De Gids. Jaargang 161

[p. 786]

Maarten Asscher
Een ei naar mijn hart

Vera schaatste tussen de vitrines door, met haar vier kleuterjaren moeiteloos de kasten vol aeonenoude fossielen links en rechts passerend. Omdat wij toch alleen waren in de grote zaal met mineralogische en paleontologische schatten, legde ik even mijn blote hand op het enorme ei, om de ware omvang tastbaar tot mij door te laten dringen. En - je weet het nooit - misschien ook om daarbinnen zacht iets te voelen kreunen dat al honderdduizenden jaren probeert om geboren te worden. Maar ik voelde eigenlijk niets. Een dodevrouwenbil. De schedel van Michel Foucault, maar dan zonder brein. Ik maakte mijn hand weer los van het gladde schaaloppervlak en haalde een papiertje uit mijn zak, om de inscriptie op de zwarte voet van het ei te kunnen overschrijven, en pas toen ik daarmee bezig was - met Vera's nieuwsgierige blik vlak op mijn handen, want ik had klaarblijkelijk iets speciaals ontdekt - realiseerde ik me dat ik gefopt was. Dit was helemaal geen echt ei, zoals ook ruiterlijk in de brokkelige, Duitstalige inscriptie op het sokkeltje werd toegegeven:

16725 ei d. aepyornis ingens nat. Gr. Original naturhist. Mus. Paris

Kortom, het was gewoon ‘een neppe’, aldus Vera. Een kleiwerkje dat ertoe dient om de moderne mens ervan te doordringen hoe groot het ei van een Aepyornis wel niet moet zijn geweest.

Ik kende deze vogel slechts van naam, uit het verhaal ‘Aepyornis Island’ van H.G. Wells, een van de meest angstaanjagende eilandverhalen ooit geschreven. Maar hoe het beest er precies heeft uitgezien en in welke tijd zijn bestaan geplaatst moet worden, het was mij niet bekend.

Thuisgekomen greep ik eerst naar mijn oude Encyclopaedia Britannica en die leerde dat de Aepyornis een reuzenvogel was die -

[p. 787]

Aepyornis ingens

[p. 788]

naar alle waarschijnlijkheid - op Madagascar nog tot het midden van de achttiende eeuw is voorgekomen. De grootste exemplaren van deze vogelsoort konden een hoogte bereiken van maar liefst drie meter. Dit kolossale beest placht bijvoorbeeld jonge olifantjes bij hun moeder weg te roven - ze in zijn klauwen mee omhoog voerend - om die naar zijn nest over te brengen als voedsel voor zijn eigen jongen.

Echt of nep, dit was een ei naar mijn hart. In hoeveel kleurrijke legenden zou het ei van de Aepyornis niet een voorname en zelfs bizarre rol vervullen?

Ver achter de bergen die bekend staan als de hoogste ter wereld regeerde Kuyuk Kahn, de Grote Kahn, over een onmetelijk groot gebied. Meer dan vijftig jaren had hij de scepter gezwaaid over een volk dat uitblonk in de strijd en in de jacht. Maar nu voelde Kuyuk Kahn dat zijn laatste jaren gekomen waren en hij wilde zich voorbereiden op de dood die hem wachtte en op het overdragen van de heerschappij aan zijn eniggeboren zoon. Maar voor het zover was moest Kuyuk Kahn nog een oorlog tegen een naburig bergvolk in zijn voordeel beslechten. Overeenkomstig zijn onverschrokken karakter wachtte hij niet tot de tegenstanders aanvielen, maar hij trok zelf met een leger van enkele duizenden krijgers ten oorlog om het gebied van zijn heerschappij veilig te stellen en zo mogelijk zijn bezittingen uit te breiden met de gebieden en de schatten die hij buit zou maken. Het leger stond onder aanvoering van zijn zoon, Kuyuk Kahn zelf hield zich op de achtergrond. De dagelijkse marstochten en de vriesnachten in zijn tent waren toch al een beproeving voor zijn lichaam, dat het lichaam van een grijsaard geworden was. Maar hij wilde aan zijn zoon en aan de krijgers laten zien dat een Kahn tot de laatste adem met en voor zijn volk vecht.

Na een hevige belegering, die enkele wintermaanden lang duurde, slaagde het leger van Kuyuk Kahn er uiteindelijk in de vijandelijke hoofdstad te veroveren, die gevaarlijk en bijna onneembaar tegen een steile berghelling aan was gebouwd. De zoon van Kuyuk Kahn en zijn mannen maakten zich meester van de rijkdommen die zich in de paleizen van de vijand bevonden. En temidden van die rijkdommen die werden aangetroffen, weggeborgen in een halfopen grot in de rotsen onder het vijandelijke paleis, vond de zoon van Kuyuk Kahn met zijn manschappen een kolossaal ei, zo groot als zij nog nooit een ei hadden gezien. Niemand van de mannen durfde het tegenover zichzelf of de anderen toe te geven, maar het ei was zo groot, zo zuiver en tegelijk zo kwetsbaar dat zij bij het aanschouwen

[p. 789]

van dit onbekende verschijnsel door een soort huiver bevangen werden. Voorzichtig troonden zij dit misschien wel goddelijke ei met zich mee naar de nabijgelegen hoogvlakte, waar het kampement van de Grote Kahn zich bevond.

Op het moment dat de oude Kuyuk Kahn vanaf zijn met kussens overdekte veldbed zich oprichtte om zijn zoon als overwinnaar te begroeten, en hij het kolossale vogelei ontwaarde, ging er een pijnscheut door zijn hart en zeeg hij achterover. Geschrokken snelde zijn zoon toe. De grote Kahn ademde nog, maar het was duidelijk dat het ei een hoger teken was en dat het einde van het leven van Kuyuk Kahn nabij was.

In haast verzamelde het leger zich, stouwde alle oorlogsbuit op de paarden en de olifanten en bracht de honderden gevangengenomen vijandelijke soldaten als slaven aan kettingen bijeen. Zo begaf men zich in een langgerekte legertros op weg terug naar de eigen hoofdstad. In de zadeltent op de grootste olifant, het lievelingsdier van Kuyuk Kahn, bevond zich het enorme ei in een mand gevuld met gevlochten rietstengels. En naast die schommelende mand lag in zijn koninklijke hangbed de uitgeputte Kuyuk Kahn. Het was nu aan allen duidelijk dat de Grote Kahn zijn levensduur had volgemaakt, en zelfs zijn zoon slaagde er niet meer in, wanneer zij rust hielden, een gesprek met hem te voeren, zozeer was de oude Kahn buiten kennis geraakt.

Op de zevende nacht van de thuisreis, toen in het nachtelijk kampement alles stil was, hoorde een van de wachters uit de tent van Kuyuk Kahn plotseling een onderdrukte kreet en voordat hij toe kon snellen werd hij bijna omvergeworpen door een enorme vleugelslag die vlak over zijn hoofd scheerde. De geschrokken wachter alarmeerde de anderen en toen zij bij het licht van hun fakkels de tent van Kuyuk Kahn binnensnelden, ontwaarden zij daar - waar de vorige avond nog het lichaam van hun vorst in doodsstrijd gewikkeld was geweest - een schouwspel dat aan het ongelooflijke grensde.

Het heeft dan ook niet de minste zin als ik hier ga proberen om het zo te beschrijven dat de hedendaagse Nederlandse lezer er toch nog geloof aan zal hechten. Eén blik op het ei van de Aepyornis, al is het maar een replica zoals die in Teylers Museum, is trouwens voldoende om je van dit beest en zijn legendarische krachten een zeer plastische voorstelling te maken.