De Gids. Jaargang 158

[p. 972]

Anne Duden
De jacht op mooie gevoelens

Ik ben voortdurend op jacht naar mooie gevoelens. Ik heb dagelijks mijn afgemeten quantum nodig. Als ik dat niet krijg, gaat het slecht met me, ja, dan ga ik te gronde. Een bestendig proces gedurende bepaalde voormiddagen, namiddagen, avonden.

Maar zelfs na het ergste jachtresultaat en de verschrikkelijkste gevolgen is mijn jaagkoorts op zijn laatst de volgende morgen alweer terug. Het is me al tijden een raadsel waarom tot nu toe niets en niemand bij machte is geweest het radicaler op te ruimen. Alsof mislukkingen er helemaal niets toe doen.

Eén ding heb ik natuurlijk wel geleerd, hoewel pas laat in mijn leven: dat het geen zin heeft om ook nog met een aanspraak op duurzaamheid achter een mooi gevoel aan te jagen. Want om bepaalde redenen kan zo'n gevoel zich nooit langer dan hoogstens een paar uur bij me handhaven. Het volstaat dat ik ooit heb geprobeerd om één enkel mooi gevoel onverzettelijk gedurende een aantal jaren erdoor te slepen. Dat tekent me nu nog.

Het begint al in alle vroegte. Niets kan me tegenhouden om te gaan denken aan mijn bitterzoet continental breakfast en aan de post die ik daarbij zal lezen. Het is gebleken dat dit eerste mooie voorgevoel zich op ongeveer hetzelfde tijdstip aandient waarop onder me Capitol Radio, boven me heen en weer en gerekt de vliegtuigen, om me heen - op enkele meters afstand - auto's, motoren en bussen piepend, razend, dreunend en fluitend tekeer beginnen te gaan. Rond die tijd zijn de vogels er al mee gestopt, die slaan toe wanneer ze de geluidseinder nog helemaal voor zich alleen hebben. Geen wonder.

Later op de dag zit ik misschien in de bus en rijd van de ene bestemming naar de andere. Geen twijfel mogelijk, de omgeving is verraden, verkocht en opgegeven. Vanuit het bovendek is dat goed te overzien. Ik hoef er nu alleen nog maar de mensen uit weg te denken. Voor eens en altijd uiteraard. En allemaal. Maar ik. Ik ben er toch nog. Ik leef samen met moordenaars en vermoorden. Met tsjil-

[p. 973]

pende mussen en labradors met dikke koppen. Onder één dak met televisie en videoschermen en computerschaak. Ik kan dat allemaal uithouden, ja, zelfs alles tegelijk, ik heb alleen alweer dringend een mooi gevoel nodig. Ik zou straks - natuurlijk, dat ga ik doen: ik ga een hangplant kopen voor het stuk muur waar ik tegen aankijk. Ja, en terwijl ik heradem bij dit idee en met een kleine maar duidelijk hoorbare zucht weer naar achter ga zitten, zuig ik turend nog het meest schamele groen, overwegend grashalmen, uit de afval- en schroothopen en tussen de muren te voorschijn, stel ik de identiteit vast van de minibloemen en knoppen op de kroonlijsten, in de voegen. Daarginds bloeit een amandelboompje. Wat is het hier aardig. Wat schijnt de zon warm in het bovendek. En morgen is er weer een dag.

Desondanks, zo kan het niet verder. Ik ben immers in alle hoeken en gaten ziek. En achter de streken van mijn eigen lijden komen is allesbehalve hetzelfde als medicijn gebruiken of zelfs genezen.

Want het mooie gevoel is de liefde. En daar zit ik achteraan, onophoudelijk, hardnekkig, onvermoeibaar. Hunkerend, kwijlend en bezeten. Daar kunnen het kopen van kleren, nieuwe cosmetica, een boek, een inzicht, daar kan zelfs muziek niet tegenop. Het is uniek en onvergelijkbaar. Als ik dit mooie gevoel een hele dag lang onverbiddelijk totaal niet krijg, melden zich 's avonds al onrust en een gejaagd hart. De nacht wordt hoe dan ook een slapeloze. Als er ook de volgende ochtend nog geen liefde is, wordt mijn toestand bedenkelijk. Ik kan noch eten noch drinken, gewoon praten noch denken. Tegen de middag lijd ik onder de donkerste zinledigheid, en nog voordat het avond is ben ik ernstig ziek. En daar kan niets me nog van afleiden, hoe ik ook van alles probeer. Het is natuurlijk een zeer ernstige toestand, ja, het gaat om de hoogste alarmfase. En ik ben ervan overtuigd dat ik op een dag, tijdens een van die dieptepunten, wegblijf, gewoon niet meer opduik. Als een kweldereilandje dat na te veel overstromingen voorgoed verdrinkt.

Want dat is nu al de hele tijd, mijn leven lang, wat deze toestand typeert: het tijdelijke verdwijnen van mezelf. Ik ga onder, ja, ja, ik ga onder. Alleen omdat ik - een paar uur lang - geen liefde heb gekregen. En er is redding nodig, ik moet worden gered, telkens weer. En die redding moet van buiten komen, want uit mij komt ze niet meer. Tot in de allerlaatste lichaamscel heb ik me al doorvorst en beklopt naar zelfhulp. Me innerlijk welhaast verteerd en uitgezogen. Geen ader, geen vena meer waar het bloed onbewust en onafgetapt doorheen zou kunnen ruisen, geen darmkronkel, geen peristaltiek die anoniem in het donker dat wat moet worden verteerd gewoonweg

[p. 974]

door zou kunnen schuiven, geen slijmvlies dat van de aanhoudende pogingen om zelfhulp te produceren, niet schier uitgedroogd en verdord is. Nee, de redding moet van buitenaf komen. Ik moet letterlijk getild worden, opgetrokken en opgetild. Uit deze overstromingen, deze staat van ondergelopen zijn in welke de voortdurende huilbuien me hebben gebracht. Ik moet uitdruipen, langzaam drogen en rustig worden en dan liefst heel vlug tot barstens toe met een overdaad aan liefde worden gevuld. Dan ben ik voorlopig geholpen: opgepompt met liefde. Vaak kan ik mezelf dan niet meer begrijpen. Waarom heb ik zo geleden, waarom heeft het me zo te pakken kunnen hebben. En alleen maar door dit kleine beetje liefde gaat het me nu beter. Ik ben er dan van overtuigd dat zoiets me nooit meer zal overkomen. Tot aan het einde van de wereld niet meer.

Op een keer lag ik wakker. Het was al een hele tijd nacht. Maar er waren nog steeds late bussen en auto's te horen. Ononderbroken reden ze af en aan door de straten. En ook de voetstappen op de stoep - duidelijke, van grote passen - klonken bij me naar binnen, terwijl ik al heel klein opgerold lag. Ik was al ontzettend ziek. Dat wist ik. Elke afzonderlijke cel wist het. Ik draaide me om, ik ging anders liggen, drukte me nog dieper in de couchspiraal en naderde centimeter voor centimeter de laatste muur die al binnen handbereik was. In die toestand was ik bij mijn volle bewustzijn. Ik onderkende duidelijk dat er geen redding meer zou komen. Ik had de laatste slaaptablet allang genomen, de kleinere, nog oproepbare mooie gevoelens zouden in deze toestand geen enkele uitwerking gehad hebben. Een mogelijke redder, mijn geliefde, lag, door zichzelf en door mij opgegeven, aan de andere kant van het woondomein in een diepe slaap als in een zwart gat. Daarin vastgeklauwd en toch geheel ontspannen en zwaar.

Ik stopte was in mijn oren, diep in de gehoorgangen. Opdat er ten minste geluidsverte ontstond. Maar mijn hartoren, die kleine tipjes links en rechts en ver achter de borst, die werkten nu als geluidversterkers en dwongen me naar het binnenste van mijn lichaam als in een dik gewatteerde kogelvormige ruimte. Buiten was alles gedempt opgeborgen tot ver achter een pelsachtige laag. Binnen louter gepomp dat zich concentrisch verbreedde en weer vernauwde. Een slokdarm die een taai vloeibare substantie opzoog en afscheidde, vanuit het zwarte in het zwarte, gelijkmatig en zonder zin en rede. Mijn ogen projecteerden zichzelf op de binnenkant van hun leden. Bij elke afgeronde pompbeweging spatte een melkachtig violette, door nevelsluiers omfladderde bal uiteen in talloze stof- en blaasjespartikels die als een zwerm opstegen en in de verte oplosten om

[p. 975]

plotseling weer op de zeer nabije horizon op te duiken in de gedaante van een op zijn punt staande gelijkbenige driehoek. Een piramide-oog. Deze kant op, steeds ter plekke.

Heel erg ver en gedempt, als in het leven van iemand anders, het geluid van slepende busremmen en zichzelf zeggende woorden en zinsflarden, tot niemand gericht, door niemand gesproken en door geen lichaam meegenomen. Het moest erg laat zijn of erg, erg vroeg. Bij wijze van proef deed ik mijn ogen open. Er kon een eeuwigheid voorbij zijn of slechts een enkele seconde of helemaal niets. De duisternis in de buurt van mijn hoofd leek te bewegen, ja, ze boog naar me over. Het was een lichaam, donkerder dan het donker in de kamer. Het lichaam boog naar me over tot tegen mijn haar, ik voelde ook zijn adem en wist opeens overduidelijk: dit nu was de redding. Arise my love, my fair one, and come away. En ik verstond nu ook duidelijk een zin die tot mij was gericht: Kom naar bed. Er ontstond een verloop, een samenhangend weten. De busremmen waren de over de vloerbedekking schuivende deur, het lichaam was binnengekomen en had dicht bij mijn hoofd gezegd: Kom naar bed, kom toch naar bed. Ik nam mijn deken en mijn kussen onder mijn arm, haalde de wasproppen uit mijn oren en ging met dat lichaam mee naar de andere kamer. Ik voelde zijn warmte als een tweede, over me uitgestrekte, dikkere huid. Ik hoefde nu niet meer te denken, te zien of te horen. Wie kent dat kindergevoel niet. Het was mooi.

Maar er komt nog iets bij, iets als een cybernetisch principe, dat steeds in werking treedt als er te veel van het goede is: als het mooie gevoel niet door invloed van buitenaf spoedig weer vernietigd, grondig in twijfel getrokken, door het bewijs van zijn tegendeel opgelost wordt, dus als het ware slachtoffer wordt van een natuurlijke selectie, draai ik door. Er vindt een omslag plaats, een kentering waardoor het mooiste mooie gevoel eerst even in de schaduw gesteld en spoedig volkomen onbeduidend wordt. Het doet dan bijna bekrompen aan, ook lachwekkend en nietswaardig. Want nu is het medelijden ervoor in de plaats gekomen, dat heeft zich onmiskenbaar uitgestrekt waar net nog de liefde zat, aangevuld met mijn vlees en bloed. Het medelijden, dit meest ruïneuze van alle medegevoelens, dat me aanwaait als een infectie. Ik heb er blijkbaar geen afweermechanisme tegen. Wat is mijn persoon, wat zijn mijn plichten en noodzakelijkheden tegenover dit gevoel.

Dan bezie ik van grote afstand mijn begeerten en verlangens. Hoe kon ik toch zo grof zijn, zo kleinzielig en zelfzuchtig. Terwijl het immers om iets heel anders gaat, om medemensen namelijk en uiteraard ook om dieren en planten. En opnieuw dreig ik ten onder

[p. 976]

te gaan, al is dat nu om andere redenen. Ik slik ingespannen door wat overborrelt. Opnieuw en opnieuw. En het valt alleen maar te hopen dat me nu vlug iets van de ondergang redt: een onverwacht telefoontje, een behoefte aan slaap die me overvalt of een of ander karweitje dat dringend gedaan moet worden.

Maar, zoals blijkt, in de grond van de zaak ben ik niet meer te helpen. De dagelijkse som der onverdraaglijkheden blijft constant. Dat verwijt ik me het meest. Het is een in mij en mijn omgeving - waar ik ook ooit zal leven, wonen of me zal ophouden - ingebouwde code, een principe van zelfregulatie dat ik niet kan overwinnen.

Rest me slechts mijn hoop te vestigen op wanneer ik oud geworden ben. Ik heb uit andere gevallen begrepen dat het je dan allemaal niets meer kan schelen.

vertaling Huub Beurskens