De Gids. Jaargang 156

Dolf Verspoor
Helder, klankrijk en overtuigend

Boosaardig idee, een dirigent vast te pinnen op een enkele van zijn componisten. Vergroeid met de barok zou ik een schets verkiezen over Shakespeare en Quevedo. Tijden her registreerde de jonge Edo de Waart twee symfonieën van Kurt Weill: wat wees toen op zijn latere ‘Ring des Niebelungen’ van Wagner? Mag een vertolker veelzijdig zijn? Mag hij switchen van zijn eigen periodes bleue et rose naar zijn Guernica? Gelijk de componist die hij vertolkt, gewapend met pen en prullenmand, wil hij wat de componist zelf veelal niet doet: de voor hele volksstammen dode letter of noot doen klinken. Hij daagt zich uit de notenbalken te vullen met een andere toonzetting, hem door zijn doeltaal gesuggereerd, helder, klankrijk en overtuigend. Maar hij mist, hautain, de nodige training via simpele versjes. Soms zal hij horen hoezeer formica-woorden als ‘echter’ en ‘slechts’ wanklanken geven. Wat hij echter nooit mag is onvrij vertalen. De vertaling moet zijn, naar Jiři Levý, een ‘Kunstgattung’ op zichzelf. Een goede vertaling veroudert niet: integendeel, Efim Etkind wijst op vele oudere en betere vertalingen in het Franse domein, waar intussen het dode woord en de dode syntaxis lang de valse toon hadden aangegeven.

Het verzoek van de redactie om mij te beperken tot Lorca is, als gezegd, lichtelijk malicieus. De ene kant: ik werd geprest tot vertolking van Lorca's poëzie (en toneel) door een apodictisch woord van Hendrik de Vries: Lorca is onvertaalbaar, gezegd in een tijd toen er

[p. 582]

van Lorca nog relatief weinig in druk omging. Ik heb me daarbij neergelegd, 's dichters taal in het Spaans savourerend - en ben na jaren weer opgestaan, de prullenmand aan mijn zijde. De Vries kon Lorca destijds uiteraard niet zien in zijn fasen en perioden, niet als de vijf of zes dichters die hij was, à la Pessoa. Van de kinderversjes, van de schetsjes en etsjes van de pianist Lorca tot het grote surrealistische orgelen, van de strenge lyriek in Bloedbruiloft en de Klaagzang tot Dichter in New York: evenveel uitdagingen aan de vertolker, evenveel structuren en timbres. Uitvoeringen in andere talen tonen in hun diverse drukken hoe zwaar het hanteren van de stemvork is blijven wegen op de weergaven, hier past ook een ‘anch'io’. Het vertalen van Lorca, als van zo velen, is werk in wording. Een Duits vertaler, die brutaalweg Lorca monopoliseerde, retoucheerde op zijn oude dag zijn vlakke teksten, maar regressief. Is het resultaat niet zelf een gedicht dan is love's labour lost. Menigeen is zelf niet origineel genoeg om vertaler te zijn.

Invloed? Het verlokkelijke woord dat maar eens een paar eeuwen taboe moest zijn. Mijn dichtwerk is het vertolken zelf. Of ik dan nooit ‘zelf’ iets schrijf? Zoals men Haitink vraagt: Alles goed en wel, maar schrijf je nooit eens zélf een symfonie?