nog niet! Ik bespaar u het cijfermateriaal onder vigeur van de Successiewet van 1817, maar onder de dán volgende Successiewet van 1859 (hebt gij dááraan misschien speciaal gedacht? Zij bleef tot 1956 van kracht!) was het wezenlijk evenzo. Het kon moeilijk anders, gezien reeds het feit dat van een belasting bij verervingen in de rechte lijn - en zo geschieden de verervingen nu eenmaal in drie van de vier gevallen - nog geen sprake was. Het is u mogelijk ontgaan dat de registratie-ontvanger stuart, die in de veertiger jaren zodanige heffing bepleitte, naar het getuigenis van een tijdgenoot ‘met smaad en verguizing’ is overladen? Maar ook eeuwen eerder is over de successiebelasting telkens niet eensluidend geoordeeld.
Gij kent Latijn, waarde Sjaalman; Droogstoppel heeft in uw armelijke bovenkamer aan de Langeleidsche Dwarsstraat, onder meer ‘een deel van Horatius’ aangetroffen, en enkele uwer geschriften dragen zelfs Latijnse titels (waarvan mij, oud-hoogleraar in het burgerlijk recht, in het bijzonder die over het ‘ius primi occupantis’ trof). Welnu de ‘vicesima hereditatum’ van Keizer Augustus wordt door Plinius Secundus geschetst als ‘tributum tolerabile et facile heredibus dum taxat extraneis, domesticis grave’. Ik vervolg in het Nederlands, want wát stelt vandaag - 1984 - een klassieke vorming nog voor? Men heeft ingezien - aldus dan Plinius - hoe pijnlijk, ja hoe ondragelijk het voor de laatste categorie moest wezen, indien iets werd afgenomen van goederen, welke... zij nimmer hadden beschouwd als toebehorende aan een ander (enzovoort). Kortom: het denkbeeld van het familievermogen. En toen ten tijde van de Korea-crisis door Minister Lieftinck een dekkingsplan van f 250 miljoen werd voorgesteld, waarbij vele belastingen betrokken waren, heeft uitsluitend een luttele miljoenen opleverende bescheiden verhoging van de belasting in de rechte lijn de eindstreep niet kunnen halen (hoezeer ook de Minister in de Kamer beroep deed op het feit, dat rksp-fractie in 1917 - eveneens een jaar van grote spanningen - in zodanige verhoging wél bewilligd had, op aansporing van haar grote voorman Nolens met een beroep op ‘aux grands maux les grands remèdes’. Dit slechts terzijde.) Maar weet dan toch, dat latere Romeinse keizers steeds met het probleem hebben geworsteld: Nerva, Trajanus, Caracalla, Macrinus, - ik heb het elders beschreven. Niemand geringer dan Treub heeft dan weer in een standaardwerk van rond 1900 de vrijlating van de rechte lijn ‘een beginsellooze traditie’ genoemd!
Gaan wij thans verder, en blijven wij nú kort stilstaan bij die ‘hogere’ factoren als: gerechtigheid, belastingbeginselen, enzovoort. Rond 1860 hadden wij aan ‘belastingtheorie’ niet veel méér dan de beginselen van Adam Smith, die echter uw stelling toch niet wezenlijk kunnen onderschragen. Ik moet dit punt - zie de ruimte-limiet - onbesproken laten. En in de twintigste eeuw is het overigens met de belastingbeginselen geworden tot wat een fiscaal auteur heeft genoemd ‘relativiteit wat de klok slaat’. Men heeft in de belastingwereld (mogelijk in arren moede) zelfs, nu een dertig jaar geleden, ter hulp geroepen de weg van opsporing van beginselen via de, voor deze gebieden toch niet geschreven empirisch-analytische methode. Zo werd een zevental belastingbeginselen uit de hoed getoverd. Terwijl de methode zélf geen aanhang heeft gevonden, wordt de term ‘beginselen’ daarentegen in de fiscale wereld heden ten dage helaas zó dikwijls en meestal zó ondoordacht gehanteerd, dat zij tot een bescheiden restwaarde is gedevalueerd.
Gij ziet het, waarde Sjaalman, uw kwalificatie ‘een der beste’ mist tot dusver duidelijke grondslag. Moeten wij dan in een scheiding der geesten uiteengaan? Dat zou mij verdrieten.
Misschien heeft uw criterium echter elders gelegen. Een Frans wiskundige - die óók wat van belastingen wist - heeft gezegd ‘Tout vieil impôt est bon’ - doelende op de factor van de gewenning, de inburgering. Zó bezien staat de successiebelasting er niet slecht op! Zij is, wij zagen het, zo hier als elders, een zeer oude belasting, en zij heeft stormen getrotseerd. Men
Auteursrechtelijk beschermd