De Gids. Jaargang 163

[p. 772]

Tanikawa Shuntarō

Treurnis

Ergens waar je in de blauwe hemel golven horen kunt
heb ik iets ongelofelijks
laten liggen, lijkt het

Op een doorzichtig gepasseerd station van vroeger
stond ik voor het loket gevonden voorwerpen
en werd al te treurig

[p. 773]

Hongersnood, een memorandum

1. Vruchtwater

Het vruchtwater stroomde weg
en werd opgezogen door de opgedroogde aarde
Een ieder die het zag
viel tegen de ochtendschemer neer

2. Lepel

Een uit een dunne metalen plaat geslagen lepel houden ze als een talisman
vast; degenen die hem proberen af te pakken worstelen tevergeefs wanneer
ze de laatste gloed van hun systeem in hun verdorde spieren voelen.

3. Maden

De huid aten ze kapot en
dronken van de stank van verkankerd vlees
komen de maden
het lichaam binnen

Hebzucht
is wat alle levende wezens
op aarde in een ogenblik
vervult

De maden
bereiken nu
het hart dat tussen droom en werkelijkheid
toch nog naar rechtvaardigheid blijft vragen

Straks zullen ze
wat we ziel noemen en dat daarachter rust
in het laatste duister van het bloed
ook opeisen

4. Lucht

De lucht moet wel totaal diepblauw zijn. De toeristen in de hoofdstad ruim duizend kilometer verderop zijn alleen maar dankbaar voor die lucht, die hier gevuld is met een soort machteloos uitjouwen. Maar mis-

[p. 774]

schien zijn die stemmen niet meer dan een optische illusie. Hoog in het blauw van de uitgestrekte lucht mag je je een enkel oog voorstellen, maar iets uitdrukken zal het niet. Waarom? Omdat het dit keer eenvoudigweg een doodgewone stationaire satelliet is.

5. Fotograaf

De fotograaf landde hier met een licht chartertoestel. Behalve de noodzakelijke apparatuur bracht hij zoveel mogelijk meel mee, maar er waren te veel hongerslachtoffers; het was de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat. Terwijl de fotograaf achteruitdeinsde, weg van de wriemelende handen die naar het meel graaiden, bleef hij de sluiterknop indrukken; een van de foto's won een internationale prijs.

6. Geroddel

Geroddel over de naaste
zelfs nu het gebed vergeten is
gaat als een fluistering bij het sterven
rond van trommelvlies tot trommelvlies
Wat klonk als een heftige hoest
was eigenlijk een lach

7. Handen

Totaal onbruikbare
handen
droomden van niets anders dan uiteindelijk allerlei
letters op te schrijven

8. Kunstwerken

Van kunstwerken met de titel ‘Hongersnood’ is het onduidelijk met welke
materialen en technieken ze geconcretiseerd kunnen worden; of ze als
kunstwerk tot stand kunnen komen is al helemaal twijfelachtig.

9. Droom

Het was net de draaikolk van wolken die de aarde bedekken
maar het was een draaikolk van plakkerige groene planten
Naar dat tollende centrum

[p. 775]

 

vielen lichamen

 

Dikke vlezige bladeren die een voor een

 

ruisend wiegden

 

Haaks op paniek begon het speeksel in mijn mond te koken

 

maar op het moment dat ik die ene beet nam

 

besefte ik dat het mijn eigen tong was

 

Het deed geen pijn

 

Wat bleef was alleen de vreugde zelf op te lossen...

 

Ik werd wakker bij een perzikkleurige dageraad

10. Middag

Wat ik ook mompel
betekenis krijgt het niet meer
Op zo'n moment zijn woorden als een grenzeloos
blinkende ster bij dag

11. Voorschriften

Geschreven voorschriften
en ongeschreven voorschriften
werden uiteindelijk spooksuggesties van vissen.

(De vier hierop volgende regels heb ik bij het schaven geschrapt. Maar het feit dat ik die regels ooit gescheven heb is in mijn geheugen blijven hangen. De sensatie van de herinnering aan die verloren regels gaat gepaard met overduidelijke schaamte en weerzin.)

12. Voorstelling

In een land aan de andere kant van de oceaan, in de hoek van een plein van een grote stad, is een man in hongerstaking gegaan. Op de stenen heeft hij een deken uitgespreid en daar ligt de man met halfgesloten ogen op. Naast hem staat een oranje thermoskan met slappe thee. De aanklacht van de man is kort verwoord op een bord achter hem; sommige voorbijgangers lezen het met interesse. Een aantal krantenartikelen opende hem de ogen en ten bate van de mensen in het vreemde land waarmee hij niets te maken heeft probeert de man hun situatie na te bootsen. Dat de man dit alles serieus neemt, lijdt geen twijfel. Misschien bereidt hij zich voor op de dood. Maar na twee weken sturen de autoriteiten een ambulance en brengen de man naar het ziekenhuis; hij heeft tot het laatst voedsel geweigerd en nu steken ze een infuus in zijn arm.

[p. 776]

13. Zon

De ondergaande zon
bevriest
in een hoek van het doek
op de grond kruipende mensen
en hun huid waarin de ribben uitsteken zijn
in verf
perfect getroffen
Volgens de museumgids
is de stijl van dit werk barok
Een meisje dat voor het schilderij staat
voelt hoe de havermout die ze vanochtend at
vanuit haar maag omhoog begint te komen
en wendt haar gezicht af

14. Vrijheid

De vrijheid om deze op een blanco vel getypte letters te schrappen hebben
mensen op het randje van de hongersnood niet.

15. Woordspeling

Verhongerd
ontkiemd

Ontkiemd
verhongerd

In de honger ligt de kiem
in de kiem ligt de honger

16. Woordloos

Zonder echo
en zonder wegstervend geluid
valt
boven op een lijk
uitgestrekt op de grond
de allereerste
regen
druppel

[p. 777]

Moeder verkopen

Op mijn rug droeg ik moeder
in mijn haren hing de geur van moeder
met mijn handen steunde ik de botten in de kont van moeder
ik ging moeder verkopen

Ik kocht snoep en liet het moeder proeven
Is het niet te koud, vroeg ik
en beet in moeders vingers
ik ging moeder verkopen

De markt is vol kinderen en kleinkinderen
ergens raakt de lucht bewolkt
over de prijs worden we het niet eens
grapjes maken we

op mijn rug is moeder in slaap gevallen
ze laat haar pis lopen
een trein dendert hoog boven ons
geliefden zijn er nog

een afgedankt astronautenpak en
lege cassettebandjes
en kleine veldbloempjes naast elkaar op de markt
zou iemand haar willen kopen?

Ik ging moeder verkopen
mijn stem werd schor
mijn voeten wilden niet meer
ik ging moeder verkopen

[p. 778]

Avondschemer

's avonds ging ik naar huis en
in de deuropening was vader gestorven
dat is toch bijzonder dacht ik
en stapte over vader heen naar binnen en
in de keuken was moeder gestorven
het gasfornuis stond nog altijd aan
dus zette ik het uit en proefde de stoofpot
in zo'n situatie
moest het zo zijn dat mijn broer zou sterven
en inderdaad was in de badkamer mijn broer gestorven
het buurjongetje deed alsof hij huilde
de brommer van de noedelboer stopte met piepende remmen
het is een avondschemer als alle andere
alsof morgen nergens voor deugt

[p. 779]

Arcadië, een memorandum (fragment)

1. Raam

Aan de andere kant van het glas, grijs van opnieuw gesmolten lege flessen in allerlei tinten, strekt de lucht zich uit als een tuin waarin onkruid welig tiert en zie je een oude vrouw zich oefenen in koorddansen.

2. Machines

Door de jaren heen zijn de machines met vallen en opstaan plant geworden. Dat wil zeggen, ze strekken hun wortels uit tot diep in de grond (of zeebodem) en zijn de krachtbron voor de geothermiek, de getijden, de wind, sterren-, mane- en zonneschijn. Uiteraard wordt het industriële afvalprobleem opgelost door alle mogelijke insecten die het afval opeten. Het geluid dat de machines voortbrengen komt niet boven het geruis van de bomen uit.

3. Kinderen

Onder luid geschreeuw gaan de kinderen een in de rotswand uitgeboorde tunnel binnen. In hun handen houden ze kromzwaardachtige wapens geklemd. Sommige meisjes zijn helemaal naakt; ze zijn net zo gespierd als de jongens.

4. Tomatensap

Zo'n drank bestaat niet.

5. Verdriet

Als je over verdriet probeert te praten, verdwijnt verdriet. Als de bewoners van dit land, die daarmee goed bekend zijn, door verdriet overmand worden, nemen ze een beetje zout in de hand en likken dat op, maar ook zij die het uitschreeuwen wordt door hun buren iets goeds gewenst.

6. Honden

De honden rennen rond door de straten. Meestal eten ze eikels of andere noten, maar soms eten ze beestjes als mieren of luizen. Ze kwispelen niet tegen mensen. Ze snuffelen aan elkaars neus en hebben niemand nodig. Daarom heeft geen van hen een naam.

[p. 780]

7. Trilling

De aarde trilt altijd in een cyclus van een aantal hertz per uur. Deze voor het lichaam niet waarneembare trilling wordt naar de hemel gestraald en vormt waarschijnlijk een soort latente morele wet.

8. Ballonnen

Een ballon met een touwtje vastbinden is wettelijk verboden.

9. Open huwelijk

Mannen en vrouwen leven in zwijgende erkenning van het loslaten van de monogamie als compensatie voor hun angsten en hersenschimmen. Bescheidenheid en humor zijn in dat geval niet zozeer goede manieren als wel onmisbare eigenschappen.

10. Poëzie

Er wordt van iedereen verwacht dat op een willekeurig moment van de dag een willekeurige gebeurtenis overwogen wordt als poëzie. Niemand is verplicht haar in woorden te gieten.

11. Creditcard

Alle handelstransacties worden uitgevoerd middels de herinnering aan de creditcard.

12. Verfijning

De verfijning benaderen is beangstigend, maar boersheid gaat ook gepaard met weerzin. Simpelheid lijkt wegens haar dubbelzinnigheid het criterium voor de mensen van dit land, maar in plaats van bijvoorbeeld het plukken van een enkele veldbloem te rechtvaardigen, verbieden ze het ook niet.

13. Lijken

Lijken worden binnen drie uur in een natuurreservaat gedumpt. Begraafplaatsen en grafstenen zijn niet toegestaan; het rouwen om de doden wordt door velen bekritiseerd, maar muziekuitvoeringen zonder gebruik van de menselijke stem worden daarentegen wel aanbevolen.

[p. 781]

14. Kam

Kammen met meer dan driehonderd alle mogelijke vormen en functies worden met de hand geproduceerd.

15. Vraagtekens

Het gebruik van vraagtekens is levendig; ook worden ze veel in combinatie met uitroeptekens gebruikt.

16. Romantiek

Dit woord is tot een dode taal gaan behoren, maar de emoties die ermee aangeduid worden beheersen juist daarom meerduidig het merendeel van de bevolking.

17. Bureaucratie

Het meest verbureaucratiseerd zijn de bedelaars; om hun gewone leven te beschermen proberen ze alleen een minimum aan goederen te ontvangen en staan ze erop de details van hun overdrachten in een centrale computer in te voeren.

18. Humeur (a)

In elk onderwijsgebied wordt aan de regulering van het humeur een groot belang toegekend; de oefenmethodes voor de onderlinge afhankelijkheid van lichaam en geest strekken zich tot vele onderwerpen uit en creëren een gedeeltelijke verwarring.

19. Humeur (b)

De hypothese dat de werkelijkheid een reeks golfbewegingen van het humeur is, wordt door leerlingen uit elk dorp aangehangen.

20. Schuim (bier-)

Dat komt nog steeds wit boven de rand van de pul uitstijgen.

[p. 782]

21. Vegeterende personen

Die benaming wordt, als denigrerend voor planten, afgezworen. De technieken om te voorkomen dat men in zo'n toestand terechtkomt hebben de artsen uit handen gegeven en hoewel er nieuwe groepen priesters opstaan, blijft de drang hen te discrimineren, zij het onderdrukt, toch in ieders binnenste bestaan.

22. Stilleven

Het stilleven dat verstild op tafel staat is niet langer het onderwerp van een schilderij en is ook nog eens onttrokken aan privé-bezit. Degenen met zo'n blik zijn namelijk verzekerd van het recht maximaal zes uur een stilleven bij iemand anders thuis te bestuderen.

23. Sterrennevel

Dat de afstand tot een bepaald soort sterrennevel onaantastbaar is, is een conclusie waarover astronomen het eens zijn.

24. Wasknaapje

Die getrouwe replica wordt aangeboden voor het gebruik door velen.

(uit: Catalogus Japans [Nihongo no katarogu], 1984)

Gazon

En toen kwam ik ooit
ergens vandaan
en stond plotseling op dit gazon
Alles wat ik had moeten doen
wisten mijn cellen zich te herinneren
En daarom nam ik de vorm aan van een mens
en sprak zelfs over geluk

Vertaling: Ivo Smits