De Gids. Jaargang 74

[p. 358]

Buitenlandsch overzicht.

Het Russisch-Japansche verdrag. - Vlootbouwbeperking en zeerecht.
27 Juli.

Het Russisch-Japansche verdrag van 4 Juli is een gewichtig document, niet zoozeer om de bepalingen die het inhoudt, als om de gevolgtrekkingen die het toelaat ten opzichte van de richting die vermoedelijk de Russische staatkunde in de naaste toekomst nemen zal.

Rusland erkent opnieuw Japan's verworven positie op het vasteland van Azië en trekt de gedachten van Zuid-Mantsjoerije en Port-Arthur af. Voor de beveiliging zijner belangen in Noord-Mantsjoerije acht het eene goede verstandhouding met Japan noodig maar ook voldoende. Samen hebben zij er belang bij, Amerika uit Azië te houden en China niet te laten aansterken, en zij garandeeren nu elkander den status quo, die voor China en voor de Vereenigde Staten onbevredigend is. Rusland zou zich niet zoo vastleggen, als het niet overtuigd was dat bij Japan geen verdere plannen ten zijnen nadeele bestaan, en dat het daarom veilig zijn bezit in Oost-Azië kan laten voor wat het is, en zijn volle aandacht aan den Balkan (en wellicht aan Perzië?) wijden. De Engelsch-Japansche alliantie verliest door deze wending veel van hare waarde voor Engeland. Wanneer Japan de Russen niet langer noodzaakt hun aangezicht naar het Verre Oosten gewend te houden, zullen zij zich vrijer voelen elders hun traditioneele politiek, die op zoovele punten tegen Engelsche belangen

[p. 359]

indruischt, weder op te vatten. De toon in Engeland is dan ook zeer gedempt; de bepalingen van het verdrag zijn niet van dien aard, dat men er met schijn van recht eenige publieke aanmerking op kan maken, en zelfs brengt de oogenblikkelijke verhouding zoowel tot Japan als tot Rusland mede, dat men de beide ‘vrienden van Engeland’ met hun onderlinge toenadering geluk moet wenschen; maar het gaat niet van harte.

Niet onwaarschijnlijk zal deze wending der Oost-Aziatische verhoudingen de banden tusschen Engeland en de Vereenigde Staten al wederom nauwer doen toehalen. Deze beide mogendheden zijn in het geval, het met de integriteit van China het ernstigst te meenen: de ‘open deur’ blijft immers vooral, hopen zij, voor hun goederen open. China merkt goed op wat er gebeurt en solliciteert naar een Amerikaansche leening om de middelen te krijgen tot een effectieve legerhervorming.

Sluit de gebeurtenis ook in dat er spoedig Balkanpolitiek aan de Newa zal worden gemaakt en wij een nieuw diplomatisch tweegevecht Aehrenthal-Iswolski te wachten hebben? Iswolski, de dupe van 1908, heeft een nederlaag te wreken.....

De rede van Asquith over de Duitsch-Engelsche vlootconcurrentie heeft in Duitschland een goeden indruk gemaakt. Nog nooit was, van zoo hooge plaats, in Engeland zoo ondubbelzinnig erkend dat Duitschland, als groote handelsmacht en als koloniale macht, het recht heeft er een eigen vlootpolitiek op na te houden en deze door te zetten, zonder dat men daarin per se eene helsche bedreiging tegen Engeland heeft te zien. De Duitschers zijn in dit opzicht door Engelsche ministers niet verwend. Iets is dus gewonnen, doch nog maar heel weinig. Immers Asquith ging voort: ook wij hebben natuurlijk onze vlootpolitiek naar eigen belang te bepalen, zonder dat Duitschland zich daarvan iets behoeft aan te trekken. Op deze wijze voortgaande, zouden beide natiën aan het bouwen kunnen blijven, onder de leus van het enkel ter beveiliging van eigen belangen te doen. Vrage, laat zich, nu de wedloop reeds zóó lang is volgehouden, geen sterkteverhouding bepalen en vastleggen die door beiden bevredigend kan worden geacht? Engeland, verzekert Asquith, heeft nogmaals deze vraag aan Duitschland gesteld, en ten antwoord bekomen dat

[p. 360]

de Duitsche vlootuitbreiding beheerscht wordt door de wet. Dan toch niet langer dan tot 1912, wanneer de periode, gedurende welke de rijksregeering door de wet verplicht is jaarlijks vier Dreadnoughts op stapel te zetten, zal zijn afgeloopen. De groote quaestie is nu, of er vóór of in 1912 een nieuwe wet zal volgen, die, horribile dictu, van de vier misschien zes of acht zal maken, dan of er vóór den fatalen termijn een eerlijk gemeende onderhandeling met Engeland op gang zal zijn gebracht. Aan de bestaande vlootwet zelf, heeft de Duitsche regeering gezegd, kunnen en zullen wij niet raken; de openbare meening zou het ons ook verbieden. De openbare meening, het is waar, zal stellig niet toelaten dat Duitschland terugvalle in een staat van weerloosheid ter zee; maar tusschen dit en vier Dreadnoughts per jaar is een onderscheid, mits men maar zeker is dat ook Engeland het langzamer bouwtempo zal volgen. Hiervan heeft de Engelsche regeering nu zoo herhaaldelijk en zoo openlijk verzekering gegeven, dat het niet wel mogelijk is er aan te twijfelen. De ‘openbare meening’, thans door de rijksregeering in debat gebracht, behoort zich nu eens krachtig voor stuiting van den dollen wedloop uit te spreken. Beide natiën hebben beter dingen te doen, dan voort te gaan aldus moedwillig de premie te verhoogen eener verzekering, waarvan het object eindelijk waardeloos worden kan. Aan het einde van den weg waarop men zich beweegt liggen volksverarming en klassenoorlog. En dit einde komt in het zicht!

Onbegrijpelijk is het, dat nu tot tweemaal toe het Duitsche volk er genoegen mede neemt, over een aangelegenheid van zoo groot gewicht als de uitnoodiging tot gemeen overleg in zake de vlootbouwbeperking, de inlichtingen uitsluitend van Engelsche zijde te ontvangen. Heeft het zijn eigen gouvernement niets dienaangaande te vragen en op het hart te binden?

Bij een dergelijke vraag zou de Duitsche regeering (onder meer) niet onwaarschijnlijk ten antwoord geven, dat de bezwaren die van Duitsche zijde nog worden gevoeld aanmerkelijk zouden kunnen worden verlicht, wanneer, met Engelands medewerking en liefst op Engelands initiatief, de overblijfsels van barbarisme uit het zeerecht zoodra mogelijk afdoende werden verwijdcrd. Engeland heeft van de oude prijsrechttheorieën reeds zooveel moeten op-

[p. 361]

offeren, dat het tegen een laatste offer niet opzien mag. Het heeft er alle belang bij, op zijn woord te worden geloofd, wanneer het zegt aan den onmogelijk geworden toestand een einde te willen maken; - en het zal kwalijk worden geloofd zonder dàt.

C.