De Gids. Jaargang 74

[p. 514]

Aanteekeningen en opmerkingen.

Multatuli-herdenking.

- De dag van 7 Mei 1910 - ook een bij de voorbereiding rechtstreeks betrokkene mag immers uitspreken wat voor elk onbevooroordeelde duidelijk was? - is geweest wat hij wezen moest: geen luidruchtig door reclame opgeblazen en bijeengetrommeld feest, maar een ernstige gedachtenisviering. De groote deelneming welke deze Multatuli-herdenking ondervond, toonde hoevelen zich nog aangetrokken voelen door het werk van den dichter en denker en hoe vooral in koloniale kringen het besef levendig is dat de schrijver van Max Havelaar door zijn machtig woord aan Neerlandsch Indië een onschatbaren dienst bewezen heeft. Wat in De Gids en elders bij deze gelegenheid is gepubliceerd, wat in niet of weinig bekende stukken op de tentoonstelling van Multatuliana te lezen viel heeft de belangstelling in den man en zijn werk verlevendigd.

Waren het in de dagen van de eerste voorstellingen van Vorstenschool, en kort daarna, voornamelijk de jongeren, de studenten te Utrecht en te Delft, en zij van wie de heer Wibaut in ons Mei-nummer sprak, die met Multatuli dweepten, thans, vijf-en-dertig jaar later, is het niet meer een dwepen van jonge mannen - de jongeren hebben zich al heel weinig aan deze gedachtenisviering laten gelegen liggen, - maar een waardeeren door ernstige mannen van hetgeen in Multatuli's geschriften van blijvende waarde is.

Uit de tooneelvoorstelling is gebleken dat, ook bij een niet in alle opzichten bevredigende vertolking, Vorstenschool, ondanks de gebreken van het stuk als drama, nog steeds een groote aan-

[p. 515]

trekkelijkheid bezit. Er zijn tooneelen in, die naast de beste uit de dramatische wereldletterkunde gesteld kunnen worden: ik noem het tooneel van de schouderweren en van het zich daarbij aansluitend nachtelijk hoffeestje - dat, jammer genoeg, bij de vertooning van 7 Mei niet voldoende tot zijn recht kwam -, en in het laatste bedrijf, de afstraffing van Van Huisde door de Koningin, een tooneel dat de meesterlijk geschakeerde dictie van mevrouw Tartaud - Klein en haar voornaam, hoogst gedistingeerd spel tot een stukje hooge kunst maakten.

En wat zijn die tooneeltjes van de onvoltooide Aleid, al kunnen zij, door dat het slechts fragmenten zijn, niet die spanning wekken welke men van een voltooid stuk verwacht, kostelijke stukken echt blijspel. ‘Geen tooneel,’ heeft er een gezegd en hebben anderen nagepraat. En ik, die, onder het genieten van deze levendige tafereeltjes, door mevrouw Tartaud vooral, maar ook door hare medespelers, met geest en gratie vertolkt, voortdurend dacht: wat heeft Multatuli hier den echten blijspeltoon weten te treffen en wat ‘doen’ al die tooneeltjes het op de planken! Wel jammer is het dat hij dit blijspel, dat hem jaren achtereen obsedeerde, niet heeft kunnen voltooien. Maar hoe weinig ziet men het deze fragmenten aan, dat zij hem zooveel moeite hebben gekost. Een bewijs dat ze wel degelijk ‘tooneel’ zijn, is dat zeer velen, op wie Aleid, bij het lezen, geen indruk gemaakt had, verrast waren, toen dit alles op de planken kleur en leven voor hen kreeg.

Nu de Multatuli-herdenking als gedachtenisviering zoo goed is geslaagd, moge ditzelfde succes ten deel vallen aan de blijvende hulde welke men daaraan wenscht vast te knoopen: aan het Max Havelaarfonds, dat de bevordering beoogt van de stoffelijke en geestelijke verheffing van Insulinde, o.a. door het verleenen van steun aan inlanders van goeden aanleg en het ijveren voor verbeteringen op maatschappelijk gebied.

Zoo zullen wij aan het nageslacht de plaats kunnen wijzen waar Multatuli gezaaid heeft.

v.H.