De Gids. Jaargang 90

[p. 300]

De regeeringscrisis.

19 Januari 1926.

De herhaalde regeeringscrisissen in ons land zijn een zwaktesymptoom dat, veel meer dan reeds het geval is, de zeer ernstige aandacht behoort te trekken van alle welmeenenden.

Naarmate de bemoeiïngen van den Staat zich hebben uitgebreid, is zijne leiding stuurloozer en minder krachtig geworden. Wie die nog gelooft, dat ten onzent het richting gevend orgaan een zich haar wil bewuste Kamermeerderheid kan wezen? Deze ontbreekt niet alleen thans, maar ook bij andere groepeering der leden is zij niet samen te stellen. Slechts coalitie-meerderheden zijn in Nederland mogelijk. De bestaande coalitie heeft haar kracht te eenen male verbruikt. De eenige andere die de numerieke meerderheid zou kunnen behalen, die van katholieken en sociaal-democraten, vormt zich niet, en zoo ‘uiterste noodzaak’ haar alsnog in het leven riep, zouden naar onze overtuiging haar kracht en duur die der coalitie welke thans zieltoogt niet eens evenaren.

De onmacht van kabinetten uit een coalitie van Kamergroepen geboren is thans overvloedig gebleken. Het eenige kabinet dat sinds 1913 regeerkracht toonde kwam niet uit de Kamer voort.

Bij een volk, dat als het onze geen tot de regeering bekwame staatkundige partijen meer kent, dat zich ten behoeve der politieke functie waartoe zijne staatsinstellingen het roepen niet weet te organiseeren, maar in kerkelijke of maatschappelijke groepjes optrekt die niets hoegenaamd meer blijken te verstaan dan elkander te beletten van de plaats te komen, en dat even-

[p. 301]

wel geregeerd moet worden, blijft als eenige keerdam tegen onwettigheid nog het extra-parlementaire kabinet over. Onze traag denkende politici blijken ruim twee maanden noodig te hebben gehad om tot dit inzicht te geraken.

Onze natie verlangt stilstand noch staatsgreep; zij wil bestuur. Zij weet te goed dat op den éénen dag waarop zij, in hulpeloosheid, kiezert, er veertienhonderdzestig volgen waarop haar zaken moeten worden behartigd. Het orgaan dat haar kiesverrichting geschapen heeft, kan op zijn best contrôlediensten verrichten; regeeren kan het niet; noch zelf, noch door zijn gemachtigden.

Welnu, dan moeten anderen regeeren. Brengt de kiesverrichting in hare gevolgen geen geschikte regenten voort, dan moet een ander die aanwijzen. Er bestaat in Nederland eene koningin, hoog genoeg geplaatst om verdiensten te onderkennen. Begeven ons de Staten-Generaal, Zij behoeft ons niet te begeven. Geen letter in de Grondwet noodzaakt eene autoriteit, die de ministers benoemt en ontslaat ‘naar welgevallen’, langer dan Zij zelve verkiest de prijsuitdeelster tusschen kibbelende impotenten te wezen, en de uitkomst van hun - niet eens in het openbaar - gevoerden strijd telkens gelaten af te wachten. Zij dulde niet langer dat men de Koningin der Nederlanden, en in Haar het Nederlandsche volk, misbruike. Zonder Haar verzinken deze lieden in het niet. Zij verleene hun geen opdrachten dan op termijn. Die niet binnen een Haar voegzaam voorkomend aantal dagen een kabinet vormt behoort Haar vertrouwen verbeurd te hebben.

Is dit ijdel gesnap, en moet men aannemen dat Hare Majesteit de ontstellende zekerheid verkregen heeft, òf dat buiten den kring der huidige partijpolitici bestuursbevoegdheid in Nederland niet wordt aangetroffen, òf dat de personen die in Haar aanmerking zouden kunnen komen, Haar alleen zouden laten staan? Zoo ja, dan breekt een politieke duisternis aan waaruit verwarring voort zal komen. Dan gaat wat ons nog aan regeertraditie rest onherroepelijk te loor, en is verval van krachten onvermijdelijk. Tegenover het buitenland zullen wij steeds hulpeloozer staan, in de betrekkingen tot onze naaste buren van anderen de leiding ontvangen, in den Volkenbond ons uur verzuimen, aan het Indisch staatsbeleid geen richting geven, Suriname blijven verwaarloozen, tehuis ons aan het

[p. 302]

klein gedoe van kerk- en van loonstrijd vergapen. Intusschen zal de wereld verder gaan, langs ons heen.

De vorming van een landsbestuur dat, boven groepsgeschillen geplaatst, Nederlands verval keere, is dringende eisch van het oogenblik.

Is Dr. de Visser bekwaam, aan dien eisch te voldoen? Zijn pas mislukte goocheltoer, die het uit de coalitie voortgekomen kabinet, zonder eenige wijziging zijner samenstelling, als tegenover de coalitie ‘zelfstandig’ kabinet wilde doen herleven, is niet geschikt het te doen gelooven. Bij de betere formateurskeuzen die denkbaar zijn, zal het gewurm van ‘links’ of ‘rechts’ thans hebben te zwijgen. Beide ‘links’ en ‘rechts’ hebben als potentieele regeeringen afgedaan. Men moet nu als politieken factor in het oog durven vatten de natie zelve. Herstel van haar welvaart en veerkracht, nationale regeneratie in één woord, behoort het program te zijn en niets anders. Ondervindt een te vormen capaciteitenregeering bij de uitvoering van dat program tegenwerking der Tweede Kamer, zij legge, zoo dikwijls zij niet gedragen zijn door het zedelijk recht eener alle politieke gevolgen, in de eerste plaats den plicht der kabinetsvorming, aanvaardende meerderheid, de motiën naast zich neder. De eerstvolgende Kamerverkiezing velle haar vonnis, dat, bij onafwendbare noodzaak, door ontbinding mag worden verhaast. Maar geen ontbinding dan die aan de natie eene vraag voorlegt welke zij inderdaad gevoelen kan dat aan haar leven gaat.

Gelukt deze opzet, de teleurgestelden zullen van fascisme schreeuwen. In werkelijkheid zal zulk regeeringsgedrag van fascisme in wezen niets vertoonen, integendeel tegen anders te duchten avontuurlijke poging het deugdelijk voorbehoedmiddel zijn. Het zal zijn nationale behouds- en regeneratiepolitiek in volstrekt wettige vormen, en ik moet mij geheel en al vergissen, of zij zal door genoeg Nederlanders worden gesteund om haar de kans te openen tot zegenrijke werking.

H.T. Colenbrander.