De Gids. Jaargang 74

[p. 206]

Buitenlandsch overzicht.

Engeland. - Bethmann-Hollweg. - De dood van Koning Leopold.
17 December.

In Engeland de partijen in de wapenen.

Zal de arbeiderspartij den leider Henderson volgen, en ditmaal niet op particulier gewin uit zijn, dan staan de kansen voor de liberalen vermoedelijk niet slecht. ‘Zitte wat zit’, schijnt deze reis, voor eene coalitie Asquith-Henderson, de aangewezen leus.

Aanvankelijk gaven de beide helften der regeeringsmeerderheid - zeer ongelijke helften intusschen - ieder een ander geluid. ‘Afschaffing van het Hoogerhuis’, klonk het uit de arbeiderspartij. ‘Het Hoogerhuis buiten de mogelijkheid gesteld, liberale wetgeving tegen te houden’, kondigden de liberalen aan. De laatsten hebben numeriek en ook moreel een zoo groot overwicht, dat hun leus aanstonds ging primeeren en op het oogenblik de andere vrijwel overstemt.

Van groot gewicht is het, dat een man als Asquith dezen strijd gaat aanvoeren. Hij is zoo sober en krachtig; zegt geen woord te veel en geen woord te hard; maakt den indruk, de vastberadenheid zelve te zijn. Onder den rhetor Campbell-Bannerman zou men het zoo ver niet hebben gestuurd.

Het is een groote beslissing die Engeland tegemoet gaat. Een stuk van het historische Engeland zal worden opgeofferd, en de belangstellende vreemdeling ziet zulk een opruiming altijd met

[p. 207]

gemengde gevoelens aan. Er gaat, in de adellijke parken- en kasteelbezitters met hun nagenoeg onbelasten eigendom, een merkwaardig bestanddeel der Engelsche samenleving te gronde. Blenheim Park Hatfield House, Chatsworth en zooveel anders, wat was, wat is het uniek! Maar het Engelsche volk heeft gelijk, meer aan zijn eigen belangen dan aan die van toeristen te denken. Wij worden ook boos, als wij besproken worden als een soort Marken-in-het-groot.

De oppositie in het Hoogerhuis heeft niet den indruk kunnen maken, in wezen iets anders dan het tegenspartelen van verwende kinderen te zijn. De argumenten waren schier alle bij de vijf-en-zeventig, de mokkende onwil bij de drie honderd vijftig. Nu het eigen belang in het spel kwam, raakte de politische tact zoek die de Lords zoo menigmaal heeft onderscheiden.

Opmerkelijk was de houding van Rosebery en van het meerendeel van het episcopaat. Zij begrepen dat de positie van het Hoogerhuis in zeer ernstig gevaar werd gebracht. Maar de Cassandra's hadden goed roepen; het gehoor hield zich doofstom.

Het tweekamerstelsel is niet wezenlijk bedreigd, het blijft door de verklaringen der regeering buiten schot. Maar het kan enkel blijven leven wanneer de stroomingen van het volksleven, zij het door een traliewerk heen, tot in de kamer van revisie kunnen doorvloeien. Òf een Hoogerhuis naar vastelandsch model herschapen, en niet onbeperkt, òf een Hoogerhuis waarvan het lidmaatschap erfelijk blijft, maar dan ook met beperkt veto. Met die of met deze saus zullen de Lords worden gegeten.

Tot nog toe maakt het den indruk dat de leus ‘volksrechten tegen erfelijkheid’ meer pakt dan het van de andere zijde aangeheven veldgeschrei: ‘protectie tegen vrijhandel’.

Chamberlain heeft al water in zijn wijn gedaan. Hij verklaart nu dat het geenszins de bedoeling is, Amerika en Duitschland na te volgen. Ieder herinnert zich den tijd, dat hij heel anders sprak. Hij acht het noodig in te binden, hetgeen op mismoedigheid wijst en natuurlijk niet strekt tot vermeerdering der werfkracht van zijn leus. De liberalen en arbeiders hebben voor, dat zij in de hunne ten volle gelooven.

De Duitsche Rijksdag is weder bijeen en de nieuwe kanselier is uit zijn hoekje moeten komen.

[p. 208]

Hij is eigenlijk een man van het Bülow-blok, en schijnt zich niet goed te kunnen voorstellen dat die zonderlinge combinatie ter ziele is. Hij leeraart uit de hoogte, dat er in Duitschland geen partijregeering bestaat.

Hij heeft alleen in zooverre gelijk, dat er geen regeering bestaat van, maar eene onder bepaalde partijen (hij meent, er boven).

De nationaal-liberalen zijn thans ten minste zoo ver, dat zij zich er niet langer toe leenen, door hun toetreding tot het presidium van den Rijksdag het feit te maskeeren dat conservatieven en centrum de werkelijke macht in het Rijk met elkander deelen. De ietwat zoetbloemige en rijkelijk met zichzelf ingenomen heer Paasche heeft het zich moeten laten ontgaan, weer vicevoorzitter te worden, en Bassermann zoekt - o tempora - aansluiting naar links. Hij heeft te kennen gegeven, dat zelfs de sociaal-democraten niet zoo stug zijn als zij zich voordoen. Waarin hij gelijk heeft. Zij beginnen te veranderen, ook in Duitschland. Het kon ook waarlijk niet uitblijven. Hoe onverzoenlijker zij, des te meer verzoenen zich onder elkander alle reactionnaire elementen, en schrijven de wet voor. Maar er begint beweging te komen ook onder dat gedeelte der burgerij dat tot dusver, uit vrees van voor ‘reichsfeindlich’ te worden gehouden, achter de jonkers en paters aanliep. De manifestatie voor de kiesrechthervorming in Pruisen, waaraan tal van ‘geziene’ professoren, magistraten, advocaten en kunstenaars deelnemen (menschen die een naam te verliezen hebben, en zich hiervan zoo innig overtuigd toonden, dat zij dien veelal opsloten als een juweel in een doosje), is er het bewijs van. Ook bij de verkiezingen voor de landdagen van eenige Zuidduitsche staten is gebleken, dat de slinger doorslaat naar links.

Bethmann-Hollweg is zeker niet de man, om zulk een beweging 't zij als leider mee te maken, 't zij als doodvijand tegen te staan. Hij blijft de ‘philosooph’ die in frazes kraamt voor de heeren. Het kluchtige is dat hij het zelf niet weet.

Onder de lange regeering van den verscheiden Koning der Belgen heeft ons nabuurland een gewichtige ontwikkeling doorloopen, waarop het in hoofdzaak met dankbaarheid terug kan zien. Aan Koning Leopold komt in die gunstige ontwikkeling voor-

[p. 209]

namelijk der materieele belangen een groot aandeel toe. Zonder hem ware België thans geen koloniale mogendheid.

Dat men veel in 's Konings persoonlijkheid anders zou hebben gewenscht zal men op den duur vergeten, althans zich niet meer zoo levendig herinneren als thans, aan dit sterfbed met zijn eigenaardige tragiek, onvermijdelijk is. De man en vader had ernstige gebreken; de monarch was energiek en vooruitziend. En, in een Koning, is de publieke persoon van heel wat meer gewicht dan de private.

C.