De Gids. Jaargang 87

[p. 338]

Bibliographie.

A Morel-Fatio, La comedia espagnole du XVII^e siècle. 2^me édition revue (Champion, Paris 1923).

Deze 2^e herziene druk van een ‘Leçon d'ouverture’ van 1884 aan het ‘Collège de France’ is een nuttige introductie tot de studie van de comedia, het drama van Spaansche vinding, met zijn vermenging van tragisch en komisch, zijn verwaarloozing van den regel der eenheden, zijn matig realisme in taal en costuums. De bekwame hispanist geeft als hoofdschotel een bespreking van Lope de Vega's redevoering ‘Arte nuevo de hacer comedias en este tiempo’ (1608), waarbij hij gelegenheid vindt den naam comedia, het aantal acten, den omvang, versificatie, etc. en de internationale beteekenis der comedia te behandelen. De bezwaren van M.-F. tegen dit drama als kunstwerk zal men in 't algemeen kunnen onderschrijven. Gezocht daarentegen lijkt het daarnaast nog aan te komen met de z.g. nationale eigenschappen van Spaansche auteurs. Ook zijn betoog dat eigenlijk het oude Griekenland, Frankrijk, en Spanje alleen op een nationaal drama kunnen bogen, omdat alleen bij deze volken één soort drama lang heeft voortgeleefd, mist diepte: het ‘stilstaan’ dus b.v. van het officiëele Frankrijk van ± 1650-± 1830 en van Spanje van 1600-1830 zou deze landen een nationaal tooneel geven.

In 't algemeen missen we in deze studie ook te veel het diepere inzicht in de cultuurgeschiedenis, vooral in het wezen van de Renaissance in de verschillende landen. Hoeveel b.v. wordt in de Spaansche litteratuurgeschiedenis niet verklaard door het enkele feit dat Spanje geen eigenlijke krachtige Renaissance heeft gehad, de Renaissance dan gezien als een cultuurbeweging uitgaande vooral van de burgerij en gericht op meer individualiteit en bevrijding uit de feodale ideologie.

Dat M.-F. weigert de comedia invloed als voorbeeld voor andere landen toe te kennen is zeker voor Nederland maar ook voor Frankrijk niet overeenkomstig het getuigenis der feiten.

Met dat al blijft deze brochure aanbevelenswaardige lectuur.

G.J. Geers.

[p. 339]

Erich Wichman. Idealisten I. Uitgeversmaatschappij ‘De Hooge Brug’, Amsterdam 1923.

Wichman meende zichzelf, zijn verleden althans, met het boek Erich Wichman tot 1920 een veilige groeve te delven. Wellicht ook rust (?) hij (zijn verleden, natuurlijk) in het familiegraf der daemonische dwazen en querulanten (ruim genomen), waarin, ònder anderen, Uilenspiegel sluimert en Van Gogh. Met hetzelfde boek; Erich Wichman tot 1920, zette hij, bedoeld of niet, een gedenksteen (als een vogelverschrikker!) op de grafzerk, met het opschrift: hic jacet factotum musarum... Intusschen (we schrijven 1923) werd dit graf, blijkens deze Idealisten een teenen korf, ongemerkt, een wieg! (en Wichman-zelf, volgens andere idealisten, sindsdien lithomaan-) of... was zijn: verleden slechts schijndood begraven? en sprong, zoo noodig met eerbied gezegd, hetzelfde duveltje uit het(zelfde) doosje, ietwat verkleurd, ver-legen, uitteraard? ...

Niets is inderdaad zoo'n veilige doodkist (zeker: Sarg und Leichentuch!) als de min of meer definitieve uitgaaf van het werk eener vergane periode, en niets is tevens zoo'n bevrijdende uitvaart (ik wensch mijnen vrienden dien laatsten gang tot een wekelijksche wandeling): op deze begrafenis dient alles dronken en vroolijk te zijn, zooals op die van Walt Whitman, vertelde Cendrars. Niettemin vergaat niet alle verleden... er is een continuïteit der persoonlijkheid, er is zelfs een kern, die vaker dan andere kernen de kern is; bij Wichman is dat: de tegendraadsche. Ze was dat in de geschriften van zijn vorige boek, ze is dat nu, als de vader (of moeder) van deze litho-caricaturen, de Idealisten.

Wellicht is het strijdbare, het polemische niet de bron bij uitnemendheid voor een kunstwerk. Niet, natuurlijk, lieve aesthetici, omdat de haat minder waard zou zijn dan het andere van de haat (het beslissende ligt achter al deze noembare menschelijkheden: zie het hatelijk-grijnzende zelfportret van den ouden Rembrandt, in München), maar omdat de kans bestaat, dat een rebelsch, rusteloos-onrustig, splijtend en bijtend temperament zichzèlf bijt - en splijt. Wichman loopt deze kans; een kans, die herhaalde malen werkelijkheid wordt, en zijn werk bederft, ook in de Idealisten; maar: enkele andere keeren zijn alle tegendraadsche elementen (en dat zegt wat!) in hem niet in staat het ééne atoom van de overzij naar de (andere) overzijde te helpen, en dan ontstaat, ook onder deze Idealisten, een kunstwerk. Ik grijp even terug: herinneren deze litho's niet aan de (destijds volgens W.-zelf onverschillige) houtsnee-caricaturen: de Comediant, de Hollandsche Maeceen... en verder: aan de latere litho's (van '18 en '19, ongeveer)? zouden deze beide elementen zelfs de samenstellende factoren niet zijn geweest van de Idealisten, en de maker, van nu dus tòch hetzelfde duveltje uit hetzelfde doosje...

Onbegrijplijkerwijs ontbreekt in deze map het zelfportret van den schilder. Of is iemand, die van Holland

nicht diesen Mund voll Luft
(nur dieses Glas voll Schnaps
und diese Hand voll Geld)

wil hebben, en nochtans deze uitgave... waagt, niet de onpractische practische-Idealist bij uitnemendheid? Het zou echter voor Holland niet oneervol zijn, indien het deze cheque (deze goed-verzorgde portefeuille...)

[p. 340]

verzilverde - wellicht wordt het dan (in Idealisten II en: Uit de Akastacroniek, die: nòg beter zijn - maar daarover làter...!) nog giftiger beklad en bespat!

H.M.

La décision de la société des nations concernant les îles d'Aland.
Academisch proefschrift ter verkrijging van den graad van doctor in de rechtswetenschap, op 15 October 1923 verdedigd aan de ‘Vrije Universiteit’ te Amsterdam door Hendrikus Antonie Colijn (Drukkerij Holland. Amsterdam).

Men pleegt, en terecht, den schrijvers van academische proefschriften zware eischen niet te stellen. Hoofddoel van hun werk is, den vakmannenkring te toonen, in hoe ver zij den doctors-titel verdienen. Dat zij, zakelijk, met iets nieuws in zulk werk voor den dag komen, kan niet en zal ook door de meesten niet worden verlangd. Des te levendiger mag voor dezen leerling van Prof. Anema de voldoening wezen, dat zijn, bij de rijke documenteering, bovendien vlot bewerkte proefstuk, behalve die deugden, nog deze andere bezit, een tot dus ver weinig of niet vernomen geluid te doen hooren over eene vraag, waaromtrent de wereld scheen uitgepraat. In zijne slotsom n.l.: oefent de Heer Colijn op de veel geprezen rol, door den ‘Volkenbond’ in het Aland-vraagstuk vervuld, deze dubbele critiek: dat de bond vooreerst het geschil, te dezer zake gerezen tusschen Finland en Zweden, moest hebben geoordeeld eene vraag te betreffen, die het volkenrecht overliet aan de uitsluitende bevoegdheid van Finland zelf; maar daarenboven, dat, naast de erkenning van Finland's souvereiniteit, de belasting van den souverein met waarborgen van de rechtvaardigheid der, over de eilandengroep te voeren, regeering en met een bestendig bonds-toezicht den indruk maakt van een onverdedigbaar hinken op twee gedachten. Vooral tegen de tweede aanmerking zal het den heeren van Genève moeilijk vallen, hunne beslissing afdoend te verdedigen, indien zij het mochten beproeven.

Nu het oudere geslacht van Finland's vrienden ten onzent op jaren komt en minder slagvaardig wordt, kan het den leidenden mannen van het land der duizend meren tot bemoediging strekken, dat onder de jongere rechtsgeleerden tusschen Eems en Schelde, op het hoekje gronds, aan welks openbare meening men ginds veel hecht, een jongere voor het voetlicht is gekomen, wiens wetenschappelijke eersteling de hoop wettigt, dat hij, des noodig, bereid zou kunnen zijn voor het volk van Lönnrot en Mechelin den handschoen op te nemen, die den bejaarderen zachtjes aan ontglijdt.

Oegstgeest 20/X '23.

W. van der Vlugt.