De Gids. Jaargang 163

[p. 441]

Het boek van de vragen aan elkaar van Confucius en Xiang Tuo

Toen langgeleden de Meester eens op reis was in het oosten en aankwam bij de voet van de Doornberg, zag hij onderweg drie kinderen. Twee van de kinderen waren aan het spelen maar een van de kinderen speelde niet. Verbaasd vroeg de Meester hem: ‘Waarom ben je niet aan het spelen?’ Het kind antwoordde hem: ‘Het spel van groten leidt tot moord en doodslag, het spel van kleinen leidt tot wonden. Spelen heeft geen enkel nut, je scheurt je kleren en je goed. In plaats van elkaar met stenen te gooien kun je beter naar huis gaan en rijst gaan stampen. Je ouders raken betrokken in je ruzies, evenals je oudere en jongere broers. En wil je niets terugdoen, dan word je alleen maar meer geminacht. Dat is de reden dat ik niet speel, waarom moet u zich daar over verbazen?’

Xiang Tuo maakte vervolgens van aarde een wal en zette zich daar achter neer. De Meester zei tegen het jongetje: ‘Waarom ga je niet uit de weg voor mijn wagen?’ Het jongetje antwoordde hem: ‘Vroeger heb ik gehoord dat van de Heilige werd gezegd: “Hij begrijpt de figuren aan de hemel, begrijpt de regels van de aarde, begrijpt de gevoelens van de mensen.” Vanaf vroeger tot nu heeft men alleen gehoord van wagens die een wal vermijden en nog nooit van een wal die een wagen vermijdt!’ De Meester wist op dat moment niet wat hij daarop moest zeggen. Daarop liet hij zijn wagen om de wal heen zijn weg vervolgen. En hij liet mensen vragen: ‘Van wie is dat jongetje? En hoe heet hij?’ Het jongetje antwoordde: ‘Ik heet Xiang Tuo.’

De Meester zei: ‘Al zijn je jaren ook maar weinig, je weet heel veel!’ Het jongetje antwoordde: ‘Ik heb gehoord dat de vis op de derde dag na zijn geboorte door rivieren en zeeën zwemt, dat de haas op de derde dag na zijn geboorte rondrent door drie bunders land; dat het veulen op de derde dag na zijn geboorte de merrie bijhoudt als zij draaft; dat de mens in de derde maand na de geboorte zijn vader en moeder herkent. Dit is steeds zo van nature, dus waarom hebt u het over weinig en veel?’

[p. 442]

De Meester vroeg het jongetje: ‘Weet jij welke berg geen rotsen heeft? Welk water geen vissen heeft? Welke poort geen sluitbalk heeft? Welk middel van vervoer geen wielen heeft? Welke buffel geen kalf heeft? Welk paard geen veulen heeft? Welk lemmet geen ring heeft? Welk vuur geen rook heeft? Welke man geen vrouw heeft? Welke vrouw geen man heeft? Welke dag niet genoeg heeft? Welke dag een overschot heeft? Welke haan geen hen heeft? Welke boom geen takken heeft? Welke stad geen magistraat heeft? En welke mens geen aanspreeknaam heeft?’ Het jongetje antwoordde: ‘Een berg van zand heeft geen rotsen; het water van een put heeft geen vissen; de Poort van de Leegte is zonder sluitbalk; een draagstoel heeft geen wielen; een lemen buffel krijgt geen kalf; een houten paard krijgt geen veulen; een hakbijl heeft geen ring; een vuurvliegje geeft geen rook; een engel heeft geen vrouw; een fee heeft geen man; de winterdagen zijn te kort; de zomerdagen zijn te lang; een eenzame haan heeft geen hen; een kale stam heeft geen takken; een lege stad heeft geen magistraat; en een jongetje zoals ik heeft nog geen aanspreeknaam.’

De Meester zei: ‘Voortreffelijk! Wat zou je ervan vinden om samen met mij door de wijde wereld te reizen?’ Het jongetje antwoordde: ‘Ik ga niet reizen. Ik heb een strenge vader die ik moet dienen, een lieve moeder waar ik voor moet zorgen, een oudere broer die ik moet gehoorzamen, en een jongere broer die ik moet onderrichten. Dat is de reden waarom ik niet met u mee kan gaan.’

De Meester zei: ‘Ik heb in mijn wagen een backgammonspel bij me. Zou jij met mij om geld willen spelen?’ Het jongetje antwoordde: ‘Ik gok niet. Zodra de Zoon des Hemels van gokken houdt, komen wind en regen niet te juister tijd; zodra een leenvorst van gokken houdt, wordt zijn land niet meer bestuurd; zodra een ambtenaar van gokken houdt, stapelen de dossiers zich op; zodra een boer van gokken houdt, ploegt en zaait hij niet meer op tijd; zodra een student van gokken houdt, verwaarloost hij de studie van de boeken; en zodra een jongetje als ik van gokken houdt, krijgt hij een dracht stokslagen. Het is een nutteloze bezigheid, dus waarom zou ik het willen leren?’

De Meester zei: ‘Wat zou je ervan vinden als ik voor jou de hele wereld gelijk zou maken?’ Het jongetje antwoordde: ‘Je kunt de hele wereld niet gelijk maken. Er zijn nu eenmaal hoge bergen naast diepe zeeën, er zijn nu eenmaal hoge heren naast slaven en knechten.’ De Meester zei: ‘Maar als ik nu voor jou toch de hoge bergen gelijk zou maken en de diepe zeeën zou opvullen, de hoge heren zou verwijderen en slaven en knechten zou opruimen, zodat de hele wereld

[p. 443]

een en hetzelfde zou zijn, dan is ze toch gelijk?’ Het jongetje antwoordde: ‘Als je de hoge bergen gelijk maakt, hebben de dieren geen schuilplek; als je de diepe zeeën opvult, hebben de vissen geen woonplaats; als je de hoge heren verwijdert, doen de mensen wat hun belieft; en als je slaven en knechten opruimt zit een heer als u zonder personeel.’

De Meester zei: ‘Voortreffelijk! Weet jij wat het betekent dat op het dak een pijn groeit, dat voor de deur riet groeit, dat op het bed biezen groeien, dat de hond tegen zijn baas blaft, dat de schoondochter blijft zitten en haar schoonmoeder bevelen geeft, dat een haan zich verandert in een fazant en een hond zich verandert in een vos?’ Het jongetje antwoordde: ‘De pijn die op het dak groeit is de dakspar, het riet dat voor de deur groeit is het deurgordijn, de biezen die op het bed groeien zijn de biezen mat. De hond die tegen zijn baas blaft doet dat omdat er een vreemde naast hem staat, de schoondochter die haar schoonmoeder bevelen geeft, doet dat op de dag van haar huwelijk. Een haan verandert in een fazant in berg en bos, een hond verandert in een vos op duin en heuvel.’

De Meester vroeg het jongetje: ‘Wat is de hechtste relatie: die tussen man en vrouw of die tussen een man en zijn moeder?’ Het jongetje antwoordde: ‘Die tussen een man en zijn moeder.’ De Meester zei: ‘De hechtste relatie is die tussen man en vrouw. Bij leven delen zij hetzelfde bed en na hun sterven delen zij dezelfde kist. Door liefde zijn zij nauw verbonden, dus die verhouding is natuurlijk het hechtst.’ Het jongetje antwoordde: ‘Hoe kunt u zoiets zeggen! Dat een man een moeder heeft is net als een boom die wortels heeft, en dat een man een vrouw heeft is net als een wagen die wielen heeft. Als een wiel breekt laat je een ander maken en krijg je een nieuw: als je vrouw sterft trouw je opnieuw en vind je beslist een goede partner. Zodra de ene boom sterft, verdorren haar honderd takken: zodra hun ene moeder sterft, zijn alle zonen wees. Het is echt pervers om je vrouw met je moeder te willen vergelijken!’

Het jongetje vroeg nu op zijn beurt aan de Meester: ‘Waarom kunnen ganzen en eenden zwemmen? Waarom kunnen zwanen en kraanvogels zo luid roepen? Waarom blijven de pijn en de cypres in winter en zomer altijd groen?’ De Meester antwoordde hem: ‘Ganzen en eenden kunnen zwemmen omdat ze vierkante voeten hebben, zwanen en kraanvogels kunnen zo luid roepen omdat ze een lange nek hebben, en pijn en cypres blijven winter en zomer groen omdat ze een harde kern hebben.’ Het jongetje antwoordde hem: ‘Fout! Een kikker kan geweldig kwaken en heeft toch echt geen lange nek, schildpadden kunnen zwemmen maar hebben echt geen

[p. 444]

vierkante voeten, bamboe blijft winter en zomer groen maar heeft toch echt geen harde kern.’

De Meester vroeg het jongetje: ‘Weet jij hoe hoog de hemel is, hoe dik de aarde? Hoeveel balken het hemeldak heeft, hoeveel zuilen de aarde? Waar de wind vandaan komt? Waaruit de regen ontstaat? Waar de rijp vandaan komt en waarvandaan de dauw?’ Het jongetje antwoordde: ‘Hemel en aarde zijn honderdmiljoen negenhonderd-negenennegentig mijl van elkaar verwijderd. De aarde is even dik als de hemel hoog. De wind komt uit het diepe zuiden, de regen komt van hoge bergen, de rijp komt van de hemel, de dauw komt uit gras en kruid. Het hemeldak heeft geen balken en de aarde draagt geen zuilen, maar de wolken in de vier richtingen ondersteunen de hemel en dienen als zuilen. Daar is toch niets bijzonders aan?’

De Meester zei: ‘Voortreffelijk! Nu pas besef ik hoe geducht de jeugd kan zijn!’ In zijn gesprek met Xiang Tuo moest de Meester steeds weer opnieuw het onderspit delven, zodat hij het verlangen opvatte om Xiang Tuo te doden. Daarop maakte hij een gedicht dat luidde:

Zijn haar bond Sun Jing aan een balk, hij stak zich in zijn kuiten,
Een gat brak Kuang Heng in de muur, stal zo 's nachts buurmans
lamplicht.
Zi Lu hield van nature van de woeste wapenhandel,
Voor noeste studie van de boeken is de norm Zi Zhang.
Xiang Tuo was nog maar zeven jaar maar toch zeer welbespraakt,
Toen hij de Meester antwoord gaf, kon hij hem overtroeven.
Xiang Tuo trok het gebergte in om daar te gaan studeren
En met gevouwen handen nam hij afscheid van zijn moeder:
‘Onder een boom van honderd voet, daar zal uw zoon studeren -
Neem onder geen beding, van wie dan ook, iets in bewaring.’
Zijn ouders waren beiden oud en werden haast seniel,
De Meester gaf hen ter bewaring wagens vol met stro.
Nadat hij weer vertrokken was, bleef hij een jaar lang weg
Zodat de ouders van Xiang Tuo hem al niet meer verwachtten.
Wel honderd bundels stro gebruikten zij voor hun verwarming,
Ze voerden wat nog over was weer later aan het vee.
Toen stond de Meester voor hun neus en eiste hij zijn stro:
Xiang Tuo zijn ouders schrokken zo dat zij van kleur verschoten!
Ze wilden hem de volle prijs maar al te graag betalen,
Ze boden hem voor elke bundel meer dan drie baar goud!
‘Uw geld van goud en geld van zilver heb ik niet van node

[p. 445]

 

Maar moedertje, vertel me eens, waar vind ik nu Xiang Tuo?’

 

‘Het is een jaar geleden sinds mijn zoon al is vertrokken,

 

Onder een boom van honderd voet wijdt hij zich aan de studie.’

 

Zodra de Meester deze woorden eenmaal had vernomen,

 

Was hij nog eens zoveel als anders in zijn hart verheugd.

 

De Meester steeg te paard en trok meteen 't gebergte in,

 

De heuvels op, de bergen over, alle kanten heen.

 

Geen hoge boom, waar hij ook mat, was honderd voet in lengte

 

Maar de lianen aan zijn voet, die haalden het meteen!

 

De Meester liet zijn personeel de grootste hakken nemen,

 

Ze gingen graven in de grond: daar was een stenen kamer!

 

De eerste poort werd daar bewaakt door grote stenen leeuwen,

 

De tweede poort werd daar beschut door stenen hemelgoden.

 

Toen hij de derde poort bereikt had spitste hij zijn oren:

 

Aan beide zijden las men boeken in een rechte rij.

 

De Meester trok meteen zijn zwaard en hakte op hen in

 

Maar geen van hen aan beide zijden werd daardoor verwond.

 

Zij werden zelf ook stenen beelden die nu niet meer spraken,

 

Pas toen een ijz'ren zwaard hen kliefde, vloeide bloed in stromen.

 

Xiang Tuo heeft met zijn laatste snik zijn blik naar huis gewend

 

En zo van ver het volgende zijn moeder laten weten:

 

‘Bewaar uw zoon z'n rode bloed en vul daarmee een vaas

 

En neem die mee naar huis terug, tenminste zeven dagen!’

 

De moeder was de aanblik van haar zoon z'n bloed teveel,

 

Ze nam het mee maar liet het lekken naast hun eigen mesthoop.

 

Binnen een dag of twee schoot daar opeens de bamboe op,

 

Binnen een dag of vier was daar de bamboe donkergroen.

 

De bamboestengels, dicht opeen, haalden de honderd voet,

 

Het legerkorps op elke knoop leek goddelijke krijgers:

 

Van pijl en boog en wapentuig van top tot teen voorzien,

 

De scherpe klingen aan hun zijde even blank als rijp!

 

Op dood en leven vochten daar de Meester en Xiang Tuo,

 

Wie had gedacht dat Xiang Tuo was gedoemd om eerst te sneven?

 

De Meester zat op dat moment behoorlijk in de rats

 

Maar elke gouw en elk district bouwt nu voor hem een tempel.

Het boek van de vragen aan elkaar van Confucius en Xiang Tuo, in een rol.