De Gids. Jaargang 158

[p. 661]

H.H. ter Balkt
Gedichten

Elegie voor Hoessein Chaaban

Tussen twee stormen leven wij.
Spoelende zeeën, aanstormende herfsten
en stralend of verduisterd het oog van de zon.
Joelende atomen op de staantribunes van 't bot
en zwemmers in de rode rivieren
zwijgen nu en zijn stil, vliegen weg van de plaats
waar als het spel en de stromingen doven
roerloos neerhangt de witte vaan van je lot.
En het gras wuift zonder jouw voetstappen
voortaan, ook die van jou Hoessein Chaaban
nu de hoteldeuren voor jou zijn gesloten
en de vliegtuigen niet meer opstijgen
noch dalen voor jou, geen taxi voor jou
glaseter en schutter nog door Oost-Berlijn rijdt.
Trouwens ook Oost-Berlijn bestaat niet meer.
‘Als een octopus in de woestijn’ is
jouw enige overlevende regel;
over je einde raasde de laatste storm aan
(had je dan niets meer om te schieten) daar
in je Egyptisch geel geworden dagen
in het vervloekte Beiroet waar nu de vrede
gekreukelde vlaggen is op een vliegerug.
De verpletterde wil verpletteren
de verslondene verslindt en wie door
angst is ingepakt als een brug door Christo
is een vluchteling onder alle daken.
Nog één hulpeloze engel, en toen trok jij
de vrede tegemoet in de door jou opgeroepen laatste storm.

Beiroet 1954 - Beiroet 1994

[p. 662]

1900

Dwaallicht 1800 achter de horizon, onder
de 85 steden, maar over de waterterrassen
scheerden glazenmaker van de tuberkelbacil
en roet van beenderkokerijen, vastgeklonken

aan ammoniak en stoom. De Gaskrim^* loeide
(het wegkwijnen heerste) achter gehoornde
straten met opgebonden staarten; leliën,
licht en lucht schaars. ‘Het water was toen

het ergste.’ Loodwit, mirre van de grachten
- groen drinkwater - terwijl wallen, poorten
zachtjes kantelden, met een plof! en Walden

brokkelde, rook je, kikkerhart onder kikkerharten,
lont van de stuurse aardappel en daar
vloeiden al de grijze beken van de schade.

* ‘Eene onafgebrokene woestenij: onland’ (Trouw, 26 oktober 1990)
Langdurig sinistere wijk in Enschede, eind negentiende, begin twintigste eeuw

[p. 663]

Laaglandse hymnen

Het bombardement op Nijmegen, 22 februari 1944

Rustig als het metrum van Petrarca en ver insnijdend
als de tramrails in de Grote Markt het diep gebrom;
rustig als de huizenrijen vóór het huis der treinen
met zijn roodwit gestreepte baksteen. Trouwe kiosk

op het plein bij de stilstaande tram en de koetsen -
al gegaan het paardegesnuif - hoorde het diepe gebrom;
reizigers, nog één seconde. Zilver van februari^* diep
gebrom in de blauwe hakselkist, tram en treinen vallen.

Vanuit de ramen van het Oranjehotel gezien, scherven
de tram ingejaagd, neerstortende boom, o wachtkamer
hoe lang zul jij wachtkamer blijven! en de steekvlam,

de steekvlammen - weg sterft het diepe gebrom - klinken
tongen vast aan gesteente, allure koudvuur, zink alle
goud, pelgrimeert naar stille vijvers voorgoed de rust?

* Geallieerde vliegtuigen wierpen herhaaldelijk kluwens zilverpapier uit om de Duitse radar te ontregelen. Maar het waren geallieerde toestellen die op 22 februari 1944 het bombardement op Nijmegen uitvoerden.

[p. 664]

Hymne aan een veldleeuwerik

Veroordeeld werd zo menigmaal linde, veldmuis,
varken, wegens omvallen, graanvraat, of iets
ergers. Nu verwoesting heilig verklaard, ben
jij, roest, Indisch zilver en jij, veldleeuwerik,

fijngevederde, balling. Heen ging zo menige
veer, maar jij, frêle verdwijnpunt, stijgt en
daalt nog aan de hemel ook al belt geworden:
brandhaard van ruwgevederde rook en geuren.

Jij, laatste rebel! Beraam je nog iets boven
de kluisters van roet en steen, vliegroutes
van niets naar nergens, de Zadkine-zangen met

uitgehakt hart? Sta ons bij, vrolijk verenpak.
Houd met grashalm en zuring hoog de lantaren
van de goudglans van eeuwen, gloed en geloof.

[p. 665]

De kar

De kar was zwart; de maand juli; op het groene
veld hing met weerhaken stil flitsend onweer aan
de takken van de bosrand als aan een hond een rat.
Slagen op de bodem van omgekeerde emmers, de kar

naderde de hekken en het draad waar omgekeerd en
hard, blauwzwarte tong uitstekend naar de lichten
de grazende lag, de uitgegraasde, stomp gekarteld
blad van de eiken zag in haar oog dat niets meer

zag. Uitgerolde touwen op het plankier takelden
haar omhoog tot ze al kantelende stil lag, schemerlampen
van de donder schenen haar bij. Toen begon

het rijden over de zandwegen. 't Paardje draafde,
en achter onze ruggen wezen honend benen vingers
licht uitstralend, vliegenomzwermd, de dode aan.

[p. 666]

Het bronnetje

Er klaterde aan de rand van de Rijksstraatweg
sedert jaar en maand een bronnetje neer, gunst
uit de bossen, gezegend door Staatsbosbeheer.
Toen echter de scepter weggehoond door de vader

van de weg. De bron werd wees. Want het weeshuis,
het kluwen van wetten is harder dan marmer. En
een november brak aan met vroeg ijs, een glijbaan
werd de Rijksstraatweg. Zout!, heer van de bossen.

Het Rijk van de Rijksstraatweg snijdt de bron
- dit is zijn droom - weg uit de Duivelsberg. Het
wil deze plek wegsnijden uit 't merg van de berg.

Zoveel klateringen, zoveel jaren! Tot dor blad of
vorst na regens verstikt. Kat en muis zijn bos en weg.
Bronnetje, kat-en-muisspel is al 't leven op aarde.

[p. 667]

De uittocht

Er zweeft boven Laagland een grote korrel zout
die, in de winter wit, nu glinsterend als mica
rollend, gefilmd water verlicht, dat blauw-en-rood
tollend onder de wielen glijdt waar hoog

over de dijken de konvooien rijden. Cruquius en
Leeghwater, breng ons zand. De huizen stroomden
leeg, haas in de bosjes geklommen; en runderen,
ratelenden, paarden gaan naar de droogte scheep.

Natuur eet natuur, o koud water zonder ziel dat
ons aanknaagt. De scheepvaart ligt stil. Op het
lichtgevende telraam trekken de 250.000 voorbij.

Droef en goedsmoeds de rollende zoutkorrels van
de camera's en de maan. Helikopters klepperen
als ooievaars, natte wurgkoorden krimpen ineen.