De Gids. Jaargang 156

Mariolein Sabarte Belacortu
Over de wonderbaarlijke versmelting van vertaler en schrijver

Van Julio Cortázar (Argentinië) heb ik gedroomd: hij sprak Nederlands. Hij sprak het. Wat hij zei heb ik nooit geweten, ook in de droom niet. Het was een wensdroom. Maar had ik dan gewild dat hij mijn taal sprak? Natuurlijk niet, het zou fataal zijn geweest, dan had ik geen werk.

In werkelijkheid kwam hij op een dag in 1973 naar Amsterdam om problemen op te lossen, de mijne uit de roman 62: bouwdoos, en die van mijn collega die met Rayuela worstelde.

Na een hele dag werken en na het avondmaal kwam ik op het idee een tochtje over het IJ te maken, gewoon met de pont. Wij reden per 2cv over een gracht in noordelijke richting. Op de kruising met de Leidsestraat liep een poedelnaakte jongeman een eindje met ons op, oog in oog met Cortázar die voorin zat. Kreten van verbijstering... De jongen liep even hard als de auto.

Per pont voeren wij over het IJ, het was donker en warm en alle lichtjes brandden. We wandelden langs het kanaal, de aangemeerde aken, bosjes en bomen. Opeens zat ik aan de oever tussen hoog gras en keek naar het donkere water en de lichtjes van de boten en het Centraal Station. De andere drie liepen al weer terug naar de pont. Ik was ‘weg’, ‘high’, ik weet niet, ik zat even helemaal in het boek. Zonder opzet en zonder iets tegen de anderen te zeggen, bleek ik een scène te hebben nagespeeld uit het boek dat ik onder handen had. Daarin komen water, ponten, schepen, lichtjes en een vampierachtige oude vrouw op een wegvarende ponton voor... Ik zou de passage zo kunnen opslaan.

Gabriel García Márquez (Colombia) zwiert. Hij is de man van het grote gebaar en van een stijl die tot in detail in evenwicht is. Ik word

[p. 577]

iedere keer weer meegesleept door zijn genot in het vertellen. Met hem zou ik het liefst willen dansen, vallenato, cumbia... Hij is een symbool van de intimiteit tussen de taal en de vertaalster. Er zijn vele prachtige boeken geschreven door andere Spaanstalige schrijvers, maar

Márquez bespeelt het allerbest de zintuigen die een schrijver-dirigent maar in beweging kan krijgen bij mij als vertaalster-interpreet. Márquez stuurt niet alleen je pen, hij leert je kijken, oog krijgen voor de werkelijkheid, die niet alleen in Colombia betoverend is, maar ook in Nederland verbijsterende vormen kan aannemen. Als Márquez je eenmaal de ogen heeft geopend, kun je nooit meer onschuldig over straat lopen of de krant opslaan. Zo zit er naar mijn door de marquesiaanse magie getroffen gevoel een roman in de dozen voor de daklozen...

Vaak ben ik met mijn hoofd ‘verweg’ als ik de telefoon moet beantwoorden. Ik bevind me in Mexico-Stad in het jaar 2027, waar de ene aardbeving na de andere plaatsvindt; laatst was ik nog in Buenos Aires in 1926, waar zeven wanhopige gekken van een beter leven droomden, en kreeg ik kippevel van de parallel met de huidige tijd van ontslagen en gewelddadigheden die zich aan me opdrong.

Word je vertaler, dan zit je vast. Aan de schrijver en aan zijn taal, aan jezelf en aan je eigen taal. Maar dat is precies wat ik het liefst wil en wat ik het leukst vind. Vrijelijk meedeinen op de golven van de ene taal die altijd zullen overvloeien in de golven van de andere taal. En uit die woelige wateren opduiken met een boek onder iedere arm.