De Gids. Jaargang 147

[p. 591]

Jan G. Elburg
Over de klinkletters

Divagatiën rond hun zintuiglyk zyn

Horen

1. A, E, I, O, U, vocaal ensemble, maar hoe je ze ook neerzet: noodkreten. Toch, soms, op een zomernacht... ‘a!’: verrassing/ ‘ee!’: tegenwerping/ ‘i!’: engetjes/ ‘o!’: toch wel lekker/ ‘u!’: uhu... jij jij jij. Men probeert vergeefs door een dichtgestopt sleutelgat te kijken, drukt het oor opnieuw tegen de wand, het blijft stil, nu. Maanden later het wettig huwelijk van onze klinkletters, dat na veel au met ei wordt gezegend.

2. Denkend aan de Drentse A zie ik geen brede rivieren. Luisteren wij derhalve naar het aangaan van de Atlantische O. Kennis omtrent de platentektoniek leert ons hoe de Oude en de Nieuwe Wereld uit elkaar drijven. Wat voorheen kortbij was wordt uitgerekt tot koort, wat tijden later ver weg was wordt zelfs eerg veer. Stel de V.S. hebben ooit een president met de achternaam Ford. Alle Nederlandse dorpsomroepers doen hun best om dat - ‘voorbeeldig’ - uit te spreken als Foord. Jaren daarna tast deze gewoonte zelfs 's presidenten Nederlandse snor aan, hoor ik. Zijn snoor verdoort. Ongenadig grijpt de kwaal om zich heen, heerst zelfs daar waar wij die zeerk onder de beerk bij de N.H.-keerk zien. Nooit meer kark, so be it. Wie hier paal en peerk aan wil stellen, wie er zelfs maar terloops over moort is een kniesor.

Voelen

Kriebelig handschrift, jeukende èhs en òhs en oehs. En in druk geen haartje minder hinderlijk: A met zijn spits, doorn in uw oor, agressief gepunte i. Wie zich bij het begrip pers iets weet voor te stellen beseft hoe ze konden aankomen, de klinkletters waarmee voorheen de vakman zijn dichtstuk in elkaar hamerde. Sedert er van de verbruikers grotere zelfwerkzaamheid wordt verwacht kwam hier het autogeen lezen in zwang.

Ruiken

Er wordt wel eens gepraat door de neus; men schrijft er eigenlijk nooit door. Wat te denken van het lezen door de neus? Waarnaar riekt het lezen van ‘Mag ik even bij u rondsnuffelen?’ Ik zie nog die mevrouw van de boekhandel een kleur krijgen terwijl het toch louter om de letteren gaat, de nestgeur van de klinkletteren. O aureool rond reuk van heiligheden, o deur, o wijnkelk om het zwoel boeket, o kring verfijnd aroom van de 10-cents-cigaar! Maar wie in zijn Van Dale opzoekt wat ‘een schop onder de klink’ zou kunnen betekenen beseft dat O de Klonje onzin is.

Proeven

Gaat u over de tong? Hoe zuur zou bv A zijn? Over de smaak van klinkletters valt te twisten. Vervoeg het werkwoord drukproeven. Vermijd - niet alleen wegens het teveel aan medeklinkers - het Duitse Geschmack. Voeg een gesnipperde ui toe.

[p. 592]

Zien

‘Kijk ons nou’ lagen de klinkers te lonken: meisjes van de straat. ‘Rood’ ried de student die met een kiekkast probeerde te schrijven. Drie afdrukken van zijn camera deed hij erover om ze geel te krijgen. ‘Blauwe klinkers’ had-ie ook met een gerust hart kunnen noteren; elke steenbakker weet dat en zelfs de meeste diakenhuismannetjes. Toch werd hier de kans op een wereldsucces zichtbaar. Let op, er zal nog wel eens een Franse melkmuil opgang maken met een klinkdicht over klinkers en kleuren. In de trant van: A zwart, E wit, I rood. Bijvoorbeeld. En dan zal er wel een ten onrechte weinig nederig vaderlander, genaamd Vun Deyssel, achteraan komen hunken met: ‘de in zijn verbeelding groenende u's van “nu en uur”...’

(Van later zorg zal zijn ‘J. Wit, R. Geel, P. Grijs/bien étonnés etc...’ een ongerijmd lied van mede- en tegenklinkers, opgedragen aan B. Oranje.)