De Gids. Jaargang 163

[p. 939]

M. Februari
Baked Alaska

Aan de directie van de Staatsloterij,

Gisteren zag ik op de televisie uw woordvoerder, de heer Chan, die zich zorgen scheen te maken over geld. Een prijs van een miljoen die niet wordt opgeëist, ik begrijp wel dat het voor de Staatsloterij een onverdraaglijke gedachte is.

Hierbij wil ik de heer Chan, en u, geruststellen: het winnende staatslot is in mijn bezit. Om redenen van fatsoen, een soort bange ongerustheid over mijn karma, kan ik echter geen aanspraak maken op de prijs en ik verzoek u dan ook om na lezing van mijn brief de zaak als afgedaan te beschouwen. Voor uw informatie sluit ik een verslag bij van alle gebeurtenissen van de afgelopen zomer. Hoe het lot in mijn bezit is gekomen en hoe ik het recht op een miljoen gulden weer ben kwijtgeraakt.

*

Mijn moeder was opgelucht toen ik een tabakszaak binnenstapte om sigaretten te kopen. Ze ziet, geloof ik, roken als een teken van levenslust en nadat ik drie weken lang verslagen in bed had gelegen, was het kopen van sigaretten een eerste teken dat ik besloten had te blijven leven. Tevreden bladerde ze door de uitgestalde tijdschriften.

‘Weet je wat?’ zei ze.

Ze tikte met een roodgelakte nagel op de kartonnen display van de Staatsloterij: ‘Je moet een lot nemen.’

Gehaast, moe, en niet in de stemming voor een discussie over - over wat? noodlot en schuld, de tegenspraak van het heidendom, Kierkegaard en liefdesverdriet - rekende ik zwijgend met de sigaretten ook een Staatslot af. Ik stopte alles in de binnenzak van het jasje dat mijn moeder voor me had gekocht, als afscheidscadeau, en daarna reden we in volle vaart naar Schiphol waar ik mijn vliegtuig nog maar net op tijd haalde.

[p. 940]

Ik weet niet waarom mijn moeder nooit op bezoek gaat bij haar zuster in Canada. Ruzie misschien, familiekwesties die ze voor mij verborgen heeft gehouden. Mijn familie is naar alle windstreken uitgewaaid en hangt hooguit in de hoeken nog aan elkaar met een beetje genetische lijm. Mij heeft ze in ieder geval van jongs af aan op het vliegtuig gezet, en tot mijn zestiende heb ik iedere zomervakantie hout gehakt en gras gemaaid voor mijn tante Madeleine. Maar, ik geef toe, je kunt je afvragen wat een aanstormende strafpleiter op zijn zesentwintigste nog te zoeken heeft bij een wacky tante in Canada. Ik zei tegen mezelf dat ik terugging om te kijken of de tuin niet al te verwilderd was geraakt. Kijken of alles goed was met Maddy. Enfin, ik ging terug omdat de vrouw met wie ik vier jaar lang had samengeleefd me plotseling had verlaten en ik bij god niet wist wat ik verder met mijn leven aan moest.

Het vliegen was een teleurstelling. Je reist toch, in zekere zin, met een ruimtecapsule door de oneindigheid, en dan verwacht ik altijd weer dat je iets kunt voelen van de verschuiving in de tijd, dat je jezelf kunt waarnemen in de spiegels van een einsteinklok of zo. Maar alles wat er gebeurt is dat je na negen uur vliegen met bloeddoorlopen ogen geradbraakt aankomt in een aankomsthal. Ik weet niet of u ooit nadenkt over het menselijk lot, maar volgens mij is het precies dát: altijd is alles hetzelfde en nooit wordt het anders.

Op de wc poetste ik mijn tanden, gooide mijn overhemd in de vuilnisbak, waste me zo goed en zo kwaad als dat ging en trok een schoon overhemd aan. Toen ik ook mijn nieuwe jasje weer aanhad en mijn sigaretten verhuisde van de binnenzak naar mijn broekzak, overwoog ik even om het Staatslot weg te gooien. Ik liet de envelop zelfs daadwerkelijk in de vuilnisbak vallen, boven op mijn overhemd, maar viste hem er meteen weer uit en stak hem terug in mijn binnenzak.

Verder ging alles naar tevredenheid. Maddy wachtte me op bij de uitgang van het vliegveld en zei dat ik er afschuwelijk uitzag.

‘Je moet in geen geval nu gaan slapen,’ zei ze terwijl ze haar oude Jeep in een te lage versnelling de snelweg opjoeg, ‘dan hou je dagenlang last van die jetlag.’

We verlieten de snelweg en reden gemoedelijk verder door de velden naar Fourmills. Het was mooi weer, kraakhelder. Alle duistere emoties dreven steeds verder weg. Mijn hersens knetterden een beetje en na verloop van tijd werd ik opgenomen in een aangename staat van zinneloosheid. Al moet ik er wel meteen bij zeggen dat er van een volmaakt geluk voorlopig geen sprake kon zijn, ik zag het al

[p. 941]

toen Maddy de oprijlaan naar haar huis insloeg. Het huis zelf was in prima staat maar de gereedschapschuur was ingezakt en waar vroeger de houtopslag was geweest, stond nu een garage. Ik was tien jaar weggeweest en wat was er hier van me overgebleven? Ik zou me dagenlang als een kat tegen iedere deurpost moeten schuren om mijn plaats weer te veroveren.

Binnenshuis was er gelukkig niet veel veranderd, ik stak tevreden mijn eerste sigaret op, de tabak rook naar gemaaid gras en gehakt hout, maar Maddy zei dat ik me niet moest installeren omdat we meteen weer weg zouden gaan.

‘Ik heb een heel programma in elkaar gezet om je wakker te houden,’ riep ze vanuit de keuken, ‘maar eerst moeten we nog wachten op een paar mensen die het tuinhuisje hebben gehuurd. Die moeten misschien ook wat eten. Ik denk dat we maar gaan lunchen in The Maze.’

We wachtten een halfuur, buiten op de veranda, en ondanks de koffie die Maddy voor me had gezet viel ik een paar keer bijna in slaap. Eindelijk kwam er een autootje het terrein oprijden, en arriveerden de twee wildvreemde jonge mensen die met ons zouden gaan lunchen in de stad.

‘Zijn jullie verloofd of iets dergelijks,’ vroeg Maddy terwijl ze een tas uit de achterbak van de auto sjorde, ‘ik bedoel, er is maar één slaapkamer in het huisje, ik weet niet of jullie dat weten. Ik kan nog wel een bed in de woonkamer zetten als jullie dat willen.’

‘Dat is niet nodig,’ zei het meisje opgewekt.

De jongen die half achter haar schuilging mompelde iets onverstaanbaars. Met tassen en laptops en al verdwenen ze naar het tuinhuisje, Maddy voorop, en ik viel prompt in slaap. Languit op de tuinbank, mijn hoofd op een boodschappentas, maakte ik een vrije val voorover in het duister tot ik, de profundis, wakker werd doordat de jongen, terugslenterend langs de rododendrons, tegen een emmer schopte.

‘Sorry,’ zei hij.

Ik stond moeizaam op en probeerde na te denken, de jongen keek intussen gepijnigd voor zich uit. Ik schatte hem op een jaar of achttien, negentien, een conservatoriumstudent misschien, of een medisch analist. Hoe dan ook, hij maakte zich zorgen over iets en hij was nog niet beleefd genoeg om dat niet te laten merken. Nu Maddy er niet was had ik weliswaar het onaangename gevoel dat ik de honneurs waar moest nemen, maar de veranda golfde onder mijn voe-

[p. 942]

ten en het liefste was ik weer gaan zitten.

‘Rare plaats om vakantie te vieren,’ zei ik tenslotte.

De jongen keek wat ongemakkelijk. ‘We zijn hier niet voor vakantie. We moeten werken.’

Het was een tijdlang stil en ik keek een paar keer scheel naar de punt van mijn neus om mijn ogen en mijn gedachten te focussen.

‘We studeren samen, Fiona en ik,’ zei de jongen opeens weer. ‘We komen hier om in alle rust iets af te maken. Een paper. Voor onze studie. Daarom zijn we hier, min of meer.’

‘O,’ zei ik, en ik moet bekennen dat de hele kwestie me niet bijster interesseerde. Ik was blij dat Maddy op dat moment terugkwam met Fiona en ons naar haar auto dirigeerde om in de stad te gaan lunchen.

U moet zich The Maze niet voorstellen als een grootsteeds restaurant. Eigenlijk is het een veredelde lunchroom waar het winkelpubliek van Fourmills 's middags koffie komt drinken met een soort tompoucen. Beneden zit een porseleinwinkel en het restaurant is boven, met uitzicht over de rivier. Je kunt er redelijk eten als je niet te veel verwacht. Zoals het uitkwam hadden we allemaal honger, volgens Maddy, en dus namen we eerst een voorgerecht en toen een hoofdgerecht, en dat bleek een goed idee, want langzamerhand kreeg ik weer wat meer greep op mijn omgeving.

Fiona en Maddy voerden het woord. De jongen gaf zo nu en dan een kort antwoord, maar veel werd hem niet gevraagd. Het spijt me dat ik hem steeds zo moet blijven noemen, de jongen, maar ik had zijn naam niet verstaan en ik durfde dat inmiddels, een uur later, niet meer toe te geven. Aanvankelijk dacht ik nog dat Fiona zijn naam wel eens zou noemen, maar ze bemoeide zich eigenlijk nauwelijks met hem. Ze vertelde geanimeerd over familie, studie, uitgaansleven en het was duidelijk dat hij in dat alles geen rol van betekenis speelde. Had ze hem speciaal meegenomen om hem te negeren? Hij keek van tijd tot tijd wanhopig in haar richting en schepte met bozige gebaren steeds meer eten op zijn bord.

‘Mooi zo,’ zei Maddy toen alle schalen leeg waren, ‘jullie jonge mannen moeten goed eten. We zullen ook nog maar een dessert nemen.’ Door de wijn, het gezelschap en alle vrolijke verhalen van Fiona was ze in een uitgelaten stemming geraakt. ‘Er is een uitgebreide dessertkaart hier. Fruit, ijs...’ aan haar gezicht zag ik dat ze plotseling een lumineuze inval kreeg.

‘Reginald,’ riep ze naar de gerant, ‘geven jullie nog die Baked Alaska cadeau op verjaardagen en trouwdagen?’

[p. 943]

‘Ja,’ antwoordde Reginald langzaam en met tegenzin.

‘Dat is mooi, want het toeval wil dat deze twee jonge mensen hier precies een jaar getrouwd zijn. Vandaag.’

Fiona keek geïnteresseerd naar Maddy. Haar wenkbrauwen gingen een ogenblik licht omhoog, maar ze beheerste zich snel en knikte Reginald vriendelijk toe.

‘Is dat zo?’ mopperde Reginald. ‘Dat kan iedereen wel zeggen.’

‘Je wilt me toch niet voor leugenaar uitmaken, Reginald Porter,’ riep Maddy oprecht verontwaardigd. ‘Natuurlijk kan iedereen dat zeggen. Maar ík zeg het je nou. Deze mensen zijn een jaar getrouwd en dus hebben ze recht op Baked Alaska.’

Rondom ons was het stil geworden.

‘Hé jij, is het je trouwdag vandaag,’ riep een van de vertegenwoordigers aan het naburige tafeltje naar Fiona, en die knikte weer. ‘Uhuh,’ zei ze.

Nu keek iedereen naar de gerant, die onwillig op een afstand was blijven staan.

‘Oké,’ snauwde hij, ‘Oké. I'll gíve you Baked Alaska,’ en hij sjokte naar de keuken om de bestelling door te geven.

De stemming in het restaurant was veranderd. Er werden wat goedmoedige grapjes gemaakt over het huwelijk en toen boog iedereen zich weer over zijn bord met biefstuk en frites. Maar het was duidelijk dat de hele zaal met spanning wachtte op de dingen die gingen komen. Want de Baked Alaska was niet zomaar een taart. In de keuken werd een gerecht in de oven gezet dat deze huisvrouwen en handelsreizigers voorgoed zou verzoenen met de alledaagsheid van hun bestaan, het zou ze overtuigen van iets dat ze diep in hun hart altijd hadden geweten, dat we bestemd zijn voor iets beters, iets groters, voor de liefde.

Intussen leek Maddy, nu de eerste opwinding was geweken, wat verlegen met de situatie die ze zelf had gecreëerd. Ze zocht omstandig naar haar servet, dat op de grond was gevallen, en besloot toen maar frontaal in de aanval te gaan.

‘Je hebt onze gasten nog helemaal geen cadeau gegeven,’ zei ze met een beschuldigende blik naar mij.

Ik begreep niet meteen wat ze bedoelde, maar toen ze me streng bleef aankijken kwam ik weer bij zinnen en begon tamelijk onnozel in mijn zakken te voelen. Ik vond een paar pepermuntjes uit het vliegtuig en een balpen, niets dat als trouwcadeau dienst kon doen. En op dat moment schoot me het Staatslot te binnen.

U zult wel denken dat we te ver gingen met onze grap en u heeft

[p. 944]

gelijk. Ik heb in die paar minuten dat de taart in de oven stond nog de kans gehad om partij te kiezen voor die uitgegroeide puber, die zo nodig de eerste de beste sirene moest volgen naar de slaapkamer van een tuinhuisje in Fourmills. Maar, god zij me genadig, ik deed het niet. De gebeurtenissen voltrokken zich en ik kon niets beters verzinnen dan het cadeau aan de jongen te overhandigen. Hij pakte het aan zonder op te kijken en legde de envelop ongeopend naast zich neer.

Net toen de stilte aan onze tafel pijnlijk dreigde te worden, Maddy had al haar kruit verschoten, dimde het licht in de zaal en zwaaide de deur van de keuken open. Er kwamen twee kelners tevoorschijn die een trolley voor zich uit duwden met daarop een grote ijstaart. In de zacht gebrande meringue waarmee de taart was overdekt staken vuurwerkkaarsen die als lichtgevende springbronnen naar alle kanten zilveren sterren de ruimte in spoten. Iedereen in het restaurant riep ‘Oóóóhh!’, alsof het plotseling oudejaarsnacht was geworden. De trolley reed langzaam door de zaal naar onze tafel en toen de taart bijna bij ons was aanbeland, riep een van de vertegenwoordigers opeens: ‘Zoenen!’ Terwijl de helft van de mensen nog applaudisseerde voor de taart, moedigde de andere helft het jonge bruidspaar aan. ‘Kom op,’ riepen ze vrolijk, ‘het geeft niks. Jullie zijn netjes getrouwd.’

Fiona kwam overeind, ze had een wat spottende blik in haar ogen, en maakte een beweging met haar hoofd naar de jongen die verstijfd op zijn stoel zat. De Baked Alaska was tot stilstand gekomen naast onze tafel en de kelners keken belangstellend naar wat er ging gebeuren. Langzaam stond de jongen op. Hij slikte, je zag zijn adamsappel op en neer bewegen. Fiona pakte hem met één hand van voren bij zijn overhemd vast, trok hem naar zich toe en zoende hem. Langdurig. De laatste sterren op de taart doofden en terwijl de mensen in de zaal joelden en de vertegenwoordigers met hun lepel op tafel timmerden heb ik me over de tafel gebogen, de envelop met het Staatslot teruggepakt en in mijn zak gestopt.

Dat was twee maanden geleden. Nu ik u deze brief schrijf, zit ik allang weer thuis in Amsterdam aan mijn keukentafel. De zomer is voorbij, de kou zet in. En ik draag in de binnenzak van mijn veel te dure jasje een winnend bruiloftslot, dat aan niemand toebehoort.