De Gids. Jaargang 147

J.P. de Jong
Over kadaster, registratie en zegel

Er moet wel iets bijzonders aan de hand zijn als de redactie van De Gids een notaris verzoekt een bijdrage te schrijven over kadaster, registratie en zegel en als er een notaris is die aan het verzoek wil voldoen.

Kadaster, registratie en zegel is op zich natuurlijk te saai voor De Gids; het uitzonderlijke feit, dat het behandeld wordt in het pak van Sjaalman, opende echter de weg naar De Gids en de aarzeling van de uitgenodigde notaris werd overwonnen door de ruggesteun van de redactie, dat de bijdrage niet leuk of geestig behoefde te zijn, maar ook serieus mocht worden opgezet. Het is, ook voor notarissen, gemakkelijker serieus dan geestig te schrijven.

Het restant van de beschikbare 600 à 800 woorden nu snel gewijd aan het onderwerp.

De wet op het kadaster werd tijdens de Franse overheersing in ons land ingevoerd volgens het Franse model. In de praktijk bleek die wet zo effectief, dat de regeling ook na het beëindigen van de bezetting van kracht bleef met het resultaat, dat wij heden ten dage nog een op Franse leest geschoeid kadaster hebben.

Het kadaster is een boekhouding op de onroerende goederen in Nederland, zoals het bevolkingsregister een boekhouding is op de personen in Nederland. Om het bevolkingsregister op te zetten was een volkstelling nodig, voor de invoering van het kadaster moest het gehele land worden opgemeten, waarna (kadastrale) kaarten werden vervaardigd, waarop de grenzen van ieder grondperceel werden aangegeven. De grootte van ieder perceel werd berekend en tevens werd voor ieder perceel vastgesteld wie de eigenaar was. Al die gegevens werden tenslotte op overzichtelijke wijze samengebracht in een openbaar register, de zogenaamde kadastrale legger. Kadastrale kaarten en kadastrale leggers berusten bij de hypotheekkantoren.

Oorspronkelijk was het kadaster alleen maar een fiscaal systeem, uitsluitend bestemd voor het opleggen van de grondbelasting, die destijds heel belangrijk was. In de loop van de tijd werd het kadaster ook ingericht en veelvuldig gebruikt als een voor een ieder toegankelijke informatiebron, speciaal met het oogmerk het rechtsverkeer in onroerende goederen zo betrouwbaar maar tevens zo vlot mogelijk te laten functioneren.

In de kadastrale legger kan iedereen nu vin-

[p. 622]

den wie eigenaar is van een onroerend goed, hoe groot het perceel is en wat de koopprijs was, terwijl de kadastrale kaart een beeld geeft van het perceel en de officiële grenzen; het kan soms van groot belang zijn om te controleren of de op het terrein aangebrachte grenzen wel kloppen met de officiële grenzen. Tevens is er op het hypotheekkantoor een register, dat vermeldt welke hypotheek er op een onroerend goed zit. Het kadaster biedt op deze wijze een, theoretisch niet geheel waterdicht, maar praktisch zeer bruikbaar systeem voor een uitvoerige informatie over onroerend goed.

Boekhoudingen beschouwt men doorgaans als droog, vooral als ze gesloten boeken blijven. Worden ze openbaar - en de kadastrale boekhouding is geheel openbaar - dan kunnen boekhoudingen interessant worden, zoals bleek bij de enquêtes over de rsv. Geloof maar, dat Droogstoppel het prachtig heeft gevonden, dat hij via het kadaster kon uitvissen wat concurrenten Busselinck & Waterman voor hun kantoorpand hebben betaald en hoeveel hypotheek zij daarvoor nodig hadden.

Het huidige streven naar meer openheid over bezit is, wat onroerend goed betreft, een open deur intrappen. Het kadaster heeft al meer dan een eeuw geleden de deur wagenwijd opengezet voor openheid in vermogensverhoudingen van onroerend goed. Voor veel mensen is dat misschien toch nieuws?

Volledigheidshalve zou nog iets gezegd moeten worden over registratie en zegel, die vrijwel uitsluitend fiscale heffingen betreffen, maar dat is té saai.