De Gids. Jaargang 147

G. van Benthem van den Bergh
Over het doorgraven der landengte van Suez, en de gevolgen daarvan

Ik was erbij, maar wist het niet. Op 26 juli 1956 voer ik als hutjongen op de Oranje door het Suezkanaal. Het was een zeer warme dag. In de vroege ochtend waren we Suez binnengelopen. Er stond een krachtige woestijnwind en twee uur na zonsopgang was het al over de veertig graden. Op het dek voelde ik me als in een bakkersoven. Later, in het kanaal zelf, was het helemaal niet te harden. Meer dan een terloopse blik naar buiten was niet mogelijk. Mijn herinneringen aan die historische dag zijn daarom veel vager en beperkter dan die aan de heenreis. Voor mij is de landengte van Suez slechts van noord naar zuid doorgraven. Maar terwijl de Oranje het kanaal die dag van zuid naar noord bevoer, nationaliseerde Nasser de Suezkanaalmaatschappij. Dat zou het definitieve einde blijken van de wereldpolitieke rol van de Europese koloniale mogendheden. Frankrijk en Engeland kregen geen steun van de Verenigde Staten bij hun poging het kanaal weer te veroveren en moesten zich terugtrekken. Alleen Israel profiteerde en rukte op tot de oostkant van het Suezkanaal. Dat bleef daar-

[p. 689]

na meer dan twintig jaar dicht. Op de Oranje hoorden we pas van Nassers besluit op volle zee op weg naar Napels, toen we ons al in Europa voelden. Iedereen was het er onmiddellijk over eens, dat de Egyptenaren het beheer van het kanaal niet aan zouden kunnen en het zouden laten verslonzen. ‘Het kanaal brengt Egypte één miljard dollar per jaar op en is een van de meest succesvolle en efficiëntst geleide Egyptische ondernemingen,’ schrijft Harm Botje in NRC-Handelsblad, nu het kanaal al weer een paar jaar open is.

In de tussentijd moest weer worden gevaren langs de oude route van Europa naar de Oriënt. Maar de passagiersschepen waren al aan het uitsterven en de supertankers deden hun intree. Daarom werd het kanaal minder gemist dan aanvankelijk werd verwacht. Want voor een passagier was de reis door het Suezkanaal iets heel anders dan de route rond Kaap de Goede Hoop. Dat was zee, zee en nog eens zee. Maar het kanaal markeerde heel duidelijk de overgang van Europa naar de Oriënt, naar de tropen. ‘Plezier van voor het eerst weer tropenkleren aan te trekken,’ schrijft Du Perron in Port Said. En Couperus: ‘De witte kleding maakt zijn apparitie. Liefst zou je niets willen doen en niet uit je bad komen.’ Er is een enorm verschil tussen de nog betrekkelijk koele Middellandse Zee en het smoorhete woestijnklimaat van de Rode Zee. Voor het kanaal werd gegraven hield de landengte van Suez dat verschil verborgen.

Daarna ging het zelfs het gedrag van de reizigers ingrijpend beïnvloeden. Er is het verhaal van de jonge Indonesiër die naar Nederland ging om te studeren. Voor Suez werd hij door de blanke verlofgangers volstrekt genegeerd. Na Port Said verschenen ze in Europese kleren en knoopten een vriendelijk praatje met hem aan. Omgekeerd was het net zo.

De reis naar Indonesië door de landengte van Suez was een heel bijzondere: het eiland Wight, Gibraltar, Marseille of Genua, de straat van Messina, Port Said met de Lesseps en Simon Arzt, het kanaal zelf, Suez, de rede van Aden vol haaien, Colombo, Singapore, Belawan en dan, eindelijk, de havenhoofden van Tandjong Priok. Wat een groot verlies, het verdwijnen van de passagiersschepen.