auto. Op weg naar huis gaf de bbc een ooggetuigenverslag van het vliegtuig dat zich in de tweede toren boorde. Toen was het zeker dat het ook niet om een ongeluk ging. Daarop kwam het bericht van het derde vliegtuig op het Pentagon en het vierde dat verongelukte in Pennsylvania. Gelukkig hield het daarna op. Thuis kon ik het allemaal nog eens in de herhaling zien. Terwijl de Twin Towers instortten, moest ik denken aan H.B.G. Casimir die gezegd heeft dat onze beschaving nog niet zo ver is dat wij om kunnen gaan met de techniek die wij zelf hebben ontwikkeld.

Casimir deed zijn uitspraak in verband met kernenergie en kernwapens, en van het vierde vliegtuig werd gezegd dat het op weg was naar een kerncentrale in de buurt van Washington dc (later werd ook het Witte Huis als doelwit genoemd). Als de aanslag op een kerncentrale was gelukt, hadden we een tweede ‘Tsjernobyl’ gekregen in het dichtbevolkte noordoosten van de vs, een ramp waarvan de omvang veel groter was geweest dan die van het wtc. Uit het vierde vliegtuig hebben we nog gesprekken gehoord waaruit valt op te maken dat de kapers waarschijnlijk overmeesterd zijn door dappere passagiers; toch heeft ook dit vierde vliegtuig een effect dat verder reikt dan tot degenen die zijn omgekomen en hun nabestaanden.

Over de hele wereld, ook in ons land, haastten kerngeleerden zich naar de media en verklaarden dat de koepel die om hun kerncentrale is gebouwd, om radioactieve besmetting binnen de perken te

[p. 709]

houden, ook bestand is tegen vliegtuigen. In de media verschenen foto's van een experiment in Duitsland van enige tijd geleden waarbij een straaljager in volle vaart tegen een betonnen muur vloog; de muur vertoonde nauwelijks een beschadiging. Ook berekeningen aan recent gebouwde centrales tonen aan dat hun koepel de omgeving voldoende afschermt tegen calamiteiten met de reactorkern, ook als daarop een straaljager zou neerstorten. Maar niet alle kerncentrales zijn van recente datum, ze hebben lang niet alle zo'n koepel, zeker niet als ze van Russische makelij zijn, en de berekeningen zijn gedaan voor een straaljager, niet voor een jumbojet vol kerosine. Men kan de kernenergielobby niet verwijten dat ze het scenario van 11 september niet hebben voorzien, maar wie met eigen ogen de Twin Towers in elkaar heeft zien zakken, weet dat hier nog een brandende kwestie is met betrekking tot de ‘Boeing-bestendigheid’ van kerncentrales in de wereld. In het algemeen zijn nucleaire installaties ook streng beveiligd tegen diefstal en indringers, maar niet tegen het soort zelfmoordcommando's dat we op 11 september hebben leren kennen en in het Nabije Oosten vrijwel dagelijks in actie kunnen zien.

Betekent de vuurzee van 11 september nu het einde van de ‘bigboys’ toys', van onze technocratische cultuur? Sinds 11 september zijn we in oorlog tegen het terrorisme, maar voelen we ons daardoor veiliger? Wie wil er nog werken of wonen in een wolkenkrabber na de inslag van de twee vliegtuigen in het wtc? Wie gelooft er nog in de beveiliging door en de onaantastbaarheid van de Amerikaanse militaire macht na de inslag van het derde vliegtuig in het Pentagon? Welke bank of verzekeringsmaatschappij is nog bereid een kerncentrale in haar investeringspakket op te nemen sinds we vermoeden wat het effect had kunnen zijn van het vierde vliegtuig? Bij zijn aantreden heeft president Bush aangekondigd meer kerncentrales te zullen gaan bouwen, maar van premier Balkenende had je toch mogen verwachten dat hij Casimir zou hebben gelezen en diens woorden ter harte zou hebben genomen, in plaats van met de stoere jongens mee te doen en het langer openhouden van de kerncentrale Borssele klakkeloos in het regeerakkoord op te nemen?