De Gids. Jaargang 52

[p. 466]

M^r. Simon Vissering.

In Memoriam.

De ure waarop de laatste woorden van het voorgaand opstel doelen, had voor Simon Vissering geslagen, eer nog dat opstel zijne lezers bereiken kon. Treffender dan de phantasie het zou durven schikken, beschikte het de werkelijkheid: aan de eene zijde van het blad, op welker drukproeve hij zelf nog het Imprimatur stelde, de openbaring van een vol en krachtig menschenleven, en aan de keerzijde het bericht, dat dit leven is gebluscht en het hoofd in vrede nedergelegd.

De eerste indruk, welken het plotseling afsterven van een hartelijk geliefden vriend pleegt op te wekken, stemt meer tot zwijgen dan tot spreken, en toch kan de Redactie het nommer, dat ons zijn afscheidswoord komt brengen, niet wegzenden zonder er haar afscheidswoord aan den schrijver bij te voegen. Immers die schrijver en de Gids zij zijn weinig minder dan eene halve eeuw nauw verbonden geweest, want hetzij zijn naam op het titelblad prijkte of niet, de nauwe betrekkingen, welke Vissering, reeds kort na zijn optreden in het praktische leven, met de Redactie aanknoopte, werden nimmer geheel afgebroken. Wat hij was als haar trouwe en voorzichtige raadsman in moeilijke dagen, weet zij alleen, maar wat hij geweest is als haar medewerker staat in de laatste veertig jaargangen duidelijk genoeg aangewezen om ons recht te geven van elke uitwijding daarover te dezer plaatse af te zien. Aan de ge-

[p. 467]

trouwelezers van ons tijdschrift staan op dit oogenblik, zonder dat wij ze noemen, zoovele studiën voor den geest die, met den naam van Vissering geteekend, niet enkel om haren degelijken inhoud boeiden, maar ook de aandacht trokken om den keurigen vorm waarin zij waren opgesteld. En om dien vorm niet het minst, want onder zijne medewerkers van vroegere en latere dagen telt de Gids er maar enkele, die, getrouw aan eene der hoofdgedachten, welke tot de vestiging van ons tijdschrift leidden, er zoo gelukkig in zijn geslaagd als hij om hunne bijdragen, over welke onderwerpen ook, tevens tot kunstwerken te maken. Afkeerig van alles wat naar overhaasting zweemde, kon hij er niet toe besluiten de vruchten van zijnen arbeid af te staan, zoolang hij voor de uitdrukking van zijne gedachten niet den vorm had gevonden, welke hem in alle opzichten kon voldoen. Dank zij die nauw gezetheid en ijverige inspanning, heeft hij zich, geheel afgescheiden van de wetenschappelijke verdiensten zijner werken, eene plaats weten te veroveren onder de beste nederlandsche stilisten van zijn tijd.

De laatste vrucht aan Vissering's pen ontvloeid, staat, merkwaardig genoeg, in onmiddellijk verband met den wetenschappelijken arbeid waaraan hij vóór alles zijn leven had gewijd. Het is alsof hij behoefte heeft gevoeld vóór zijn verscheiden de resultaten van dien arbeid nog eens duidelijk te resumeeren en de economische richting, welke hij was toegedaan, tegen onverdienden blaam in bescherming te nemen. Om dat doel te bereiken, kiest hij ter bespreking een werk voor welks wetenschappelijke en artistieke verdiensten hij meer dan iemand een open oog moest hebben, maar waarin ook het verschil tusschen zijne overtuiging en die van zeer velen onder zijne jongere tijdgenooten, helderder en duidelijker stond uitgedrukt dan waar ook. Op dat verschil nog eens de aandacht te vestigen; het goed recht van het standpunt, door hem ingenomen, nader te bepleiten, en, zij het ook met verzwakte hand dan toch met het onverzwakt vertrouwen van de jongelingsjaren, ook waar het de beslechting van allerlei maatschappelijke vraagstukken geldt, nog eens de vaan van de vrijheid omhoog te heffen, ziedaar de gedachte die hem blijkbaar voor den geest stond toen hij zich tot het schrijven van zijne ‘Prosopographia socialistica’ neerzette.

Geen oogenblik is minder geschikt dan het tegenwoordige

[p. 468]

om over de waarde van de hier tegenover elkander gestelde beginselen een oordeel uit te spreken. Wie het later onderneemt zal zeker niet verzuimen de aandacht te vestigen op het feit, dat Vissering onder geheel andere omstandigheden dan het tegenwoordig geslacht op economisch gebied begon te arbeiden en dat zij die in de jaren, tusschen '40 en '50 verloopen, het toen alom heerschend protectie-stelsel met goed gevolg wilden bestrijden, vóór alles behoefte hadden aan kort en scherp geformuleerde beginselen, op het gevaar af dat een later geslacht die beginselen om hunne eenzijdigheid zoude aanklagen.

Maar wat hiervan ook zij, dat Vissering in elk geval recht had met voldoening terug te zien op de vruchtbare gevolgen van den ouden strijd, bleek nooit duidelijker dan in onze dagen, nu wij ervaren hoe de pogingen om tot het oude protectiestelsel terug te keeren, onder allerlei klassen van de bevolking afstuit op een weerstandsvermogen veel sterker en veel meer algemeen dan de meesten hadden durven verwachten. Gestaan te hebben in de eerste rij der mannen, die hier te lande met woord en pen dat weerstandsvermogen wekten en het sedert onvermoeid bevestigden, blijft de groote en onbetwistbare verdienste aan den arbeid van Vissering verbonden.

Toch vraagt hij voor de beginselen, welke hem bij zijnen arbeid leidden, geen uitsluitende rechten. Zijn laatste woord moest een woord van vrede en verzoening zijn, de gulle erkentenis dat alle richtingen in het maatschappelijk leven, ook die welke tegen de zijne het scherpst overstonden, het hare bijdragen tot den rijken oogst, welken geslachten na geslachten inzamelen. In het vaste geloof dat het werk, door alle braven ten goede ondernomen, nooit geheel onvruchtbaar blijft, putte hij zijn levensmoed en in het besef van in dien zin naar zijne beste krachten te hebben gearbeid zijn stervensrust.

Vissering behoorde tot de rijk gezegenden onder de menschenkinderen: zijne plaats in de maatschappij heeft hij zelf veroverd en met het klimmen van de jaren werd die plaats schooner en benijdenswaardiger; - zijn huisselijk geluk was volkomen, wel werd het meer dan eens zwaar beproefd, maar door rampen die voor alles dit uitwerken dat zij de leden van het gezin allengs inniger verbinden en tot eene onverbrekelijke eenheid samenvoegen, - en zijn dood kwam zacht en kalm op het juiste uur: niet te vroeg, want zijne taak was geheel afgewerkt,

[p. 469]

en niet te spade, want, gelukkiger dan meer dan een zijner beste vrienden, heeft bij hem het lichaam den geest geen oogenblik overleefd.

Met volkomen bewustheid van hetgeen het leven hem had gebracht, kon hij daarvan dankend afscheid nemen en dankend ook zien zijne vrienden op dat leven terug.

J.T.B.