Logo DBNL
De Gids. Jaargang 47 (1883)

De Gids. Jaargang 47

(1883)– [tijdschrift] Gids, De–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Een kind, dat te veel was.

Baas Leegeweg stond gereed tot zijn gewichtig zaterdagswerk. Hij had gegeten, zich de kin gladgeschoren en een schoon boezeroen aangetrokken, en trad nu door de glazen deur uit het binnenvertrek in het voorhuis. De schoenmakerswerktafel was met den drievoet er onder in een' hoek geschoven, een viertal scheermessen lag op een plankje aan den zijmuur gereed, daarnaast hing de glimmende scheerriem. Een groote stoel met houten zitting stond in het midden van het vertrek, gekroond door het bekende schuinsche plankje, waarop eene donkerkleurige plek vertelde, hoe menigeen hier reeds onder het mes was geweest. De vloer was met versch zand bestrooid, en al de beschikbare stoelen in huis stonden langs den wand geschaard.

Leegewegs huisvrouw, Femme geheeten, trad op hare beurt den ‘skeerwinkel’ binnen, in de eene hand een komfoor met ‘glad’ vuur, in de andere een keteltje met warm water dragende, en zette een en ander op de plank bij de scheermessen neêr. Zij was eene rijzige vrouw, naar gissing de vijftig nabij, van een schraal voorkomen en met een opvallend bleek gelaat, dat tevens iets ernstigs had. Doch eer gij dit hebt opgemerkt, ziet gij wat eene propere vrouw zij is. De gladgekamde haren dekt eene hagelwitte muts, waarvan de keurig gestreken banden netjes onder de kin zijn vastgemaakt. Het wit van het hoofddeksel en het bleeke van het gelaat komen destemeer uit, doordien jak, rok en boezelaar zwart van kleur zijn. En alles zit haar zoo proper aan het lijf, dat het prettig is haar aan te kijken. Niet alleen haar eigen uiterlijk, maar al wat gij hier rondom haar ziet, bevestigt het algemeene oordeel, dat haar bijna dagelijks ‘'n deur en deur helder minse’ noemt. De

frissche blauwachtige muren; de witgeschuurde plank, waarop het gereedschap van den baas ligt; het koperen scheerbekken met een' hap er uit, dat als een spiegel blinkende aan den wand hangt, - alles, tot het borrelglaasje zonder voet, waaruit de voor het raam hangende kanarie moet drinken, alles getuigt van eene groote mate van zindelijkheid. Het geloof waaraan nog versterkt wordt door een' zeepgeur, die aan het vertrek eigen is.

‘Het volk komt laete!’ merkte baas Leegeweg op.

‘O, de dag is nog laank!’ troostte Femme. - Troostte, zeg ik, want aan het bezoek van den scheerwinkel hing grootendeels hun dagelijksch brood. Onze baas was schoenmaker tevens, doch als zoodanig had hij weinig klandisie. En het barbierschap leverde ook slechts eene schrale kostwinning op.

Had onze baas er geen bezwaar tegen gehad, om ook 's zondagsmorgens zijn handwerk uit te oefenen, licht ware er nog menige stuiver bij verdiend. Doch dit verbood hem zijn geloof ten strengste. Baas Leegeweg toch behoorde sinds eenigen tijd tot de afgescheiden gemeente in de stad. Was hij reeds in onzen dorpskring een bekend man, vooreerst doordien hij een onderhoudend prater was - eene gave, die hem 's zaterdags te pas kwam, - ten andere doordien hij zeer tehuis was in den bijbel, wat hem den roem verschafte van ‘miseroabel vaast van heufd’ te wezen, - de uittreding uit zijn kerkgenootschap had nog meer dan anders de aandacht op hem gevestigd.

Jammer, dat zijn groote roem juist onlangs eene deuk had gekregen. Een week of wat geleden, moet ge weten, was onze nieuwe dominee in het dorp gekomen. En al heel spoedig was het gebleken, dat 's mans overtuigingen vrij wat verschilden van de zienswijze van baas Leegeweg en geestverwanten. ‘Dat leup allerskrikkelijkst uut menaêre!’ zei men. - Op een' namiddag nu stond baas Leegeweg met zijne buren Lubbert Jansen en bakker Vonk buiten te praten. En Lubbert zei, met het hoofd zooals hij placht te doen ‘'n weinegien oppe zied’: ‘Wat ik nou zoo geern 'reis zol willen, volk, dat is dat ie, boas, 'reis mit onze domeneer an de gaank raekten. Jongens, wa' zol 't mij 'n oarigheid wezen!’ - ‘En ik geleuve’, zei de bakker ernstig, ‘ik geleuve, wij zollen 'r wieder mit koemen, a' we 't zoo 'reis van twee kaanten heurden’. - De baas nu

glimlachte bescheiden en antwoordde: ‘Nou, 'k binne gien geleerde; moar a'k zei, da'k niet 'reis mit hum zol willen proaten, dan zô'k aêrs zeggen a'k miene.’

En het verlangen van het drietal werd spoediger vervuld dan ze hadden verwacht. Want een paar dagen later - 't was op een zondagavond - zaten onze baas en bakker Vonk bij Lubbert Jansen te schemeren, toen eensklaps de deur openging, en niemand anders binnentrad dan de nieuwe predikant. - ‘De domeneer!’ fluisterde een der zoons, die hem het eerst had herkend. - ‘Wel weerlichs!’ ontviel Lubbert in zijne verrassing, doch tegelijk stond hij schielijk op, om zijnen gast te verwelkomen. - ‘Hendrekien, ie moe'n de laampe anstikken!’ sprak hij tot zijne vrouw. En toen dit geschied was, raakte men aan de praat. De predikant deed eenige vragen omtrent het gezin, en Lubbert beantwoordde ze.

‘En is dit ook een buurman van je, Jansen?’ vroeg de eerste.

‘Juustement, domeneer. Zien naeme is van Leegeweg; hij hef hiernoast 'n skeerwinkel en 'n skoênmaekerije, moarre... om oe de woarheid te zeggen, hij beheurt niet tot onze gemiente, hij is ofeskeiden’. - Welke volledige voorstelling den baas bewoog, om even zijne pet aan te raken, en zichzelven een weinig op zijn' stoel terecht te schuiven.

De bakker, die tusschen den baas en den predikant in zat, schoof onwillekeurig zijnen zetel wat achteruit, alsof hij de baan voor de beide strijders wilde vrij laten. Lubbert legde de pijp weg, om door niets afgeleid te worden. En aller oogen waren op de beide tegenstanders gericht.

‘Is 't al lang geleden, Leegeweg’, zoo opende de predikant het vuur, ‘dat ge tot de afgescheiden gemeente bent overgegaan?’

‘'t Is in de meitied vief joar 'ewest, domeneer!’

‘Zoo! Nu, ik had het niet gedaan, als ik in je plaats was geweest.’

‘En woaromme niet, a'k vroagen mag?’

‘Wel, als er thuis dingen zijn, die ons niet aanstaan, moeten we niet wegloopen, maar blijven en tot verbetering werkzaam zijn. Zoo hadt gij ook onze kerk niet moeten verlaten, maar uw best moest ge gedaan hebben om de gebreken te verhelpen.’

Men kon wel een speld hooren vallen. Doch baas Leegeweg antwoordde welberaden: ‘As dat woar is, domeneer, dan had-

den onze veurolders ook niet uut de Roomsche Kaarke moeten 'egoan wezen!’

Verstomd keken de buren elkander aan, en hielden het er voor, dat dit nootje den eerwaarden heer wel eens te hard kon zijn, om te kraken.

‘Onze voorouders konden niet anders,’ sprak deze. ‘Want men liet hun de vrijheid niet naar eigen geweten te handelen. Maar gij werdt niet gedwongen! Niemand heeft u belet, eene eigen zienswijze te hebben en die te volgen.’

De stilte was zoo mogelijk nog grooter dan zoo even. En de spanning bereikte haar toppunt, toen de baas niet onmiddellijk antwoordde. Waarlijk, koningin Dido en hare hofhouding hebben bij het bezoek van Aeneas niet sterker de ooren gespitst, dan Lubbert Jansen en zijn gezelschap op dit oogenblik deden.

Baas Leegeweg intusschen verschoof de pet eens, deed een paar duchtige trekken aan zijne pijp, en sprak eindelijk ‘Joa... joa moarre.... Nou, ik moet oe moar eerlijk bekennen, da 'k 'r zoo gaauw gien aantwoord op wete!’ - En hij was er zoo ‘beduusd’ van, dat hij aan het verdere gesprek geen deel nam.

Men begrijpt, dat reeds den volgenden morgen de zaak ruchtbaar werd, en wat een praatstof ze gaf. De baas verdedigde zich wel met te zeggen: ‘Als 't moar uit de biebel 'egoan was!’ - Maar het nam niet weg, dat zijn roem eenigszins was gedaald.

‘Onze volk kan 't getugen,’ zei Lubbert Jansen, ‘dat hie perdoes tot zwiegen 'ebrocht wordde. Kerel, kerel, zoo old a'k binne, ik hebbe 't nog nooit niet zoo bijewoond’.

En van den nieuwen dominee ging het gerucht uit, dat er met hem niet viel te ‘gekjaegen’.

‘'n Kwoa' kerel,’ zei Lubbert, ‘doar stoa 'k oe veur in!’

 

Terwijl de zon vroolijk in het vertrek viel, en de kanarie zacht neuriënde zich stemde tot het luidruchtige lied, waarmeê hij straks het veelstemmige gesprek zou begeleiden, ging de deur open, en de eerste bezoeker verscheen op den drempel. Het was een man in zeer havelooze plunje. Hij bleef aan de deur staan, en vroeg:

‘Wil ie mij skeeren, boas?’

‘Nou Jan’, was het antwoord, ‘ie zien 'r van daege nog al knap uut, goa maar zitten!’

Terwijl de baas Jan onder het mes had, kwam de een na den ander binnen, en er zat weldra een vijftal klanten te wachten, totdat het hunne beurt zou zijn, om op den grooten stoel te tronen.

‘Wel mag 't oe bekoemen!’ sprak de baas tot Jan, die opstond. Maar de man bedankte niet eens voor den welgemeenden wensch. Een ander nam zijne plaats in.

‘Nou, daank oe, en g'n dag saemen!’ bromde Jan, naar de klink van de deur grijpende.

‘Hou, hou Jan, wat nou? Ie moe'n betaelen, man!’

‘Betaelen? En a'k nou gien centen hebbe?’

‘Malleproat! Ie hebben centen genoeg. Neen, neen, a'je in 't beste van de tied niks geven, dan kriege 'k nooit wat. Kom vort, keer moate keer geld!’1)

Jan zag, dat het ernst was, haalde drie centen uit den zak, en na ze overhandigd te hebben ging hij pruttelend de deur uit.

Jan en zijne ‘biestere huusholdinge’ waren op ons dorp het onderwerp van menig hoofdschuddend gesprek. En ze leverden op dit oogenblik aan baas Leegeweg de stof tot eene merkwaardige bespiegeling.

‘Wonderboarlijk volk!’ sprak hij, terwijl hij intusschen ijverig doorwerkte. ‘Of zie veule hebben of niks, zie bint altied even aarm. Ik wete van Jan, dat hie in 't veurjoar mit de mengebak twintig gulden in de weke verdiend hef, en toe de tied om was, was 't geld ook op. En 't was weêr: gien brood veur seba, de moezen dood veur de spiende! Moar hoe goat 't ook? As zie wat in de buûl hebben, dan zeg Jan te'en de vrouwe: “Hoe zol dat smaeken, Joapekien, a'we nou 'reis koelappies in de botter broadden?”’

De bezoekers van den winkel moesten lachen.

‘Zu'k volk is niet weerd, dat 't aarm is!’ vervolgde de baas. ‘Aarm wezen is 'n groote kunst, ik wete d'r van mit te proaten. Twee joar 'eleden, toe 'k zoo sukkelig was en mien waark niet doen kos, jongens, jongens, wa' stond 't 'r toe minnig mit ons veur! - En toe alles zoo wat weg en op was, toe zeg de dokter: “Boas! zeg hie, 't is neudig da'je wol op 't bloote lief draegen. Aêrs kun ie niet beter worren.

Ie moe'n 'n boaien hemd andoen!” Nou, ik zei moar niks, moar ik dochte: ik zal oe wel boaien-hemden! Moar Femme zeg: “Stille, zeg zie, ik wete road!” En wat dot zie? Zie trok mij heur eigen boaien rok an, mit d'iene aarm deur de split en mit d'aêre deur 't zakgat. En toe 't in 't veurjoar weêr zachter begos te worden, trok ik 'm weêr uut!’

Een luid gelach van de klanten barstte los. En te midden van het vroolijke rumoer riep baas Leegeweg opgeruimd uit: ‘Joa, 'n minse moet 'm weten te redden. Die niet staark is, moet slim wezen!’

 

Jan, die zoo even den winkel verlaten had, was intusschen huiswaarts gegaan.

De woning van onzen barbier stond, met een tuintje er voor, vlak aan den grintweg. En daarnaast liep een pad tusschen de weilanden door, dat bekend stond onder den naam van ‘'t grune steegien’. Des zomers verdiende het dien eernaam ten volle. Het was met de greppels meê maar een paar ellen breed; geheel met gras begroeid, behalve waar het voetpad met allerlei bochten en bochtjes zich door het groene tapijt heenslingerde; en aan beide zijden begrensd door hooge wallen, waarop het hakhout met zijne frissche eikenblaêren lachend zich in het zonnetje koesterde. Het scheelde weinig, of de langste takken raakten elkander boven uw hoofd.

Jan liep dit vrij lange pad af, want aan het einde, waar het op een' zandweg uitkwam, stond zijn huisje. Zijne hut, moet ik zeggen. Want het was een droevig vervallen gebouwtje. Van voren was het van steen; het achterhuis, een schuurtje, van zoden opgetrokken. Het havelooze dak was gebrekkig met riet gedekt, hier en daar door stroo vervangen. Achter de kleine raampjes hing geen gordijn, en een tweetal ruiten waren met geel berookt papier toegeplakt. Bovendien had het geheele huisje eene neiging, om achterover te zakken, zoodat het den indruk maakte van tegen den houtwal aan te leunen, wat het misschien in zijne verregaande zwakte ook wel deed.

Nu zal ik u maar niet uitnoodigen, mijn lezer, om er eens meê binnen te gaan, en doe u stellig meer genoegen met eenvoudig u te vertellen, hoe het er daar uitzag. Men vond er oneffene en onzindelijke muren; een' zwarten aarden vloer met allerlei gaten en bobbels; eene geslotene bedstede, en eene an-

dere, waaruit wat stroo naar buiten stak met een' tip van eene oude gescheurde deken. Er stond een onoogelijk tafeltje van niet noembare kleur en op zoo lage pooten, dat het voor kinderen bestemd scheen. En in de nabijheid van de tafel een oude stoel, waarvan de doorgezakte matten zitting eene groote gaping vertoonde, eene omgekeerde kist en een houten bankje. Een kleine bestoven spaarlamp prijkte op den schoorsteenmantel, en rondom den haard, eene soort van kuil tegen den wand, was de vloer bezaaid met asch en takjes. Onzindelijkheid, verwaarloozing reikten overal aan armoede de hand in het huisje van Jan Dorens, die echter nooit bij dezen naam werd genoemd, maar bij klein en groot bekend stond als ‘Jan uut 't grune steegien’.

Ik heb u echter nog niet verteld, dat op het bankje bij de tafel een jongen van een jaar of veertien zat, Jannes, de zoon en het evenbeeld van Jan. De pet hing hem in den nek, en het rossige haar zwierf verward om het voorhoofd en voor de oogen. Toen zijn vader binnentrad, wendde hij traag het gelaat naar hem toe, en sprak: ‘Zie dot zoo vremd, ie moe'n 'reis noa heur kieken!’

Met ‘zie’, moet ge weten, bedoelde hij zijne moeder. Zijne moeder? Waar was die dan? Ze lag in de bedstede, het stroo onder haar, de oude deken over haar heen, en met iets, dat op een kussen geleek, onder het hoofd.

‘Skeelt 'r wat an?’ vroeg Jan, terwijl hij met de handen in de zakken bij het bed stond. Doch hij kreeg geen antwoord. Het was echter duidelijk, dat er veel aan scheelde. Koortsgloed spreidde zijn vlammend rood over de wangen, koortsgloed sprak uit de glinsterende oogen. ‘Dorst!’ brachten de verdroogde lippen met moeite uit; en Jan ging water halen.

Intusschen keek de zieke met zekeren angst in den blik naar iets, dat zich naast haar scheen te bevinden. Zij deed een paar malen eene pijnlijke, doch vergeefsche poging om zich naar den wand te keeren. Eindelijk gelukte dit haar eenigszins; zij sloeg de deken een weinig weg, en - aan hare zijde lag een pasgeboren wichtje. Het kind had de oogen stijf dichtgeknepen en genoot een' diepen, gezonden slaap. In die holle, onzindelijke bedstede, op stroo en onder die armoedige deken lag het daar - even vredig, even schoon, even roerend aantrekkelijk, Mevrouw, als de kleine bij u in het sierlijk getooide wiegje!

Omdat ze nog zoo kort geleden had plaats gehad, en ook doordien het geboorteplekje van het kind vrij eenzaam lag, was de gebeurtenis nog niet bekend geworden. En Jan, die toch meestal niet veel zei, had het waarschijnlijk niet belangrijk gevonden, om er in den scheerwinkel melding van te maken. Trouwens, het was geen nieuws meer. Jan zou onmogelijk zoo maar voetstoots u al de kleinen hebben kunnen opnoemen, die na Jannes, zijn' oudste, waren gekomen en weêr heengegaan. Sommigen waren er dan ook maar zoo kort geweest, dat het der vermelding haast niet waard was. Het had er waarlijk al den schijn van, alsof het dien kleinen reeds in de eerste dagen bij vader Jan en moeder Joapekien zoo slecht had aangestaan, dat zij maar onmiddellijk de hut in het ‘grune steegien’ weêr ontvlucht waren.

Inmiddels gingen dien zaterdag-namiddag de zaken bij baas Leegeweg den gewonen gang. De menschen liepen in en uit, en het gesprek stond niet stil.

Femme zat in de binnenkamer, die met eene glazen deur en bovendien met een raam in den winkel uitkwam, zoodat zij, als ze wilde, alles kon hooren wat de luide mannenstemmen zeiden. Wat zelden gebeurde had nu plaats, Femme kwam in het voorhuis. Na de gewone begroeting sprak ze:

‘Wat heurde 'k oe doar zeggen, Bergman, is Joapekien in bedde?’

‘Joa, zie hef 'n maegien 'ekregen. Moar zie zelfs moet broaf minnig wezen.’

‘Wa' zeg ie? - en hef Jan 'r oe niks van 'ezegd, Kloas?’ vroeg ze haar' man.

‘Gien woord! Hij hef Joapekien d'r naeme niet 'enuumd.’

‘Ie zollen nou toch in de wereld zeggen,’ riep Femme uit. ‘Ie moe'n toch mit medelieden denken an zoo'n kind. Och, wa 'n aarm skoapien!’

Femme schudde het hoofd en ging weêr naar binnen. Maar Leegeweg keek over zijn' bril lachend de klanten aan, en sprak: ‘Ik dochte zoo straks al: Woar blif de vrouwe? A'je over moord en doodslag haandelen, kan zie as 't wezen moet blieven zitten. Moar proat 'reis van 'n kroamerije, en ie holden heur niet oppe stoel!’ - Leegeweg had er schik in, maar hij wist niet, dat het bericht, zoo even in zijn huis gebracht, zou blijken te wezen een muisje met eenen geweldig langen staart.

Femme was vervuld met de gedachte aan Joapekien, en zij besloot er eens heen te gaan. Zij kookte wat ‘zutemelksche brij’, die zij haar in eene witaarden kom bracht, toegedekt met een bord, waarop een paar beschuiten lagen. Teruggekomen vertelde zij aan Leegeweg, dat het er met de kraamvrouw naar haar inzien slecht voorstond, maar dat het kind ‘'n lief, 'n oarig dik maegien’ was. Zij zelve, zei ze, was ‘'r naer van, want 't was 'n skrik, zooas 't minse doar lag, hoaste niks om of an, en zoo moar op stroo, en 't aarme skoapien van desgelieken.’

Leegeweg keek zijne vrouw eens aan, en vond, dat zij er niet meer heen moest gaan. ‘Ie binnen 'n veuls te antrekkelijk minse, ie zollen 'r van uut stuur raeken!’ En Femme was het wel met hem eens. Maar 's zondag-namiddags kon zij zich niet weêrhouden en wilde ze toch nog eens zien, hoe het in het Grune Steegien was. En Leegeweg berustte er na eenige tegenspraak in, zeggende op zijn' gewonen, ietwat galmenden toon: ‘De onbevlekte gosdienst voor God en den Vader is, weduwen en weezen te bezoeken in hunne verdrukkinge.’

‘Och heere, zei Femme, wie-le-wet, hoe gaauw 't 'n weesien is, 't aarme kiend!’

‘Krek, wa 'k zelvers dochte!’ sprak de baas.

De omstandigheden in het Grune Steegien waren zoo mogelijk nog ongunstiger dan den vorigen dag. Toen Femme terugkeerde, liep zij bij hare buren Jansen aan. Zij vond er, behalve Lubbert en zijne echtgenoote, de vrouw van bakker Vonk. Men had het terstond druk over den bedroefden toestand van Joapekien.

‘En hoe is Jan wel te moede?’ vroeg vrouw Jansen in den loop van het gesprek.

‘Wa' za'k oe zeggen, buurvrouwe!’ zei Femme. ‘Over 'n aêre mag 'k niet oordeelen. Moar noa minsenoogens kien wet hie 'r niks van. Denk 'reis an, toe 'k er binnenleup was 'r gien iene bij Joapekien. 't Minse lag moerzoalig allienig! Jannes was vort, en Jan kwiem 'n poosien laeter weêromme van 'n bosskop, zooas hie zei. Jan, zegge 'k, ie meugen Joapekien niet allienig loaten, da' kan joa niet! En wat is zien aantwoord, mien ie? Och, Femme, zeg hie, zoo woar, zie hef 'r niks gien weet van!’

‘Fij toch!’ zei vrouw Jansen, ‘fij toch!’ En algemeen gaf men er zijne verontwaardiging over te kennen.

Toen kwam het gesprek op het jongste lid van het gezin. het pasgeboren wichtje.

‘Wat moet 'r nou van zoo 'n stumpertien worren, is 't niet?’ vroeg meewarig de gastvrouw.

‘Joa,’ zei Lubbert, de pijp uit den mond nemende, en het hoofd een weinig zijwaarts latende zakken, ‘joa, wij bint allegelieke kleinverstaandige minsen. Moar aêrs zol 'n minse licht vroagen: Wa' dot nou zoo 'n kiend oppe wereld?’

En het was duidelijk, dat hij met dit zeggen aller gedachte had vertolkt. Want het was eensklaps eene verwarring van toestemmende opmerkingen, zoodat ieder van het gezelschap moeite had om beleefd te blijven en links en rechts elk, die hem in denzelfden geest wat te zeggen had, op zijne beurt aan te hooren.

‘Zal ik oe 'reis wa' zeggen, volk!’ riep vrouw Vonk, toen men een weinig tot bedaren was gekomen, ‘zal ik oe 'reis wa' zeggen? Ik nume 't 'n geluk veur d' aêre kiender, da' zie jonk 'esturven bint, en ik zol 't krek zoo 'n geluk vienden veur dit poppien, als onz' lieven Heere d'r wegnam, wa' zeg ie 'r van, Lubbert?’

Men ziet, onze bakkersvrouw wist er wel raad op, om de narigheid de wereld uit te helpen. Maar mijn lezer zegt waarschijnlijk even als ik: ‘Gelukkig voor het kleine ding, dat vrouw Vonk “onz' lieven Heere” niet was!’

 

‘Ie binnen stille, Femme!’ sprak Leegeweg tot zijne vrouw, toen ze 's avonds van denzelfden dag na het eten nog wat bijeenzaten. ‘Ie binnen stille, en ie hebben ook moar 'n beetien gebruukt.’

‘O Kloas!’ was het antwoord, 't Is mij gien oogenblik uut de gedachten, hoe 't mit Joapekien en mit heur kind moet goan.

‘'k Hebbe 't oe wel veurspeld, waaromme loat ie oe ook niet roaden!’

‘Zoo 'n vervaallen huusien,’ sprak Femme ontroerd en niet lettende op Leegewegs aanmerking, ‘en 'n vrouwe die op staarven ligt, en dan zoo'n aarm kiend! Heere, Heere, wat is mij 'n dink, wat is 't 'n dink! As de moeder dood is, wie zurgt 'r dan veur! En wie zurgt 'r nou veur, nou, op 't mement? Ik hebbe d'r niet noa durven vroagen, zoo woar, ik durfde niet!’

‘Lag 't nog in de beddesteê bij die staarvende moeder?’

‘Joa, woar zal 't ook aêrs leggen! O, en toe 'k bij 't bedde stond, toe wordde 't zoo'n beetien wakker, en d'aarmpies stak het zoo'n weinegien uut en 't skreide ook 'n paer moalen. En 'k moet oe zeggen, Kloas, 't goeng mij deur alles hen. Want mij dochte, dat was nou krek 't doen van ien, die 'n groot ongeluk zal toeëbrocht worren, en die nou roept om hulp en om genoade!’

‘'k Wil 't best geleuven, dat 't oe zeer deê, 'k wil 't best geleuven!’ zei de baas.

Beiden zwegen eene poos. De gedachten van baas Leegeweg dwaalden onwillekeurig van het droevige onderwerp af, en juist wilde hij iets zeggen over het wieden van hun' kleinen tuin, toen zijne vrouw, alsof zij zich vermande, tot hem sprak: ‘Kloas, 't moet wezen, ik kán 't niet zwiegen, ik zol zoo geern willen, dat wij dat kleine maegien thuushaelden!’

Met groote, verschrikte oogen keek de baas op. ‘'t Kiend van Jan en Joapekien? thuushaelen!... moar Femme, hoe komp 't oe in 't heufd?’

‘Kloas, zeg dat zoo gaauw niet, ie hebben 'r nog niet zooveule over prakkezeerd as ikke. Toe verleden joar onze skoap dood 'egoan was en 't loampien aldeur blaerde, hadde 'k 'r zoo'n medelieden mit, da'k 't mit de flessche groot 'ebrocht hebbe. En nou kan 'k 't niet kwiet worren, nou loop ik al moar te denken: d'r is weêr 'n skoapien, da' gien moeder hef, en da'k 'r weêr veur zurgen moet.... Ik hebbe d'r van de nacht ook van 'edroomd, en in mien sloap hebbe ik 't wel twintigmoal heuren zeggen: zurg 'r veur, zurg 'r veur, aêrs wordt 't nog 'n verleuren skoapien!’

Dit maakte wel eenigen indruk op den baas, maar hij zei: ‘Droomen is bedrog, Femme, ie moe'n 't verstaand gebruken!’

‘Goed, moar as 't nou 'reis de stemme des Heeren was, die al moar zoo mij vermaent! Zol dat onmeugelijk wezen?’

‘Onmeugelijk!’ zei de baas, wien de verzoeking te sterk was. ‘En het geskiedde, eer de laampe Gods uitgedaan was in den tempel des Heeren, dat de Heere Samuel riep, en Hij zeide: Samuel, Samuel! - En van Paulus werd in den nacht een gezichte gezien: er was een macedonisch man staande, die hem bad en zeide: Koem over en help ons!’

Leid hier niet uit af, bid ik u, dat Femme plotseling gelijk kreeg en Klaas zich gewonnen gaf. Het was alleen maar de

hebbelijkheid en de voorliefde, om een toepasselijk bijbelwoord aan te halen, die hem parten speelden. Dat het op zijnen gedachtenloop althans nu geen' invloed had, hoort ge uit hetgeen hij onmiddellijk liet volgen. ‘Moar zoo a'k zegge, vrouwe, ie moe'n mit 't verstaand te roade goan, 'n minse hef in zien droomen wel 'reis 'n hoogmoedige inbeeldinge!’

‘Moar, Kloas, a'k zuver mit mien verstaand te roade goa, dan kan 'k 't toch niet onverstaandig vienden, da'k dat kiend thuushaelen wil.’

‘En ikke wel, Femme! Wij bint gien kleine kiender gewoon, en ie binnen ook al zoo jonk niet meer. Butendien, wij hebben 't zelvers niet roem in de wereld....!’

‘O, da's mij nou niks weerd!’ viel Femme hem in de rede. ‘Woar twee eten, doar eten 'r ook drie. En veureerst is 'r niet veule toe neudig....’

‘Dat weet ie wel beter, Femme! 't Hef niks om of an, en ie hebben gien stukkien goed in huus veur 'n klein kiend. Ie zullen mennige stuver, joa mennige gulden moeten uutgeven, eer 'r 'n weinegien in veurzien is.’

‘Da's allegelieke moar wereld, Kloas, da' komp allemoale terechte. Moar da' stumpertien, hoe komp dat terechte, as de moeder 'r niet meer is?’

‘Vrouwe, de Skrift zeg: een iegelijk zal zien eigen pak dragen. As ie alle aarme kiender willen thuushaelen, nou, dan heb ie mor'n an de dag 't huus vol.’

‘Heb ie dan gien medelieden met zoo'n ongelukkig klein maegien?’

‘Wisse hebbe 'k, krek zoo goed as ie!’

‘Nou, is 't dan gien plicht om te helpen? Viend ie 't dan niet goed, da'k 'r veur zurgen wil?’

‘Neen, ten minste nog niet. Wij moe'n wat tied doen; wij moe'n eerst afwachten.’

‘Moar wachten kan 't niet, Kloas, ie kunnen 't niet mienen!’

‘Och wat, ie binnen altied even gaauw! Ik zegge oe, ik verkieze niet, da' je 'r oe voort mit bemeuien!’

‘Ik verkieze niet? Mien joa is krek zoo goed as oe neen, zo'k mienen. Ik binne gaauw, zeg ie, moar ie binnen onbaarmhaartig!’

Baas Leegeweg liep de kamer uit, sloeg de deur toe, en was boos. Maar als gij hem in het hart hadt kunnen lezen, zoudt

gij gezien hebben, dat hij ja ook tegen het thuishalen van het arme kind was, maar dat de diepere oorzaak van zijn' toorn was het besef, dat zijne vrouw toch weêr aan het langste einde zou trekken. Tot de vele beschouwingen, die hij 's zaterdagavonds voor zijne klanten placht ten beste te geven, behoorde ook deze: ‘Woar ik altied zoo'n hekel an hebbe, volk, dat is an dat deurzetten. Mien lieve, woaromme kan 'r gien overleg plaetse vinden, woaromme zal in de huusholdinge iene 't altied weten?’ - En het aanwezige publiek begreep dan natuurlijk niet, dat de baas bezig was eene bespiegeling te houden over zijne eigen huiselijke ervaring, en daarmeê zich te wreken over de eene of andere gelegenheid, waarbij hij voor Femme de vlag had moeten strijken.

Gelukkig evenwel was zijne onderwerping eene grootendeels vrijwillige. Want al zag hij dit niet immer terstond in, meestal moest hij bekennen, dat Femme niet alleen aan het langste, maar ook aan het verstandigste einde trok. En hij was trotsch op zijne vrouw. Als het gesprek er wel eens op kwam hier of daar, zei hij wel eens: ‘Mien vrouwe, nou koem 'r 'reis om! Zunig, waarkzoam, helder en 'n fien verstaand, ik zegge oe, mit zoo'n vrouwe komp 'n man deur de wereld!’ - En hij verklaarde, dat móest hij een gebrek noemen, ‘nou, dan is zie wel 'n beetien heufdig. Wa' zie heur iens veurneemt, dat moet ook wezen. Moar 'r bint ook niet veule, die alles zoo fien begriepen as zie!’

Wat anders nooit gebeurde, verstoord op elkander begaven de echtelieden zich ter ruste. En den volgenden morgen dronken ze koffie bijna zonder een woord te spreken. Doch onder het ontbijt begonnen de kerkklokken te luiden, en de oude, altoos treffende boodschap, die zij met luider stem verkondigden, stemde de echtelieden ernstig en zacht.

‘Doar wordt Joapekien verluud!’ zei Femme met een' opwellenden traan in het oog.

En de baas zei: ‘Woarlijk, zie is d' eeuwigheid inegoan!’

Een oogenblik later sprak Femme: ‘Hoe is 't, Kloas, heb ie 'r nou nog 'reis over prakkezeerd?’

‘Wisse hebbe 'k,’ was het zachte antwoord, ‘moar ik kan 'r nog niet aêrs over denken as gister oavond.’

‘Wil ie 't dan volstrekt niet lieden?’ vroeg ze met ontroering.

‘Dat hebbe 'k niet 'ezegd, moar ie doen mij te gaauw.’

‘Moar, Kloas!...’

‘Nou joa, ie kunnen doen zoo a'je verkiezen, ik spreke d'r liefst gien woord meer over!’ - En de baas keerde tot zijn elst en pikdraad terug.

Nu ging Femme oogenblikkelijk aan het werk. Overtuigd, dat noch Jan uut 't Grune steegien noch iemand anders er op tegen zou hebben, haar het kind af te staan, maakte zij allerlei toebereidselen voor de ontvangst van de kleine. Onder anderen leende zij eene oude wieg van de buren, die reeds in de binnenkamer stond, toen de baas zijn middagmaal kwam gebruiken. Maar hij deed alsof hij ze niet zag, en zijne vrouw sprak er niet van. Zij ging 's namiddags de achterdeur uit, en met eene wollen deken over den arm sloeg ze het steegien in. En geen uur later trad zij de voordeur binnen, en liep ze den scheerwinkel door naar het woonvertrek, met een blos op haar bleek gelaat en blijdschap in de oogen, terwijl ze met beide armen het kind omvatte, dat in de deken was gewikkeld.

‘Kloas, hier hebbe 'k 't!’ riep ze uit. - De baas keek even op. ‘Zoo!’ zei hij, en werkte door.

Nu geloof ik, om u de waarheid te zeggen, dat kleine Elsien zelve met dezen overgang niet heel erg in haar schik was. Vooral omdat Femme het allereerst noodig vond eene flinke reiniging van geheel haar mollig, rond lichaampje. Zij werd onderhanden genomen zoo geducht, dat als ze niet nog maar zoo'n garnalenmemorie had gehad, deze poetskuur haar lang zou geheugd hebben. Het waggelende hoofdje werd haar achterover en voorover geduwd. Al naar de vlagen van het reinigingsproces het medebrachten, werd ze op den buik, op den rug of op eene der zijden gelegd; overeind gezet en weêr omvergeworpen. Haar schedel kreeg eene beurt, dat ze duizelde. En met den warmen ‘skullek’1) werd haar zoo lang de neus en de mond gewreven, dat zij meende te zullen stikken.... drommels, begreep men dan niet, dat ze moest ademhalen? Klein Elsien was buiten zichzelve van drift, ze schopte met de voeten, hare handen beefden van kwaadheid. En terwijl ze zich vuurrood schreeuwde, trok ze haar gezichtje in zoovele leelijke plooien, dat het een gelaat scheen zonder neus of oogen,

en alleen maar bestaande uit een' vervaarlijken mond met een heelen boel rimpels er om heen.

Baas Leegeweg werkte intusschen ijverig door. En toen hij de kleine meid hoorde schreeuwen, schudde hij onder het kloppen op eene schoenzool geërgerd het hoofd, en mompelde halfluid: ‘Wat haelt zie heur toch op den hals!’ Eene bezorgdheid, die echter wonderslecht strookte met de vroolijke wijze, waarop hij zijne vrouw het schreiende kind onder het wasschen hoorde troosten. ‘Stille moar, mien poppien! 't Is veur oe eigen bestwil, mien skoapien, stille moar! Joa, joa, straks krieg ie zute melk, en dan goa je in de zuje (wieg), en dan zu'je lekkerties sloapen, mien dudde, stille moar!’

Een oogenblik later evenwel luisterde de baas zonder dien trek van misnoegen naar de kreten van het kind. Hij keek ernstig en verzonk blijkbaar in gedachten. Want de hamer rustte op het leêr, en zijn blik staarde over zijn werk heen in de ruimte.... Dacht hij misschien aan de dagen, toen zij hadden gehoopt op deze kindermuziek, en de hoop was verijdeld geworden? Hoorde hij in de vroolijkheid van Femme de verzekering, dat nu die hoop, ofschoon niet vervuld, toch verwezenlijkt werd? Vernam de bijbelvaste baas, als of die zijner vrouw nu op de lippen zweefde, den lofzang der onverwacht gezegende: De Heere maakt arm en Hij maakt rijk, Hij vernedert maar ook verhoogt Hij?... Leegeweg ontwaakte uit zijne gepeinzen en keerde tot zijn' arbeid terug. Maar dat kloppen scheen nu toch een hinderlijk werk te wezen. Hij hield nogmaals op, en luisterde naar het rumoer, dat het kind en zijne vrouw samen maakten: niet mooi en toch mooi, ongewoon in zijn huis en toch ‘oarig’.

Eindelijk stond hij op en ging naar binnen. Hij zette zich bij de tafel neêr, en keek er naar, hoe zijne vrouw de laatste hand legde aan het mollige en rooskleurige lichaampje. Femme had het te druk, naar het scheen, om op hem te letten. Het kind kreeg een hemdje aan en een paar wollen kousjes. Maar verder, omdat het nog geene kleêren had, werd het gewikkeld in een' bonten katoenen lap en een wollen dito er over heen. Nu nam Femme het in den arm en legde het in haar bedje; zij knielde bij het schreiende kind neêr en wiegde het al zingende, totdat het stil werd en in slaap viel.

Maar Leegeweg zat reeds niet meer op zijn' stoel, hij stond

in de nabijheid en keek aandachtig in de wieg. In zijn hart gaf hij nu Femme gelijk, ja, hij prees haar en was weêr trotsch op zijne vrouw. En hij kon niet nalaten op zijne gewone wijze te zeggen: ‘En zij kwamen met haaste, en vonden het kindeke, in doeken gewonden en nederliggende in de kribbe.’

Femme lag nog op de knieën bij de wieg. Zij boog zich over het ingeslapen wichtje heen en kuste het. Met vochtig oog zag zij tot haar' man op, en sprak: ‘'t Aarme skoapien hef joa gien moeder meer.... toe, Kloas, geef ie 't ook 'n smokkien!’ - En de baas deed gewillig, wat zijne vrouw van hem verlangde.

Misschien werd het door de bijbelsche aanhaling van den baas wel bevorderd, beiden althans bogen zij met een zeker kerstgevoel zich over de wieg der arme kleine heen. Hen doorstroomde het heilige gevoel, dat elk pasgeboren kind bij alle weldenkenden wekt, en dat vooral bestaat uit eerbied en ontferming. En bovendien was hun hart vol van een innig medelijden met het kind, welks moeder ‘van de mor'n verluud’ was.

 

Dat 's menschen jaren voorbijgaan als eene gedachte, willen wij nu eens tot eene letterlijke waarheid maken in het leven van klein Elsien. Wij gaan haar eensklaps u voorstellen als een veertienjarig meisje.

Zij is forsch voor haar' leeftijd en toch niet grof van gestalte of van trekken. Ofschoon in het geheel niet mooi, heeft ze nochtans een gelaat, dat men gaarne aanziet, ik geloof door het eenige bijzondere, dat ze bezit, hare groote grijze oogen, waarmeê ze schrander, vriendelijk, maar vooral zoo trouw u aankijken kan. Ja, een kloofje in de kin kan ik ook nog rangschikken onder het schoon van haar uiterlijk. Maar anders, de neus wipt wat sterk, het rood van de wangen is te hoog en haar mond is een weinig aan den grooten kant.

Elsien was gewoon Leegeweg en zijne vrouw vader en moeder, en ter onderscheiding haar eigen vader ‘vaeder Jan’ te noemen. Femme en de baas hadden van den beginne het raadzaam gevonden en samen afgesproken, dat Elsien zoo min mogelijk met haren vader in aanraking zou komen. En tot hun geluk was Jan onverschillig genoeg, om bijna nooit naar Elsien te vragen. Nu en dan, als hij haar op den weg tegenkwam,

scheen even zijn vaderlijk gevoel te spreken. Dan gebeurde het wel, dat hij ter loops tegen haar zei, dat ze groot werd; zelfs, dat hij haar staande hield en een oogenblik met haar praatte. Maar Elsien was afkeerig van den onzindelijken, haveloozen man, en was in den beginne blij, als ze met een' hoofdknik en een glimlachje van hem afkwam. Het was zelfs voorgekomen, dat hij had gevraagd: ‘Wil ie wel 'reis bij mij koemen, Elsien?’ - en zij hare hand had teruggetrokken en met eene soort van schrik gezegd: ‘Neen, ik wil niet!’

Dit geldt alleen van hare eerste jaren. Want later, toen zij tien à twaalf jaar oud werd, kwam er allengs in dit opzicht eene groote verandering.

Als hare tijdgenootjes boos op haar waren, zeiden ze wel eens: ‘Loop ie noar oe vaêr in 't Grune steegien?’ Eens, toen zij vader Jan wat stug was voorbijgeloopen, verwonderde zich een schoolmakkertje, en sprak: ‘Nou, moar Elsien, 't is toch oe vaeder!’ - Was het hierdoor? Of was zij van zelf langzamerhand tot het besef gekomen van het vreemde, twee vaders te hebben, en den eigen vader ter nauwernood te kennen? Of zullen wij den knoop doorhakken, en zeggen: het was het bloed, dat sprak?

Hoe het zij, toen Jan haar eens weêr ontmoette en vroeg: ‘Koem ie nou 'reis?’ kon men duidelijk aan haar gezichtje zien, dat zij haar' afkeer trachtte te overwinnen, en sprak ze aarzelend: ‘Ik zal 't wel 'reis vroagen.’

En dat deed ze. Maar Femme zei: ‘Veur 'n reize wi'k 'r niet van zeggen, moar ik binne d'r aêrs niet veur. Ie weten wel dat 't bij vaeder Jan aêrs is as bij aêre minsen.’

‘Wanneer za'k 'r dan 'reis hengoan?’

‘O, laeter, nou nog moar niet!’

En Elsiens verlangen was zwak genoeg, om haar met deze beslissing vrede te doen hebben.

Een dag of wat daarna evenwel sprak vader Jan op den weg tot haar: ‘Ie koemen niet, maegien!’ Wat haar bewoog, om 's middags aan tafel te vragen: ‘Moeder, mag 'k nou 'reis noa 't Grune Steegien? Vaeder Jan hef 'r weêr om 'evroagd.’

Leegeweg knipoogde tegen zijne vrouw, en naar zijne bedoeling antwoordde deze: ‘Nou, goa 'r dan noa den eten moar 'n loopien hen, en breng vaeder Jan wat van deez' eerappels. Moar gaauw thuus koemen, heur, denk om de skoele!’

Toen zij de deur uit was, zei Leegeweg: ‘'t Is beter, da' zie moar 'reis goat, zie moet niet denken, da' we heur mit geweld willen te'enholden.’

‘Nou, ie kunnen 't wel an 't rechte ende hebben, moar ik hope toch niet, dat 't vaeke gebeurt.’

‘Gien nood’, antwoordde Leegeweg lachend, ‘'t zal heur bij vaeder Jan niks niet anstoan, da' geef 'k oe op 'n briefien!’

En Femme dacht later: ‘Kiek, Kloas hef geliek.’ Want inderdaad, Elsien kwam tehuis vol verbazing over de armoede, de slordigheid en wanorde, die ze bij vader Jan had aangetroffen.

Niemand zal onze echtelieden in dezen van onverstand beschuldigen; ieder onzer gereedelijk erkennen, dat geen professor in de zielkunde wijzer had kunnen beramen, dan onze baas hier deed. En toch zou zijn overleg, gelijk zoo velen onzer redeneeringen, slechts blijken te wezen arme menschelijke wijsheid. Elsien wás vervuld van de ellende in 't Grune Steegien, doch met dat gevolg, dat zij bij een volgend ontmoeten van vader Jan minder schuw zich jegens hem gedroeg dan vroeger.

‘Hoe is 't oe lestent bevaallen in 't Steegien? 't Stoat oe thuus vrij wat beter an, watte?’ vroeg Jan met grove scherts.

Maar zij zweeg, en keek hem slechts aan met een' zachten ernst - kinderen kunnen zoo wonderlijk ernstig zien, niet waar? En toen hij vroeg: ‘Wil ie wel 'reis weêr koemen?’ - antwoordde zij met denzelfden blik en op peinzenden toon: ‘Joawel!’

Toen zij tot een nieuw bezoek verlof vroeg, hadden Leegeweg en zijne vrouw er vrij wat tegen in te brengen. Doch het slot was, dat Femme zei: ‘Kiek, wij willen 't oe niet verbieden, ie meugen 'r wel 'reis hengoan. Moar wij vienden 't niet goed, da' j'r vaeke koemen. Veur oe zelfs is 't niet goed.’

En op den tijd nu, waarvan wij zoo even spraken, toen zij op bijna vijftienjarigen leeftijd de school verlaten had, was het bij Elsien gewoonte geworden, om nu en dan vader Jan te bezoeken, en dit ook wel eens te doen zonder hare pleegouders er in te kennen. Zij vond dit soms geraden, om ergernis te voorkomen, en meende met een gerust geweten de woorden van moeder: ‘Ie meugen 'r wel 'reis hengoan’ zoo ruim te mogen opvatten.

Vader Jan deed zij meer en meer een genoegen met te komen. Nooit liet hij haar vertrekken zonder de vermaning: ‘Niet laange wegblieven, heur!’ - En nu denken mijne lezers zeker, - en ik stem toe, het zou dichterlijker zijn - dat ook bij Jan eindelijk het bloed zich deed gelden, het vaderlijk gevoel ontwaakte. Maar ach, de werkelijkheid is in onze menschenwereld vaak erg ondichterlijk, en dat was ze ook hier. Want het kwam bij Jan uit berekening voort, dat hij telkens op een bezoek van Elsien hoopte. Het was voordeelig als ze kwam. Dikwijls bracht ze wat meê, en altijd nam ze hem eenigen arbeid uit de handen. - Toch, als zij een of ander in het Grune Steegien verrichtte, deed Elsien dit zelden zonder weerzin. Eenvoudig, omdat ze huiverde van vader Jan en zijne huishouding. In haar was dus ook al weêr niet zulk een poëtisch hoog gevoel van toewijding, of ze was blij, wanneer zij kon heengaan, om het zindelijk en ordelijk tehuis bij hare pleegouders op te zoeken.

 

Het klokgelui had op zekeren morgen reeds een heel poosje onzen dorpelingen op den akker of bij huis doen weten, dat het twaalf uur was. Vader Jan had zich daarom gehaast, de aardappelen, die hij geschild had, te vuur te zetten, en zat nu bij den haard te soezen. Het zag er in zijn huisje nog ongeveer evenzoo uit als jaren geleden. Hij zelf echter niet. Zijn haar was erg vergrijsd en zijn rug vrij wat gebogen, zoodat hij, ofschoon nog maar een stevige vijftiger, het uiterlijk had van een oud man en dit ook werkelijk was. Zooals hij daar zat met zijne morsige handen, zijne verwaarloosde kleeding en zijn verouderd voorkomen, behoorde hij geheel te huis in die achteroverhangende hut en bij dat slordige inboeltje.

Daar kwam Jannes binnen, een grove, stoere kerel. ‘Hoe is 't, d'eerappels nog niet gaer, en 't is gaauw half ien!’ sprak hij ontevreden.

‘Wees toch niet nortig! Ik stoa d'r ook allienig veur. Eerst noa de winkel, dan waeter haelen, dan sprikken (takken, sprokkels) zuken, 't is mij 'n drokte!’ - Zoo klaagde de vader, maar de zoon deed er het zwijgen toe.

‘Waaromme trouw ie ook niet?’ vroeg de eerste.

‘Trouwen?’ vroeg Jannes, verrast en wrevelig.

‘Joa, waaromme neem ie gien vrouwe, bin ie 'n kerel.’

‘Huur moar 'n maegd, a'je 't niet ofkunnen!’ luidde de ruwe scherts van den zoon.

‘Hold oe babbelegeuchies (malle praatjes) moar veur oe! Ie hebben al zoo laank noa Freêrekien 'eloopen. Waaromme waark ie 'r niet mit of?’

‘Da's mien zaeke, zô 'k mienen!’ riep Jannes boos. ‘Woar bemeui ie oe mit?’

‘Wor' ie moar lillik!’ lachtte Jan, ‘'t zol toch veur ons beiden 'n bult oariger wezen, as 'r 'n vrouwspersoon in huus was.’

‘'t Is de vroage, of zie hierin wol trekken. Wunsch moar niet, da 'k trouwe!’

Jan hield zich stil. De ander nam de kookende aardappelen, goot er buiten het water af, hing den ‘hoal’1) wat hooger, liet den ijzeren pot nog even boven het vuur, plaatste hem daarna op het lage tafeltje, en haalde vervolgens twee ijzeren vorken van den bestoven schoorsteenmantel. Daarop hielden vader en zoon eendrachtig de pet voor de oogen tot het gebed, en gingen eten.

‘Woaromme neem ie Elsien niet in huus?’ opperde Jannes.

‘Elsien is joa 'n kiend!’ bracht Jan er tegen in.

‘'n Kiend? 'n Staark jonk in heur vieftiende joar, nuum ie dat 'n kiend?’

‘Nou’, zei Jan, ‘en koem 'r 'reis mit an bij Femme en bij Elsien!’

‘'t Zol mij wat wezen. Goat 't niet in de goejigheid, dan moar mit kwoajigheid!’

‘Och wat, ik geleuve ie binnen niet goed dege (niet wijs)! Wa' zô' 'k hebben an 'n kiend dat niet wil? 't Loopt immers op niks uut!’

‘Da's onwieze proat van oe!’ duwde Jannes zijn vader boos toe. ‘Kun ie zoo 'n wicht niet tot heur plicht brengen? Nou zegg' ikke op mien beurt: Bin ie 'n kerel?’

Jan gromde iets van ‘mit 't heufd deur de muur willen’, doch zweeg verder. En Jannes verwijderde zich weldra.

Nog dikwijls twistten vader en zoon te vergeefs over dit onderwerp, tot dat in het volgende voorjaar Jan werd verrast met de mededeeling, dat Jannes van plan was te gaan trouwen, en dat hij een eigen huisje op het heideveld had gehuurd. Dit

bericht dreef Jan zeer in de engte. En nadat Jannes nog een paar malen op krassen toon had vermaand: ‘Wa' drouw1) ie toch? Proat van oe of!’ sprak Jan bij zichzelven: ‘'t Moet wezen, d'r zit niks aêrs op!’ En hij wachtte slechts op eene gelegenheid, om de zaak aan de Leegewegs voor te dragen.

 

Op zekeren namiddag was Femme bezig met kleêren op te nemen van de bleek achter haar huis. Eene doornheg maakte scheiding tusschen het erf en het begin van het Grune Steegien.

‘Mooi weér, Femme!’ hoorde ze eensklaps, terwijl ze zich bukte. En opziende zag ze vader Jan over de heg kijken, en ontving ze een' knik van zijn onfrisch gelaat.

‘Zoo, bin ie doar?’ zei Femme koeltjes.

‘Is 't mit Elsien goed?’

‘Joa, goed.’

‘Zie is 'n fiksch maegien 'eworren, ie hebben toch moar best veur heur 'ezurgd!’

Doch Femme zweeg, en dacht: Wa' moet dat beduuden?

‘Ik denke vaeke: Wa' zol 't 'n oarigheid wezen, as zie bij ons 'ebleven was.’

‘Watte?’

‘Ik zegge: skrikkelijk best veur mien huusholdinge, as zie bij mij 'ebleven was!’

‘D'r zol niet veule van terechtekoemen wezen!’ zei Femme; en zij lachte, maar niet van harte.

‘Nou joa, moar as zie toch....!’

‘As, as!...’ zei Femme, ‘moar 't is aêrs 'eloopen, Jan! Nou, 'k moet vort.’ En zij wilde den aarden kom opnemen waarin zij de bleek bijeengezameld had.

‘Joa moar, Femme, as Elsien nou dan toch bij mij kwiem!’

De schrik sloeg Femme om het hart. Zij liet het waschgoed staan, richtte zich op, en zei: ‘Woar proat ie toch van! Denk ie dan, da'k 't kiend nou missen kan?’

‘Neen, moar ik hebbe heur zoo neudig!’

‘Neudig? En hoe laank is 't al 'eleden, dat ie gien vromes in huus 'had hebben! Proaties allegelieke!’

‘Neen, Femme, ik miene 't. Ik zol geern willen, da' zie nou thuus kwiem!’

‘Zoo? Nou, dan za'k oe moar ronduut zeggen, hoe wij 'r over denken. Wij willen 'r niks van weten! Nou weet ie 't iens en veur altied.’ - Femme sprak heftig en Jan ‘verzette’ er wel wat van.

‘Joa moar, da' goat zoo niet. Ik binne toch beur vaeder, ik binne d'r toch de noaste toe!’

‘Ie de noaste? Uterlijk, 't sprek van zelfs, ie binnen heur vaeder!... Moar aêrs, in 't haarte! - o Jan, durf ie veur onz' lieven Heere verkloaren, dat ie de noaste binnen van onze Elsien, meer as ikke en mien boas?’

‘Nou, moar 'n kiend moet toch zien vaeder helpen, as hie old is!’

‘Moar 't kiend wil zelfs ook niet, doar stoa 'k oe veur in!’

‘Willen of niet - as vader zeg: 't moet...!’

Femme werd meer en meer opgewonden; want zij zag dat het bij Jan geene voorbijgaande opwelling was, maar een wel overlegd plan. De gedachte, dat haar lief kind, haar Elsien, gedwongen zou worden, haar te verlaten en bij zoo'n schooier in te wonen, en het gevoel van volslagen weerloos te wezen tegenover zulk een' onverlaat, maakten haar schier radeloos. Daarom antwoordde ze met eene stem, die duidelijk van ingehouden tranen sprak:

‘Dus ie willen heur dwingen? Wisse, ie kunnen 't doen, en ie meugen 't doen, doar! As ie 't haart hebben 't kiend van ons of te nemen, dan meug ie 't doen! Hebbe 'k heur niet thuushaeld, toe ie d'r gien road mit wusten? Hebben wij niet vieftien joar laank alles an heur 'edoan? 't Is skaande! As 't veur de wereld recht is, veur God kun ie 't nooit niet veraantwoorden!... fij, fij toch!’ - En zij nam geheel ontdaan het waschgoed op, en liep schreiende weg.

Jan bleef een oogenblik verbluft staan, en keek Femme na; doch toen ze, zonder meer naar hem te zien, het achterhuis inging, keerde hij zich langzaam om, en schudde het hoofd, terwijl hij morde: 't Weêrgoasche wief miet heur gegoel, zie vervluukt 't glaadweg!

Toen Femme binnenkwam, riep ze van verre Elsien toe, om eene boodschap te gaan doen. En toen deze zich verwijderd had, kwam ze te voorschijn en stortte haar hart voor den baas uit. Ook deze ontstelde bij het vernemen van hetgeen Jan gezegd had. Doch nu eenmaal deze kogel door de kerk was, be-

gon hij de zaak anders in te zien. Tot wien Jan zich ook richten mocht om hulp, ieder zou hem afwijzen; niemand of hij zou inzien, hoe ondienstig het voor Elsien zou zijn, om bij haar' vader in te wonen. ‘Van achteren beskouwd en a'k 'r goed inkoeme, is de heele dwingerije van Jan mij niks weerd!’

Dit was een nieuw oogpunt, waaruit Femme de zaak nog niet had bekeken. Men gelooft gaarne wat men wenscht, en de redeneering stond haar best aan.

‘Ien dink zol veraanderinge kunnen brengen, naemelijk dat Elsien 't zelfs zol willen, moar doar heb ie krek zoo min vreeze veur as ikke!’

‘O neen,’ zei Femme, ‘niks niet. 't Maegien zol hum haartelijk bedaanken! - Neen,’ herhaalde ze, den zakdoek opvouwende, waarmeê ze hare tranen had afgedroogd, ‘neen, 't kiend hef niks gien aarg, Goddaank!’

Gien aarg, Femme? - Neen, vooralsnog niet. Wel had zij medelijden met vader Jan. Het ging haar aan het hart, hem in zijne onoogelijke kleeding te zien rondloopen, hem te zien nederzitten in zijne morsige hut. En hoe meer zij het ellendige van zijn bestaan begreep, des te sterker was dit gevoel geworden. Maar dat bestaan had ook tegelijk voor haar zooveel terugstootends, dat elke gang naar het Grune Steegien haar eene overwinning kostte. Als vader Jan wel eens schertsend zei: ‘Ie moesten moar hier blieven!’ dan overwoog zij deze gedachte niet eens, het was te dwaas om van te spreken!

En toch - er was iets, dat haar bijbleef en hinderde; een onbevredigd gevoel ten aanzien van haren vader, zij wist zelve niet wat het was. Als zij hem ergens zag, kwam dat gevoel bij haar boven, en maakte haar ernstig, onrustig. En als zij terugkeerde van een bezoek, en iets voor hem gedaan had, was het haar ruimer te moede, dacht zij met minder onvrede aan hem.

Er zijn vreemde toevalligheden in de wereld. Als men van den Booze spreekt, ziet men zijn' staart, zegt het volk. Maar ik begrijp niet, waarom dit alleen van den Booze gezegd wordt. Elsien was dikke vrienden met ‘meisters Oafien’, zoodat ze bijna dagelijks aan huis kwam bij den onderwijzers. Deze nu las veel en vertelde gaarne van zijne lektuur. Hij had in die dagen den bekenden roman ‘De Oudvelders’ onder handen. En op zekeren avond vertelde hij aan zijne vrouw en dochter,

en aan Elsien die er bij zat, van dien vader die, door wangedrag in de gevangenis gekomen, na jaren zijne vrijheid terugkreeg, doch den kerker verliet als een door schande en schaamte gebroken man; en hoe de oudste zoon zijn' rampzaligen vader tegemoet snelde, hem bij zich nam en verpleegde tot aan zijn' dood. - En dat vreemde gevoel ten opzichte van vader Jan, dat Elsien geen naam wist te geven, was dien avond bij het huiswaarts keeren zoo sterk, dat zij er bijkans ‘meuilijk’ van werd.

Het zal misschien een paar weken na het gesprek tusschen Femme en vader Jan geweest zijn, dat Elsien op nieuw ter sluiks naar het Grune Steegien ging. Zij vond den ouden man tehuis.

‘Vaeder, trek toch 't buis 'reis uut, da 'k oe die lappen op d' aarms wat vastnaeie!’

Hij deed het en zag met genoegen hoe behendig zij naald en draad hanteerde. Jan was niet spraakzaam van aard, en een geruime tijd ging voorbij, zonder dat er gesproken werd.

‘Ie weten, dat Jannes goat trouwen, en dat hie op 'm zelfs goat?’

‘Joa, dat hebbe 'k 'heurd’, zei Elsien. - Waarop weêr eenige oogenblikken van stilte volgden.

‘Heur 'reis,’ hernam Jan, ‘ik moet oe moar ronduut wat vroagen. Zol ie 'r niet op te'en hebben, om bij oe vaeder in huus te koemen?’

Elsien keek op en hem aan, doch keerde met een' verlegen blik tot haar werk terug, zonder te antwoorden.

‘Ik worre mit de dag older’, zei Jan, ‘wa' moe 'k beginnen? A 'k thuuskoeme, viende 'k gien eten; en a'k ziek worre, hebbe 'k gien oppassinge. Ie moesten 'reis weten, maegien, wa 'n dink 't is om altied allienig te wezen, en as 'r gien iene is om oe g'n dag of g'n oavend te zeggen. Verachtig, Elsien, a'k zoo zol moeten vortleven, dan zo 'k moar wunschen, da 'k dood was!’

Zoo klaagde, zoo pleitte hij. En hij wist niet, hij had er uit de verte zelfs geen begrip van, wat ontzettenden last hij bezig was te leggen op de ziel van het kind, dat tegenover hem zat. Elsien antwoordde niet, omdat zij niet antwoorden kon. Want hevig klopte haar het hart, haar hoofd gloeide, en ofschoon de handen zenuwachtig doorwerkten, wist zij ternauwernood dat ze bezig was.

Haar ging een licht op in dit oogenblik. Wat zij als in een' nevel en bij tusschenpoozen had ontwaard, dat zag ze nu als eene heldere werkelijkheid voor zich liggen. Was het bij bezoeken en ontmoetingen haar geweest, alsof eene hand haar op den schouder werd gelegd en haar drong om stil te staan en ernstig te zijn, nu greep diezelfde geheimzinnige macht met geweld haar aan, alsof er aan geen ontkomen meer te denken viel....

Zij had niet eens bemerkt, dat vader Jan, toen hij geen antwoord kreeg, gramstorig het vertrek had verlaten. Zij stond op en trad voor het zijraampje, en keek met groote starende oogen door de morsige ruiten over het veld. Zij dacht aan haar zindelijk en vriendelijk tehuis, en aan de ongezelligheid, die hier heerschte. Aan moeder en vader Leegeweg, wier oogappel ze was, en aan het ruwe en baatzuchtige van vader Jan. Aan het onbezorgde leventje, dat ze tot nu toe genoot, en het stuitende dat haar hier wachtte... En die voorstellingen keerden terug en verdrongen elkander, alsof zij in een' wilden dans haar' geest voorbijtrokken. En dan kwam er eene andere gedachtenreeks: Hoe sterk zouden vader en moeder er tegen wezen! Welk een verdriet zou ze hun aandoen! Hoe waagde zij het ooit, er van te spreken?... Zoo stond ze en peinsde ze en streed, totdat zij omziende bemerkte, dat zij alleen was. En nu ze rondkeek, was het alsof in de stilte eene luid galmende stem haar vroeg: ‘Ziet ge die muren wel, dien haard, dit ledige en holle?....’ Haastig, alsof ze vluchten wilde, doorschreed ze het vertrek, en opende met een' ruk de deur - maar op den drempel bleef ze staan en zuchtte diep.

Toen liep ze door het Grune Steegien naar huis als een die droomt, met een' strakken ernst in hare trekken, ten eenenmale niet strookende met het kinderlijk jeugdige van haar gelaat. Het hout op de wallen met zijn frisch jong gebladerte stak de armen naar haar uit, - ook een lentekind! - en scheen er een dartel genoegen in te vinden, haar voorhoofd aan te raken en haar de wangen te streelen. Het donkerbruine pad met zijn vriendelijk wenden en slingeren en met het malsche groen van het voorjaarsgras, dat het omzoomde, het scheen wel den kindervoet te noodigen tot huppelen en springen.... Maar Elsien liep zoo stil, en keek zoo ernstig, en had blijkbaar zoo geheel iets anders dan een lach in haar hart, dat een voorbij-

ganger met deernis zou hebben gevraagd: Arm kind! ‘Het is heerlijke, juichende lente, en zijt gij niet vroolijk?’

 

Zij kwam tehuis en doorleefde pijnlijke dagen, want als zij 's morgens de oogen opsloeg, was ze eerst blij met de ontdekking, dat ze nog bij vader en moeder was. Maar weldra keerde hare stemming, en 's avonds was zij ontevreden op zichzelve, en verweet ze zich hare zwakheid. Den ganschen dag brandde het haar op de lippen, en telkens nam zij zich voor er van te spreken; doch zat zij tegenover hare pleegouders, zoo kon zij niet anders dan zwijgen.

Lang echter kon deze toestand niet duren. De verandering die bij haar had plaats gegrepen, was er te merkbaar voor.

's Morgens om half elf zou ons drietal in de binnenkamer de koffie gebruiken. Femme had een' houten bak met aardappelen op den schoot, die ze schilde en naast zich in een emmertje met water liet vallen. Leegeweg zette zich tegenover haar en rookte zijn pijp. Een oogenblik daarna kwam Elsien binnen met opgestroopte mouwen, en nam plaats aan de voorzijde van de tafel. Zij zag bleek, en uit hare oogen sprak eene zekere onrust.

‘Skeelt 'r wat an, Elsien?’ vroeg baas Leegeweg, die haar aandachtig had gadegeslagen.

‘Neen, vaeder!’ was het antwoord.

‘Moar ie zien zoo wit, en ie binnen zoo stille!’

‘Wit?’ zei Elsien. ‘Misskien omda 'k van de nacht niet te best sloapen kos. 'k Hadde wat koezepiene (kiespijn).’

‘Neen, moar ik hebbe 't al laank 'emaarkt, en moeder ook. Ie zingen niet, ie zeggen niks, ie binnen vaast niet goed!’

‘Och, joawel!’ kwam er benepen uit.

‘Aêrs bin ie altied even roer (druk). Dan goa je 's oavens noa Oafien, ie proaten mit iederiene, en nou niks 'r van, 't is miseroabel.’

Elsien keek met neêrgeslagen oogen op hare handen, die ze op de knie beurtelings op elkander legde.

‘Nou vaeder 't zeg, neen, ik hebbe ook al 'edocht: Elsien is aêrs as aêrs, en heur gezichte stoat mij ook niks niet an. Ik geleuve, d'r haepert wat en da' zie 't niet zeggen wil. Ie moe'n toch veural niks verzwiegen, maegien!’

Zij gaf geen antwoord, maar een snik, zoo diep dat hij ieder

treffen moest, schokte haar het lichaam, en twee groote tranen liepen haar langs de wangen.

Verbaasd en ongerust keken man en vrouw elkander aan. - ‘Troanen?’ vroeg de baas meewarig. ‘A'je wat uutevoerd hebben, doar ie berouw over vulen, koem 'r dan moar rond veur uut, ie hebben niks niet te vreezen! En is 'r gien kwoad gebeurd, o kiend, spaer dan oe troanen veur later.... wa' zol mij 't verdriet op oe joaren!’

‘Stille!’ zei Femme, ‘stille, loat heurzelvers spreken!’

En Elsien opende de lippen, maar sprak niet.

‘Toe moar, kiend, zeg moar wat oe op 't haarte ligt, ie spreken joa te'en vaeder en moeder!’ moedigde Femme haar aan.

Dit vriendelijk dringen was onweêrstaanbaar. Op nieuw snikte zij heftig, en Elsien sprak zacht: ‘Ik wol, ik wol zoo geern - zoo geern bij vaeder Jan wezen!’

Al had op dat oogenblik een donderslag in het vertrek weêrklonken, konden de baas en Femme niet erger verschrikt, ontsteld zijn geworden dan bij het vernemen van deze woorden. Het scheelde weinig, of de bak met aardappelen viel Femme van den schoot. Baas Leegeweg, die juist een schoteltje met heete koffie aan den mond bracht, wilde het haastig nederzetten, maar was zoo zenuwachtig, dat hij een gedeelte van het vocht over zijne knieën goot.

‘Nou is 't joa wonderboarlijk!’ zei Leegeweg, die het eerste in staat was om een woord te uiten.

Femme was bleeker nog dan anders. Zij legde de hand, die het aardappelmesje omsloot, op de tafel en keek met verduisterde oogen Elsien aan. Zij schudde herhaaldelijk het hoofd, en sprak eindelijk met heesche stem: ‘Nou vroage 'k oe, nou vroage 'k oe!’

En verder kwam het op dit oogenblik niet. Want Elsien was danig overstuur, moeder neep het gehoorde de keel toe, en vader Leegeweg was ‘beduusd’, verlegen met de zaak, hij wist niet wat te zeggen.

Onder allerlei treurige gedachten schilde Femme tot den laatsten aardappel toe. Zij had zich echter gerust tot de helft kunnen bepalen, want aan tafel toonde niemand eenigen eetlust. Toch werd er nog minder gesproken dan gegeten. Zoolang Femme heugde, was het nog nooit zoo stil en zoo treurig in haar huis geweest als dien namiddag.

Eerst toen men gedaan had met eten, vroeg zij, alsof de twee laatste uren slechts eene pauze waren geweest in het gesprek:

‘Woar proat ie toch van, kiend, hoe komp 't oe in 't heufd?’

‘Vaeder Jan hef er mij om 'evroagd, toe 'k verleden weke bij 'm was.’

‘En ie hebben zoo moar in iens joa 'ezegd?’ vroeg de baas.

‘Neen, ik hebbe niks 'ezegd, moar.... hij hef zoo'n biester levent!’

‘Moar da's vaeder Jan zien eigen skuld, kiend. Doar kan gien minse wat an verhelpen. A'je 't verkeerde verkiezen, moe'je ook de gevolgen ofwachten.’

En Elsien wist op deze redeneering geen antwoord te geven. Ze vond echter, zei ze, dat ‘hie zoo ongelukkig was, en zoo allienig en zoo old al.’

Alle drie zwegen eene poos.

‘Maegien, maegien, in de Godsnaeme, hoe is 't meugelijk!’ zoo barstte Femme's vol gemoed weêr los.

‘Da's nou tot daank veur alles!’ zei Leegeweg verbitterd.

Maar Femme sprak: ‘Stille, gien verwietingen, wij moe'n 't eerst mit de zachtigheid prebeeren! - Elsien, wat denk ie toch, kind? Vaeder Jan wil toch niet zoo as ie willen. De domeneer hef 'm vaeke genog vermaend, hij hef ook al ienmoal 'ezeten, en wat hef hie mennigmoalen 'n woarskouwinge 'had van de burgemeister en van aêren. Onz' lieven Heere hef op allerlei menieren de haand noa 'm uutesteuken, moar hij hef nooit niet 'e wild. En ie, wat kun ie, ie binnen joa 'n kiend!’

‘Moar ik kan toch vaeder Jan helpen, en....’

‘En oezelfs ongelukkig maeken!’ viel Femme in. ‘Dat 'n kiend veule veur zien olders dot, da's best, da's te priezen. Moar 'n kiend mag niet heurzelfs weggooien en in gevoar begeven veur 'n vaeder, die toch 't heufd niet bugen wil. Da's zunde zelfs!’

Gelukkig, dat Elsien staan bleef op het eenig terrein, waarop ze sterk was. Ze protesteerde steeds uit naam van vader Jan's armoede, eenzaamheid, ongeluk. En het baatte dus der arme pleegmoeder niet veel, dat zij zich uitputte in bewijzen, die zij op een ander oogenblik zelve als drogredenen zou hebben verworpen, maar die nu wezenlijk waarde hadden in haar oog.

Telkens kwam hetzelfde onderwerp weêr ter sprake, doch

men vorderde niet. En de echtelieden hadden besloten, om, als het met de zachtigheid niet ging, krasser op te treden. Zoodat dan ook op zekeren dag de baas eindigde met te zeggen: ‘Nou, moar Elsien, wij zullen oe nou 'reis krek zeggen, woar 't op stoat. Wij proaten 'r nou niet meer over, - moar ie goan niet noa vaeder Jan! Wij bint 'r tegen. Ie binnen 'n kiend, en wijluden moe'n veur oe zurgen!’

‘Moar as vaeder Jan....’ begon Elsien.

‘Maegien!’ riep de baas uit, ‘wij beginnen noe niet van nijs of, ie weten nou onze gevulen!’ - En ten bewijze, dat de tijd van praten voorbij was, en ook, geloof ik, om zichzelven nog wat te stevigen, knipte de baas met een harden slag zijne tabaksdoos dicht.

Elsien gehoorzaamde, en er werd niet meer over de zaak gesproken. Maar het is duidelijk, dat zij met dit slot geen' vrede kon hebben; hare onrust werd er slechts des te grooter door. En het gebeurde 's avonds menigmaal, dat de slaap niet eerder haar de oogleden sloot, dan wanneer ze peinzens- en zuchtensmoede was.

Bij gelegenheid vroeg vader Jan aan Elsien, hoe het er meê stond, en of zij geen lust had om bij hem te komen. En het hooge woord moest er bij Elsien uit. Jan liet niet na, er terstond het noodige leven over te maken. In een ommezien was ieder met de zaak bekend. Leegewegs oude vrienden, de buren, rieden hem zelfs aan, om wat toegefelijker te wezen. ‘Ie holden dit toch niet vol!’ beweerden ze. - De baas en Femme volhardden echter, wat konden ze ook anders doen? ‘Moe'n we dan zienderoogen 't kiend in heur ongeluk loaten loopen?’ vroeg vrouw Leegeweg.

Doch Jan sprak tot de lieden: ‘Loat eerst mien zeune Jan nes moar 'reis de deur uut wezen! Dan za 'k 'm wel bugen. As 'n bandgarde (bindtwijg) za 'k 'm bugen, de weerlichse stiefkop!’

 

Op een' zaterdagnamiddag zat de scheerwinkel vol menschen. Het waterketeltje stond op zijn' post. De zeep schuimde in het koperen bekken en verspreidde haar' geur door het vertrek. En de baas vertelde, al inzeepende en scherende, honderd uit.

Een van de klanten bemerkte, toen hij opstond en betalen wilde, dat hij toevallig zijne scheerduiten had thuis gelaten.

En zoo kwam de baas op het rijke onderwerp ‘vergeetachtigheid’. Hij bracht er vrij wat staaltjes van bij.

‘Moar nou hebbe 'k oe nog niet verteld, wat mij zelfs overkoemen is. 'n Paer joar 'eleden was hier de bisskop, ie zullen 't nog wel weten. En doar komp - 't was op 'n wonsedag, ik wete 't nog best - doar komp de maegd van de pestoor om te vroagen, of ik mieneer de bisskop wil koemen skeeren! Nou, doar verzette 'k wel 'n weinegien van, joa, zoo 'n groote mieneer! A 'k ronduut 'ezegd hadde wa 'k miende, dan hadde 'k 'ezegd, da 'k 'r geen zinnigheid an hadde. Moar ik zegge: Best, ik zal koemen. En ik goa d'r hen. Mieneer de bisskop goat zitten en veurzichtig zepe 'k 'm in. Daarop griepe 'k in de buse (zak), en ik zuke... ik zuke... En wat mij nou aêrs nooit overkomp, doar hebbe 'k mien messen vergeten. Van niks as van d' alteroasie, da' begriep ie. Volk, volk, wat was 'k benaauwd! An ieder hoar hung mij 'n drup. Maar 't skeen 'n goedig man te wezen. “Hoe is 't, barbier, zeg hie, heb je 't wapen vergeten?” - En ik zegge: “Nou, om oe de woarheid te zeggen, mieneer de bisskop, joa!” - “Ga het dan maar vlug halen!” zeg hie. - Hij veegde 't gezichte met 'n servet af, en moest 'r broaf omme lachen. En ikke vort, de deur uut....’

‘Boas, boas!’ riep er een, ‘wa' zal ie toe toch 'eloopen hebben!’

‘Wel kerel’, zei Leegeweg, ‘ik leup as 'n haeze!’

De klanten lachten en de kanarie schaterde het uit van de pret.

Daar gaat de deur van den winkel op nieuw open, en Jan uut 't Grune Steegien komt binnen.

‘Is Elsien thuus?’ vraagt hij.

Leegeweg knikt toestemmend. ‘Kan ik 't heur ook zeggen?’

‘Neen, ik wil heur zelfs spreken!’

Hij sprak buitengewoon luid. Elsien had vader Jan's stem herkend, en vertoonde zich van binnen voor de glazen deur.

‘Koem 'reis hier, maegien!’ riep Jan. En het kind trad den winkel binnen.

‘Hoe is 't, Elsien, koem ie nou niet bij oe vaeder?’

Geen der aanwezigen verroerde zich, zoodat elk duidelijk hooren kon, hoe Elsien zacht antwoordde:

‘Ie weten joa alles!’

‘Ie willen dus wel?’

‘Joa!’ kwam er nauwelijks hoorbaar uit.

‘En vaeder en moeder willen oe niet loaten goan? - nou, is 't niet zoo?’

Zij knikte, terwijl de grootste ontsteltenis in geheel hare houding te lezen stond.

‘Heur ie 't, volk? Heur ie 't nou, boas? Ik eische mien dochter op, en eerder goa 'k nou niet vort ook. Ik koeme heur nou haelen.... Ie hebben gien recht heur van heur vaeder of te holden. Wat mien ie wel, kerel, is 't oe kiend of is 't mienent?’

Gelukkig was de baas, toen vader Jan binnenkwam, pas aan eene nieuwe kin begonnen, zoodat hij nog geen mes behoefde te hanteeren. Hij zag bleek, en bleef eerst versteld stilstaan. Daarop vroeg hij aan den ingezeepten klant: ‘Wil ie 'n oogenblik geduld doen?’

Toen liep hij naar binnen, in het voorbijgaan zeggende: ‘Elsien, goa mit!’

Hij sloot de glazen deur. ‘Femme!’ riep hij. En zijne vrouw, die alles gehoord had, stond op en voegde zich bij hen in het midden van het vertrek.

Daar stonden ze voor het laatst bijeen, het drietal, dat vijftien jaren lang gelukkig was samen geweest. Zij hadden elkander lief, wilden gaarne bijeenblijven, maar - zouden gescheiden, meer dan gescheiden worden.

‘Elsien!’ sprak Leegeweg, ‘wil ie mit vaeder Jan mitgoan?’

‘As ie en moeder 't goedvienden, joa!’

‘Neen, wij vienden 't niet goed.... Zeg moar, wat ie willen!’

‘Ik zol zoo geern veur vaeder Jan....’

‘Wíl ie dan niet laanger bij ons blieven, kiend?’ vroeg Femme diep bedroefd, terwijl ze zenuwachtig den arm van het meisje greep.

‘O moeder!’ riep Elsien, ‘ie weten wel, da'k zoo geern bij oe blieven zol!’ - en zij drong zich met innige toegenegenheid tegen hare pleegmoeder aan - ‘moar vaeder Jan is zoo ongelukkig....!’

‘Goa dan mit oe vaeder mit!’ beval Leegeweg.

‘Zeg eerst joa, da'k goan mag!’ vroeg Elsien op smeekenden toon.

‘Wij zeggen gien joa, wij kunnen 't niet zeggen!.... Zeg moeder g'n dag!’ beval de baas.

En Elsien kuste Femme, die schreide.

Toen nam Leegeweg zijn pleegkind bij de hand, bracht haar in den scheerwinkel en deed zonder te spreken de buitendeur open.

‘Heur goed komt laater!’ sprak hij bits, toen vader Jan naar buiten trad.

Elsien volgde haar' haveloozen vader snikkende en met de schort voor de oogen.

Leegeweg sloot de deur.

De baas beefde over zijn gansche lichaam. En toch heb ik van geene ongelukken gehoord, die bij het scheren van zijne klanten dien namiddag plaats hadden. Het eenig ongeval was, dat de zeep op het gelaat van Jacob Smit verdroogd, en het water in het scheerbekken koud geworden was, zoodat onze vriend het keteltje op nieuw aanspreken moest en Smit nogmaals inzeepen. Alles ging zijn' ouden gang, en de kanarie sloeg er op los, alsof er geen wolkje aan de lucht was.

Maar toen de laatste kin was gladgeschoren, ging de baas naar binnen, en viel naast zijne diepverslagene vrouw op een' stoel neder, en klaagde met nokkende stem: ‘O Femme!.... o vrouwe!.... onze krone is ons.... van 't heufd 'eneumen!’

 

Het huisje in het Grune Steegien had nog evenveel neiging, om achterover te vallen. De muren van het achterhuis bestonden nog uit zoden, en het dak vertoonde nog hetzelfde kleurenmozaïek, zwart oud riet, hier en daar met mos begroeid, en stroo naar zijn' verschillenden ouderdom bruiner of lichter getint.

Maar van binnen had hetzelfde huisje eene groote verandering ondergaan. De vloer was geëffend, de muren waren gewit en het houtwerk had een verfje gekregen. Achter de glasruiten, heel en schoon gewasschen, prijkten zindelijke gordijntjes; en deedt ge de beddedeurtjes open, zoo zaagt ge gebloemd chits voor de slaapsteden hangen. Voorts had een hoogst eenvoudig, maar voegzaam meubilair het treurige inboeltje van vroeger vervangen.

Hadt gij, waarde lezeres, gezien wat er stond en hing, zoo zoudt ge wellicht hebben gezegd: ‘Wat altemaal eenvoudige en

min kostbare zaken!’ Maar gij hadt ook begrepen, dat zij een kapitaal van arbeid hebben gekost, de vrucht zijn van eene te morgen en te avond waakzame zuinigheid. En nu breng ik u nog niet eens te binnen den aanhoudenden tegenstand, dien Elsien te overwinnen had bij vader Jan, die grommend al deze dingen ‘aeperije’ noemde, en soms kwaad werd en vloekte om al het geld, dat Elsien ‘de deur uutbrocht’; het geld waarover hij sprak, alsof hij het zoo zuur verdiend had, maar dat zij zelve - geholpen wellicht door eene stille handreiking van moeder Femme - met naai- en breiwerk wist bijeen te garen.

Daar was een, wiens hart zij op den duur trof door hare toewijding. Het was haar broeder Jannes. Toen zij in de eerste dagen de handen aan het werk wilde slaan ter hervorming van vader Jan's huis en huishouding, riep zij de hulp van haren broeder in. Hij hielp schoorvoetend, hij zag het nut niet in van hetgeen Elsien verlangde. Maar na verloop van tijd was het alsof hij er genoegen in begon te vinden. Zijne verwondering ging allengs in bewondering over, en het besef scheen in hem te ontwaken, dat eene vrouw door reinheid, orde, spaarzaamheid de goede engel wordt van haar huisgezin. Zijne wederhelft was lang niet rijk aan deze deugden. Maar hij begon te wijzen op Elsien en van zijne vrouw allerlei goede dingen te eischen die hij bij zijne zuster gezien had. En ongevoelig nam onder en door dit alles zijn eigen leven langzamerhand een ander karakter aan.

Scheen dus bij den zoon de stam nog zacht genoeg, om een beetje anders te groeien, bij vader was het hout er te hard voor geworden. Inderdaad, het hoofd der familie was innerlijk en uiterlijk het minste veranderd. Elsien zorgde, dat hij er niet meer zoo ‘briek’ uitzag als vroeger ‘mit de hakken door de hozen en 't hoar deur de pette’. Maar overigens! Soms stuitte het Elsien zoodanig met hem aan tafel te zitten, dat ze sprak: ‘Vaeder, wasch oe nou toch eerst 'reis de haanden en 't gezichte!’ - Maar niet dikwijls had zij deze stoutigheid. Want in het begin had Jan er om geglimlacht, en het toch niet gedaan; doch spoedig aan haar bijzijn gewoon, voer hij tegen haar uit en vroeg hij: ‘Wat hebbe 'k mit oe kunsten van neuden!’

Toch waren er andere ernstiger dingen, die Elsien veel meer nog bedroefden. Jan had nooit van geregeld werken gehouden.

Te hooi en te gras, als de nood erg drong, ging hij hier of daar eene daghuur verdienen. De mengbak, de voorjaarsarbeid in de veenderij, was het eenige, dat hij met ijver deed: het groote voordeel bewoog hem er toe. Doch juist die enkele dagen van ruime verdienste waren voor Elsien de dagen van het grootste verdriet. Want Jan was van vroeger af gewoon, om het daarmeê verdiende geld te verbrassen.

Hij was geen dronkaard, maar in zulk een' tijd gebruikte hij toch telkens te veel. Bovendien was hij niet tevreden met de gewone spijzen. Het lekkerste en duurste schafte hij zich aan, en hield met deze brooddronkenheid niet op, eer de laatste penning was uitgegeven.

Dan kwam het gewone leven weêr, dat zich evenwel bij vader Jan kenmerkte door wonderlijke eigenaardigheden. Dikwijls kwam hij op onbegrijpelijk laat uur 's avonds thuis, of ging hij, terwijl de sterren nog aan den hemel stonden, de deur uit. Hij gaf altijd voor, dat hij het in huis of op bed benauwd had, zoodat hij het er niet in uithouden kon. ‘A'k buten deure rondloope, is 't mij op 't roemste (ruimste)!’ lei hij aan Elsien uit. Nu was hij wel een weinig aamborstig, maar toch slechts in zeer lichten graad. En Elsien bemerkte al spoedig, dat het slechts tot een voorwendsel diende. Telkens toch kwamen op geheimzinnige wijs allerlei dingen in huis: nu eens wat brandhout, dan een voorraad aardappelen, dan weêr een zak met turf. En Elsien vermoedde wel den duisteren oorsprong van dit alles, maar kon er nooit iets van bewijzen. En als ze slechts zinspeelde op oneerlijk verkregen goed, stoof Jan tegen haar op en vroeg op barschen toon: ‘Mien ie dan, malle maegd, dat oe vaeder 'n dief is?’

Zooveel is zeker, dat Elsien veel verdriet had, en de taak haar lang niet meêviel. Jan was een man van ruw egoisme, die er niet om gaf of zijne dochter had wat zij behoefde, zich gelukkig gevoelde, ja dan neen. Met al wat zij zelve verdiende en met al hare zuinigheid was er soms geen' penning voor het noodigste in huis. En zij slaagde er niet in, de arme, om hare kleeding behoorlijk in orde te houden.

Dit was een van de redenen, waarom zij maar eenen hoogst enkelen keer bij hare pleegouders kwam. Moeder hield van eene zindelijkheid en netheid, die zij onmogelijk betrachten kon. En zij schaamde zich voor den treurigen staat van haar uiterlijk.

Er was behalve dit nog zooveel, dat haar weêrhield. Er heerschte eene zekere gedwongenheid, die het gesprek bemoeilijkte, als zij er kwam. Dingen waren er, die haar op de lippen brandden en toch niet mochten aangeroerd worden. Zij zou b.v. wel o zoo gaarne haar hart eens hebben uitgestort over vader Jan, en het verdriet, dat zij van hem had; maar de wijze, waarop de baas en Femme hem zouden veroordeelen, maakte het haar onmogelijk. Ook vreesde zij tot de bekentenis genoopt te worden, dat hunne profetie van vader Jan's onverbeterlijkheid dan toch maar geheel was uitgekomen.... Ach, in haar' edelmoedigen eenvoud had zij gedroomd, dat hij allengs een geheel ander mensch worden zou!

Gij begrijpt, waarde lezer, dat kwam Élsien niet tot hen, zij er niet aan dachten, wat plaats zij ook in hun hart besloeg, om haar op te zoeken: zij gruwden van den ‘biesteren kerel’... Menschen, die onder den rook van elkanders schoorsteen wonen, en met tranen in de oogen naar elkanders bijzijn hunkeren, maar door den loop der dingen en de menschelijke zwakheden gescheiden blijven, hoe velen zijn er zoo, en hoe treurig is dat!

 

Op zekeren morgen, het mag zoowat negen uur geweest zijn, droeg Elsien een' gang water langs den zandweg, waarop het Grune Steegien uitliep. Toen zij zoo even van huis ging, was vader Jan alleen, doch nu ze nog maar op enkele schreden afstands was, hoorde ze duidelijk twee stemmen. Ze klonken luid en toornig,

Verschrikt bleef Elsien staan. ‘Loop ie noa de weerlich!’ hoorde zij haren vader uitroepen. En de andere stem sprak van ‘niks an steuren’ en ‘mien plicht doen’. Daarop schreeuwde Jan: ‘Nog ien stap, en 'k sloa oe de beenen stuk, wat mien ie wel?’....

Haastig zette Elsien de emmers neêr, legde het juk er op, en liep op een' draf naar den achterkant van de hut. En wat zag ze? - Buiten het lage schuurdeurtje stond de veldwachter, en van binnen haar vader in dreigende houding tegenover hem.

‘Wat is 'r, vaeder? Wat is 'r toch, van Velden?’ vroeg Elsien onthutst.

En de veldwachter deelde haar mede, dat er dien morgen vroeg bij den boer Persing twee nieuwe kantschoppen of spaden

en drie koedekken waren vermist; dat de ontvreemding waarschijnlijk had plaats gehad door eene achterdeur, die op behendige wijze was losgemaakt. De veldwachter was geroepen, en hij meende heel in de vroegte vader Jan te hebben zien loopen niet ver van Persings boerderij. Van daar zijn bezoek!

Elsien huiverde. Want het schoot haar te binnen, dat vader van nacht uitgegaan en, eer ze opstond, teruggekeerd was.

‘Vaeder,’ sprak zij ontsteld, maar met klem, ‘Vaeder, heb ie 't 'edoan, joa of neen?’

‘Neen ik!’ schreeuwde Jan, en hij begon te zweren. Maar Elsien viel hem in de rede: ‘Vaeder, as ie 't edoan hebben, koem 'r dan toch moar rond veuruut!’

‘Wa' mankeert oe! Wil ie de kerel helpen?’

‘Zuuk de boel moar noa!’ sprak Elsien tot den veldwachter, terwijl ze hem voorging en haar' vader zacht op zij duwde.

‘Ik wil 't niet lieden, Elsien!’ riep Jan, en sneed den veldwachter den pas af.

‘Dan heb ie skuld, dan heb ie 't 'edoan, en gien minse aêrs!’ antwoordde ze.

Doch Jan werd woedend en hief de hand tegen haar op. ‘Hold de bek, d....rskiend, of ik zal oe!’

Zij stoorde zich echter niet aan zijnen toorn, en ging zelve aan het zoeken, terwijl de veldwachter bij de deur stond. Jan vloekte en tierde, maar scheen haar toch niet aan te durven.

In den hoek van het schuurtje lag een hoop rijs en stroo onder een' omgekeerden kruiwagen. En nauwelijks had Elsien dien hoek doorzocht, of daar zag zij het gestolene.

‘Doar is 't, onder de ruugte!’ zei ze met een vreemde bedaardheid. ‘Vaeder, vaeder, hoe is 't nou toch meugelijk, dat ie....!’ Maar zij bracht het niet verder, de aandoening werd haar te machtig. En terwijl de veldwachter de bewijzen van vaders gemeenheid voor den dag haalde, stond arme Elsien er bij en schreide bitterlijk.

Jan liep grommende het woonvertrek in en haalde de tusschendeur dicht. De veldwachter, een oud gediende, legde het gestolene bij de open deur en bleef staan. ‘Hm, hm!’ zei hij, en schreef het aan eene prikkeling in zijne keel toe, dat zijne oogen wat rood werden.

‘Zol 'r niet wat an te doen wezen?’ vroeg Elsien hem.

‘Hm, ik denke wel van joa!’ zei hij.

‘A 'k 'r dan 'reis hengoeng, a 'k 'reis mit oe mitgoeng?’

‘Hm, da 's 't beste, wa' je doen kunnen!’

De man greep de spaden en koedekken, en begaf zich met haar op weg.

Toen zij bij Persing kwamen, zaten de boer en zijne vrouw bij elkander. De veldwachter trad eerst binnen; en Persing, het gestolene ziende, riep luid: ‘Watte? Heb ie de dief al 'evunden?’

De veldwachter zweeg, en gaf den boer een' wenk. Doch Elsien had den uitroep reeds gehoord, en trad met neêrgeslagen oogen binnen. En toen ze bij de tafel stond, beefden hare lippen zoodanig, dat zij slechts met moeite sprak: ‘Maek 'r gien waark van, as 't oe blief, mien vaeder hef 't edoan!’

‘Och God, wa' zeg ie, oe vaeder, kiend?’ riep de boerin getroffen uit. ‘Goa zitten, maegien; fij, ie binnen heelkendal uut stuur. Ie hebben niks niet te vreezen, is 't wel Joapik?’

‘Niks niet, geleuf mij, niks niet!’ bevestigde op hartelijken toon de boer.

Elsien wilde daarop heengaan. Maar vrouw Persing sprak: ‘Neen, blief zitten, kiend, ie moe'n eerst wat bedaeren. Hier is 'n koppien koffie, en ik zal oe 'n stukkien eten kloar maeken.’ Voor welk laatste aanbod Elsien bedankte. En over vader werd niet meer gesproken. Maar de boerin vertelde haar van hare kinderen, hoe oud ze waren, en hoevelen er naar school gingen. En de toon, waarop ze sprak, maakte elke van deze onbelangrijke bijzonderheden als tot eene vriendelijkheid voor het meisje, dat bij haar zat.

Toen Elsien heenging, zeggende: ‘Nou, ik bedaank oeluden vrendelijk!’ - zei vrouw Persing, haar uitlatende en de deuropening vullende met hare breede gestalte: ‘Ie hebben niks niet te bedaanken. Goa ie moar gerust noa huus, heur! Ie binnen 'n broaf maegien!’

Ofschoon Elsien zich reeds twee, drie schreden verwijderd had, keek zij bij dit laatste woord onwillekeurig om, ten einde de vriendelijke spreekster met een' dankbaren blik aan te zien.

‘Ie binnen 'n broaf maegien!’ Als muziek klonk haar dit in de ooren. Het was, alsof uit dat woord en het vriendelijke gelaat, waarmeê het gesproken werd, de warmte der liefde haar tegemoet kwam en koesterend in haar binnenste drong. Het scheen wel moederliefde te zijn, waaraan zij in haar eenzaam

en treurig leven onbewust zulk eene behoefte had, waarnaar haar hart zonder dat zij het zelve wist soms werkelijk hunkeren kon. Toen zij mij eenige jaren later dit gedeelte van hare geschiedenis vertelde, zei ze nog met opgetogenheid: ‘O, ik zie nog dat vrendelijke gezichte, en ik heure 't heur nog zeggen, zoo goedig en zoo oarig: “Ie binnen 'n broaf maegien!”’

 

Elsien zat alleen tehuis. Zij was ijverig bezig met haar naaiwerk, en luisterde onder de hand naar den stormwind, die om de hut woei, en den regen die er tegen aansloeg.

Het was negen uur. En reeds sedert zij de lamp had aangestoken, had zij verlangd naar de thuiskomst van vader Jan. Want hij was reeds gedurende een paar dagen ongesteld geweest, en toch had zij hem niet kunnen bewegen, om in huis te blijven. Als gewoonlijk was hij zijn' eigen gang gegaan, zonder zich aan haar te storen, en had zij vruchteloos, bij herhaling en met aandrang, hem gewezen op zijne gezondheid en het ‘biestere weêr buten de deure.’ Immers het was den ganschen dag stormachtig geweest. De eene koude novembervlaag was na de andere gekomen; telkens sloeg regen met hagel vermengd neêr uit woest jagende wolken, zoodat het den schijn had, alsof de hemel in zijn' toorn de aarde kastijdde met felle zweepslagen.

Teleurgesteld bleef Elsien staan, toen Jan de deur uitgegaan was, en met zwaarmoedigen blik keek ze naar buiten. Zij zag, hoe haar vader, het grijze haar fladderende in den wind en in gebogen houding, met langzame onvaste schreden zich verwijderde. Zij zag, hoe de kale takken van het hout op de wallen rusteloos heen- en weêrsloegen, als vochten ze wanhopig tegen den storm, en de waterdroppels ver van zich afwierpen, alsof zij zich met bitterheid verzetten tegen den regen, die hen bevochtigde. Zij zag, hoe de lage struiken en dorre grassprietjes zwaaiden en sidderden, alsof zij angstig gebogen vroegen: Wat lot hangt ons nu boven het hoofd? En de gele bladeren dansten met eene woeste vreugde over den grond, alsof zij met een' spotlach op die droeve vraag antwoordden: Wat zou uw lot zijn! Het algemeene: sterven, sterven!....

Elsien werkte en luisterde naar het getier van den wind en wachtte met een bang voorgevoel. Zij was aan de eenzaamheid gewoon. Wie bezocht de hut in 't Grune Steegien? Vader Jan had met niemand omgang, en vroegere vriendinnetjes kwamen

niet bij haar. Zelfs ‘meisters Oafien’ bracht haar slechts zelden een bezoek. In den beginne was ze dikwijls gekomen, doch sinds ze een paar keeren vader Jan had hooren ‘vluken en bandiksen’, waren de tusschenpoozen al langer geworden. - Elsien was dus gewoon aan alleen-zijn.

Doch op dezen avond drukte haar de eenzaamheid meer dan ooit. En als de wind huilend zich verhief en den regen kletterend tegen de raampjes wierp, was zij gejaagd en kon ze soms van zenuwachtigheid niet doorwerken. Meermalen had zij zich verbeeld voetstappen te hooren, en had ze met gespannen aandacht geluisterd, - maar telkens te vergeefs. Waar bleef vader dan toch?....

Eindelijk, daar naderde iemand. Jan opende de deur en trad binnen. Maar had hij moeite, om haar weêr toe te krijgen? Elsien stond schielijk op en hielp hem. Zij schrikte echter, toen ze dicht bij hem kwam en hem aanzag, want hij zag doodsbleek en klappertandde. De regen droop hem uit de kleêren, en het haar zat aan voorhoofd en slapen vastgekleefd. Hij beefde zoo erg, dat hij waggelend naar den stoel liep, dien Elsien voor hem bij het vuur zette.

Zij hielp hem de natte kleêren uitdoen en stookte het vuur op. Maar hij scheen niet warm te kunnen worden, en begaf zich weldra te bed, steunende met eene korte, stootende ademhaling. Tot in den nacht bleef Elsien bij hem op; doch toen hij eindelijk warmer werd ging ook zij rusten. Zij meende, de eenvoudige, dat het beter ging, en wist niet, dat eene heftige koorts hare hitte door het lichaam begon te verspreiden. Den volgenden morgen ontdekte zij hare dwaling, en haar eerste werk was naar den dokter te gaan. Toen deze kwam, zei hij: ‘De koorts moet noodig gebroken worden.’ En dat scheen te gelukken. In den nadag was de zieke beter en viel hij in eene rustige sluimering. Doch 's avonds verhief zich de koorts op nieuw, en Elsien bracht droevige uren met vader Jan door. Want hij ijlde en sprak wartaal, en vloekte luid in de stilte van den nacht.

Gelukkig kwam Jannes en bleef tot vijf uur des morgens bij haar. Langer kon hij niet; zijn werk riep hem. En Elsien hield zich groot, maar ze was angstig toen ze alleen was met den zieke. Ze vreesde elk oogenblik voor eene vlaag van ijlhoofdigheid, waarin hij misschien niet meer naar haar luisteren zou.

Het scheen reeds algemeen bekend te zijn geworden, dat Jan uut 't Grune Steegien in bedenkelijken toestand verkeerde. Ook Leegeweg en zijne vrouw hadden het vernomen. Zij spraken er samen over, en aan het einde van hun gesprek, zei Femme eensklaps op vleienden toon: ‘Kloas, as ie 't goed vienden, wol 'k er 'reis hengoan. 't Maegien zal heur niet kunnen redden.’ - ‘Nou!’ sprak de baas met eene poging om te verbergen, hoe zeer dit woord hem uit het hart was genomen. Daarop ging hij aan het werk en zij zich gereed maken, om haar plan te volvoeren. Geen van beiden sprak een woord meer. En toch dachten beiden met blijdschap aan eene heerlijke gebeurtenis, die misschien op handen was.

Behoedzaam en stil deed Femme de achterdeur van het oude huisje open, en bleef zwijgende staan bij den ingang van het vertrek. Zij zag, hoe Elsien zich over den zieke heenboog, en luisterde naar zijne ademhaling; en hoe zij, toen ze hem rustig zag liggen, het gordijn een weinig toeschoof. Toen keerde Elsien zich om, en - - zag moeder aan de deur staan!

Ik weet niet of Femme er besef van had. Maar als zij heeft begrepen, wat weldaad zij op dit oogenblik aan Elsien bewees, dan heeft zij stellig God in haar hart gedankt voor dat heerlijke uur, waarin het haar vergund werd, een' menschelijken levensbeker zoo zeer, tot aan den rand toe, met vreugde te vullen.

Elsien had het onmogelijk onder woorden kunnen brengen, wat zij op dit oogenblik gevoelde. Het kwam haar als licht tegemoet, als warmte stroomde het door haar binnenste. Het was, alsof haar gezegend verleden daar op den drempel verscheen als een engel, om haar de belofte te doen van betere dagen, van eene gelukkige toekomst!...

Geene van de beide vrouwen was in staat, om te spreken. Femme keek Elsien aan met een' door en door vriendelijken blik. En Elsien? Ze liep op moeder toe, en omvatte verrukt hare schouders, en kuste het lieve oude gelaat, en kuste het nogmaals en nogmaals.

 

Vader Jan kwam niet weêr tot bezinning, en blies drie dagen daarna den laatsten adem uit.

Als Jan er zelf getuige van had kunnen zijn, zou hij van zijne eigen begrafenis hebben gezegd: ‘Goamenije!1) zoo deftig

hadde 'k 't toch niet verwacht!’ Immers er was zelfs wittebrood, boter en kaas, die als begrafenismaal werden genuttigd.

Op dit laatste was en is men op ons dorp zeer gesteld. ‘'t Is zoo 't leste!’ zegt men, wat bij onverschillige en eetgrage helpers beteekent: ‘'t leste’, wat er van hem te halen valt; doch in den mond der nabestaanden: het is de laatste eer, die wij onzen dierbare kunnen bewijzen. - ‘Bespottelijk!’ roept wellicht een of andere stadsbewoner uit. Maar och, mijn vriend, misschien spreekt hier nog wel meer vroom en eerbiedig gevoel vaak uit, dan uit al den omslag, het fatsoen en de deftigheden, die in de stad de nasleep plegen te wezen van dergelijke droevige gebeurtenissen.

Toen het ‘begraffenismoal’ was afgeloopen, verwijderden zich de buren, die hun' ‘noaberplicht’ hadden vervuld, en bleven bij Elsien nog achter Jannes en zijne vrouw en de baas met Femme.

Nadat men eene poos min of meer verlegen tegenover elkander had gezeten, elkaâr eens aan en eens van elkaar af gekeken had, gaf vrouw Leegeweg haren man een' wenk. En deze sprak: ‘Koman, volk, nou 'reis 'eproat!’ En de baas begon te spreken over vader Jan's nalatenschap, waaromtrent hij het voorstel deed, dat Jannes alles zou overnemen tegen een matig sommetje, dat nader bepaald zou worden, en dat hij Elsien zou schuldig blijven. Jannes nam het voorstel aan.

‘En dan nog wat!’ zei de baas ernstig. ‘Zol ie 'r niet op tegen hebben, Jannes, om voort alles te anveerden?’

‘As ie 't neudig keuren, neen!’

‘Nou goed; want dan wô'k oe zeggen, Elsien, a'je nou straks kloar binnen, dan moest ie mit ons mitgoan!’

‘Mit oe vaeder - en mit moeder?’ vroeg Elsien met een gelukkig gelaat.

‘Joa, kiend, om weêr bij ons te wezen krek as vrogger, - is 't niet, moeder? - en 't olde levent weêr te begunnen.’

Femme zweeg, doch gaf met een' hartelijken knik bewijs van hare instemming. Elsien poogde te glimlachen, doch de poging mislukte.

‘Te minsten, as ie 't willen!’ riep Leegeweg uit, zijne aandoening achter scherts verbergende.

Welk woord aan Elsien alle zelf beheersching ontnam, en haar, tegen moeders schouder geleund, deed schreien van blijdschap.

Werkelijk traden, bij het begin van de schemering, de baas en Femme met Elsien de deur uit en het kleine erf af. Alle drie waren blijde en gelukkig, doch alle drie hadden het gevoel, dat het een plechtig en weemoedig oogenblik was. En wie meer dan Elsien? Toen zij enkele schreden zich verwijderd hadden, bleef zij staan en keerde zich om. Zij keek het oude huisje aan, en sprak: ‘Aarme, aarme vaeder Jan, wa' skrikkelijk spietig toch....!’ Herinnering, liefde, teleurstelling, zij spraken luide uit dezen kreet van het diep getroffen meisje.

Zij bleef staan. En de baas nam haar bij den arm, ten einde met zacht geweld haar weg te voeren. Maar Femme hield hem terug. ‘Niet doen, Kloas, loat heur moar 'reis skreien, da' verlochtigt heur 't haarte!’ - Eindelijk wendde Elsien zich af, en Femme legde haar - ze wist zelve niet, waarom - de hand op den schouder, en in deze houding sloegen zij het Grune Steegien in.

De baas liep om de smalte van het pad achter de beide vrouwen. Zij liepen eerst eene poos zwijgend voort.

‘O kiend,’ riep Femme uit, ‘wa' binne 'k bliede, wa' binne 'k daankboar!’

En Elsien lachte door hare tranen heen moeder toe.

Kreeg baas Leegeweg een' aanval van jaloerschheid? Men zou het haast vermoeden. ‘Elsien,’ sprak hij, ‘ie moe'n mij ook 'reis ankieken, maegd!’

En Elsien wendde het hoofd om, en hare trouwe grijze oogen schonken haren pleegvader een' blik vol van de hartelijkste toegenegenheid.

Den baas schoot het gemoed er bij vol. En eerst toen zij nogmaals zwijgend een eindweegs waren voortgegaan, zei hij, op de beide vrouwen vóór hem ziende, op zachten galmenden toon: ‘Waar gij zult heengaan, zal ook ik heengaan. Waar gij zult vernachten, zal ook ik vernachten. Uw volk is mijn volk, en uw God is mijn God!’

 

Het is nu reeds enkele jaren geleden, dat Elsien tot hare pleegouders terugkeerde. Het drietal leeft nog. De oudjes zijn oud geworden, en Elsien is hun steun, het zonnetje in hun huis, de troost hunner grijsheid.

Van de vroegere buren zijn de meesten dood en begraven.

Maar als zij nog eens konden opstaan, en samen koffiedrinken zooals vroeger; en als Lubbert Jansen zich dan zijne vraag herinnerde: ‘Wa' dot nou zoo'n kiend oppe wereld?’ en vrouw Vonk zich haar' wensch te binnen bracht, ‘dat onz' lieven Heere 't poppien moar wegnam,’ - ik veronderstel, dat Lubbert ootmoediger dan ooit ‘'t heufd oppe zied’ zou houden, en met aller toestemming zou verklaren: ‘Wij bint allegelieke kleinverstaandige minsen!’

 

Nijmegen, Maart 1883.

P. Heering.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


datums