De Gids. Jaargang 74

[p. 594]

Parlementaire kroniek.

26 Februari 1910.

In den aanvang van het kalenderjaar is altijd het woord aan de Eerste Kamer, die haar begrootingswerkzaamheden aanvangt als het Lagerhuis uitrust van den drukken arbeid voor Kerstmis.

Wat de Eerste Kamer ditmaal omtrent de algemeene politiek zeide was nagenoeg niets. Aan den afloop der verkiezingen werd geen woord gewijd. De rechterzijde onthield zich van eenigen jnichtoon over de behaalde overwinning en de linkerzijde vond blijkbaar het aanblijven van het ministerie-Heemskerk zoo natuurlijk, dat zij daaromtrent het stilzwijgen meende te kunnen bewaren. Wat in de Tweede Kamer de debatten kleur en leven had gegeven, de zaak Kuyper-Lehmann, werd in de Eerste Kamer doodgezwegen. Waarschijnlijk was hieraan niet vreemd het feit, dat nu een voorstel tot het houden eener parlementaire enquête bij de Tweede Kamer was ingediend en dat op aanzoek van dr. Kuyper de Voorzitter van ons Hoogerhuis zich wel had willen belasten met de samenstelling van een eereraad. Adhuc sub judice lis, dacht waarschijnlijk de Eerste Kamer en in dien tusschentijd past onthouding, een conclusie waartoe dr. Kuyper, zij het ook wat laat, zelf ook schijnt te zijn gekomen; immers bij het weder samenkomen der Tweede Kamer in Februari had hij mededeeling gedaan van zijn niet-verschijnen zoolang het enquête-voorstel nog aanhangig was.

Het was dus een duffe atmosfeer in den Senaat; de beschouwingen van financiëelen aard van den heer Waller konden die niet wegnemen en zelfs de zooveel belangrijker vertoogen van

[p. 595]

den heer Van Nierop brachten geen boeiend oogenblik; hetgeen de heeren Hovy en Reekers meedeelden omtrent het eedsvraagstuk kon gevoegelijk bij Justitie behandeld zijn en ook de beschouwingen van den heer Stork omtrent de sociale verzekering hadden een plaats kunnen vinden bij de begrooting van Landbouw. Zoo bleef alleen over de door loftuitingen in het oog loopende rede van generaal Staal, die juist om den lof, dien hij aan de ministers van Oorlog en Marine bracht, het vermoeden wekte, dat de rechterzijde deze beide bewindslieden als niet zuiver genoeg in de leer, wel kwijt zou willen zijn. In dit licht ontvangt ook de motie-Duymaer van Twist omtrent het middagmaal der schepelingen een bijzondere beteekenis.

Het ontbrak aan algemeen politiek debat. Ook van de speciale onderwerpen waren slechts enkele belangrijk. Merkwaardig bleek ook thans weer de weinige overeenstemming der christelijke meerderheid omtrent vragen van de hoogste beteekenis. De heeren Hovy en Reekers behandelden beiden het eedsvraagstuk, maar terwijl de eerste al bij voorbaat met kracht waarschuwde tegen een wetswijziglng, waarbij het afleggen van den eed overal facultatief zou worden gesteld, waar de wet thans een beëedigde verklaring vordert, neigde de heer Reekers zeer sterk tot een oplossing, waarbij de verplichting tot eedsaflegging zou worden opgeheven. En de regeering? De minister Heemskerk liet zich wel is waar voorzichtig uit, maar gaf toch duidelijk te kennen, dat zijn sympathieën gingen in de richting van een wetsontwerp, waarbij een ieder, die werkelijke gemoedsbezwaren heeft tegen het afleggen van een eed, zou worden vrijgelaten. Aan den rechter zou dan de moeilijke taak komen - dat die taak moeilijk is gaf de minister volmondig toe - de al of niet voorgewendheid der gemoedsbezwaren te beoordeelen.

Ten aanzien van de sociale verzekering werd door den heer Stork een merkwaardige rede gehouden, een rede die hij zelf, gelet op de politieke constellatie in Overijsel, als zijn zwanezang beschouwde. De Overijselsche afgevaardigde keurde het in den minister Talma scherp af, dat hij de verzekering tegen landbouw-ongevallen eerst ter hand wilde nemen na alle andere sociale verzekeringen. En de motieven die hij daarvoor aanvoerde waren in zijn mond zeker van de hoogste beteekenis. De vrijwillige tuinbouw-verzekering,

[p. 596]

aldus de heer Stork, die door mannen als de heeren Lovink en De Kruyff tot ontwikkeling was gebracht, zou door dit langdurig uitstel weer gaan kwijnen. Immers de prikkel, die tot nog toe de deelnemers tot aansluiting had bewogen, was juist gelegen in het vooruitzicht van de aanstaande dwang-verzekering. Indien deze dus noodig is om het particulier initiatief een hart onder den riem te steken, hoe zal het dan gaan met dat particulier initiatief, indien het, gelijk de meeste geestverwanten van den heer Stork dat wenschen ten aanzien van de ouderdomsverzorging, geheel aan zich zelf is overgelaten?

De discussien verliepen kalm. De heer Woltjer gaf beschouwingen over onderwijs, de heer van den Biesen zorgde voor zijn jaarlijksche poppenkasterij-vertooning omtrent de Woningwet, toen plotseling aan het slot een spannend incident zelfs de meest rustige onder de senatoren in beweging bracht. Een incident nog wel omtrent Nederlands internationale positie. De heer Van Heeckeren van Kell leefde sinds zijn Eerste-Kamerlidmaatschap met de opvolgende ministers van Buitenlandsche zaken in onmin. De juiste oorzaak daarvan was naar buiten niet bekend. Thans was de Noordzeeentente, waartoe Nederland was toegetreden, en die, in elk geval, de positie van ons land tegenover het buitenland niet verzwakte, de aanleiding om den minister te bestooken. De voormalige gezant bij de Scandinavische rijken beweerde in een afzonderlijke nota, dat Nederland niet nog een bijzonderen waarborg voor zijn neutraliteit had moeten bedingen. De minister Van Swinderen had zijnerzijds in een nota dit weersproken. Bij de openbare behandeling van de begrooting van Buitenlandsche zaken vroeg de heer Van Heeckeren een comité-generaal met het oog op het delicate van het onderwerp. De minister verklaarde, dat hij de zaak in het volle licht der openbaarheid wenschte te behandelen, omdat er niets was dat de regeering had te verbergen en wijl zij op deze wijze het best alle geruchten van eenige inmenging van een vreemde mogendheid in de Nederlandsche aangelegenheden kon logenstraffen. De heer Van Heeckeren verkreeg zijn vergadering in comité-generaal niet. Wel werden, overeenkomstig de Grondwet, de deuren gesloten toen één tiende gedeelte der aanwezige leden dit verzocht, maar in die besloten vergadering werd vastgesteld, dat er geen comité-generaal zou zijn, ja zelfs dat niet geheim zou blijven de discussie, die aan dat besluit was voorafgegaan.

[p. 597]

En wat blijkt nu uit de notulen der vergadering met gesloten deuren? Dat de meerderheid op het voetspoor der regeering de zaak in volle openbaarheid wilde behandelen, te meer daar het hier de internationale positie van ons land betrof; dat de heer Van Heeckeren beweerde dat een buitenlansch souverein in 1904 bij het hoofd van den Staat had aangedrongen op versterking onzer kusten, daar hij zich anders genoopt zou kunnen zien in sommige omstandigheden die te bezetten. De meest afdoende ontkenning van dit feit werd door den minister van Buitenlandsche zaken niet in dezelfde vergadering gegeven; misschien ook omdat de Premier niet tegenwoordig was. Doch den volgenden morgen verklaarde de heer Van Swinderen, dat de Koningin noch een brief noch een nota, noch zelf noch door middel van een derde persoon, van den Duitschen Keizer had ontvangen. Wat des heeren Van Heeckeren's positie niet weinig verzwakte, was dat hij op dat oogenblik afwezig was, hoewel hij vooruit had kunnen weten, dat bij het lezen der notulen van de vergadering met gesloten deuren de regeeringsverklaring zou worden gegeven.

De zaak is echter daarna nog ingewikkelder geworden. De heer Van Heeckeren toch heeft bij nadere nota aan de Kamer zijn bewering volgehouden. Hij heeft er bijgevoegd, dat het dr. Kuyper geweest is, die in 1904 zelf hem de mededeeling omtrent den brief van den Duitschen Keizer heeft gedaan en hem daarover heeft geraadpleegd. Hij heeft tevens verklaard, dat dr. Kuyper in die dagen ook aan andere staatslieden, onder wie sommige leden van het tegenwoordige ministerie, dezelfde mededeeling heeft gedaan.

Zoo leven we in raadselen. De minister van Buitenlandsche zaken heeft zoo afdoend het geheele beweren van den brief ontkend en die ontkenning met zijn verantwoordelijkheid gedekt, dat twijfel aan de waarheid zijner woorden is uitgesloten. De heer Van Heeckeren van zijn kant zal toch niet alles verdicht hebben wat hij meedeelde omtrent hetgeen hij van dr. Kuyper had gehoord. En dr. Kuyper volgt het systeem, dat hij aanvankelijk ook in de zaak-Lehmann toepaste, hij zwijgt. In de oudheid waren het de priesters, die de Pythia begrepen, wanneer zij duistere orakeltaal had gesproken. Heden ten dage spreken de priesters zelven een orakel-taal, die de goê-gemeente verbijstert. Quousque tandem? Wanneer zal de sluier voorgoed worden opgelicht?

[p. 598]

Aan deze laatste beraadslagingen nam ook deel de jongste afgevaardigde voor Noord-Holland, de heer Röell. De Staten van dat gewest hadden begrepen, dat omtrent dezen veteraan en uitstekenden kenner van ons staatsrecht, zoolang hij in het Parlement ontbrak, de regel gold: rien ne manquait à sa gloire, il manquait à la nôtre.