De Gids. Jaargang 34

[p. 358]

Arbeid's Utopia. naar W.T. Thornton¹.

'k Stond, in den geest vervoerd, op Nebo's spits.

'k Zag, vol verrukking, in een wijd verschiet
Daar voor mij uitgestrekt 't Beloofde Land,
Zich koestrend in den warmen zonneschijn
En door den aêm van 't vochtig West verfrischt,
Die, zoet van bloemengeur, er over streek.
Een melodie van toonen zweefde omhoog;
Muziek van 't murmlend beekje, van 't gekweel
Der vogelen, van de veldfluit, die de jeugd
Ten dans geleidde waar het hooge woud
Zijn koele schaduw bood; maar ook muziek
En maatslag van den vlegel en de bijl
En van 't rinkinkend aambeeld in de smids.

1 De lezers van de Gids zullen zich herinneren, dat de Heer N.G. Pierson aan het slot van zijn fraai opstel over W.T. Thornton's boek On Labour, in het jongste Novembernommer van dit tijdschrift, eenige regelen overnam uit een gedicht, waarmede Thornton als laatste hoofdstuk zijn werk besluit. Zij ontvangen hier eene proeve van vertaling van die dichterlijke voorstelling van een idealen maatschappelijken toestand.
Ik ben mij wel bewust, hoe ver deze navolging bij het prachtig origineel achterstaat; maar ik behoef nauwelijks tot mijne verschooning aan te voeren, dat eene metrische overzetting haar eigenaardige moeielijkheden had, te meer, omdat het oorspronkelijke gedicht in den zeer kunstig samengestelden vorm der terzine vervat is. Hier en daar zelfs heb ik mij bij de vertaling eenige vrijheid moeten veroorlooven; doch ik heb mij beijverd, den gedachtengang des auteurs zoo getrouw mogelijk te volgen; en ik vlei mij, althans in zooverre geslaagd te zijn, dat ik bij den Nederlandschen lezer sympathie met het verheven visioen des dichters zal mogen opwekken.
S.V.

[p. 359]

 

Want hier had niet (gelijk in Tempe's dal

 

Naar 't dichtsel der poëeten) Ledigheid

 

Haar troon gevestigd, noch als wet gesteld,

 

Dat onverdiend genot elks deel zal zijn,

 

Dat enkel spel en rust elkander dag

 

En nacht vervangen mogen, dat de slaap

 

Voor nieuw vermaak slechts nieuwe krachten geeft.

 

Hier gold de lustige arbeid als genot

 

En was de rust het loon van moeite en zorg.

 

Elk ijverde aan de dagtaak hem bedeeld:

 

De een dreef het kouter door de voren heen,

 

Een ander snoeide op steilen berg den wingert,

 

Die groef metaal of marmer uit den grond,

 

Hier werkte de ambachtsman met naald of boor,

 

Of aan 't fornuis, of bij het snorrend rad,

 

Of aan de schaafbank, of aan 't weefgetouw,

 

Of drukte bonte kleuren op het weefsel,

 

Of schonk het leven aan den dooden steen;

 

Daar schreed er een alleen door 't stille woud

 

Verzonken in gepeins en mijmerij,

 

Het spoor der schuchtre waarheid zoekend, om het licht,

 

Dat van haar straalt, in mannelijke taal

 

Of teeder lied der wereld te openbaren.

 

 

 

En de aarde, dankbaar, gaf haar schatten prijs,

 

Van melk en honig overvloeiende en met wijn

 

En kostlijk graan de ruime schuren vullend.

 

En menig stad, met tuin bij tuin omgord,

 

Met steengevaarten prijkende op haar pleinen,

 

Met straten van paleizen uitgestrekt,

 

Schonk woning aan het volk, dat eensgezind

 

En broederlijk en vreedzaam samenspant

 

Ten dienste van 't gemeene-best; geen haat,

 

Geen afgunst, geen begeerte stoort hun rust;

 

Want ieder smaakt er zijn bescheiden deel

 

En niemand tracht naar maatlooze overdaad.

 

Elk burger vindt er arbeid, die hem past,

 

Waartoe hem smaak, talent of aanleg roept;

 

En ieder heeft de vruchten van zijn vlijt

[p. 360]

 

Tot aller welzijn veil. Men weegt niet af,

 

Wie grooter of wie kleiner dienst bewees;

 

Elk arbeidt naar zijn kracht. Wie veel vermocht

 

Vindt daarin reden, niet tot hovaardij

 

Of heerschzucht, maar alleen tot dankbaarheid,

 

Dat hij, wien boven velen was gegeven,

 

Ook andren meer van 't zijne geven mocht.

 

Wie zwak is brengt toch meê zijn aandeel in

 

En krijgt zijn deel uit d'opgegaarden schat,

 

Een eerlijk deel, dat voor gebrek bewaart.

 

 

 

Zoo was de last des arbeids niemand zwaar,

 

En niemand, die zich aan zijn taak onttrok.

 

Elk diende de andren, niemand diende als slaaf.

 

Daar was er geen, die onder 't pijnlijk juk

 

Gekromd, bezwijkend, door des drijvers zweep

 

Weer opgejaagd werd, of die nieuwe kracht

 

Moest leenen aan den prikkel, die hem dreef.

 

Daar was er geen, die nog te middernacht

 

In 't overvol en vunzig zolderkot,

 

Waar de ademtocht de long met pestwalm vult,

 

Met suizend brein zich over 't werkstuk boog.

 

Daar was er geen in wanhoop neêrgezakt

 

Zoo diep, dat zelfs 't gevoel van zijne ellend'

 

In hem was afgestompt.

 

Daar gold het niet,

 

Als taak en roeping voor den Grooten Hoop

 

(Verachte Paria's in de maatschappij)

 

Te zwoegen, zwoegen, zwoegen levenslang,

 

Opdat een klein getal van uitverkoornen

 

Mocht zwelgen in genot en overvloed.

 

Toch vond er 't minst getelde werk een hand

 

Die 't willig deed; een hand, bereid om hout

 

Te kloven of om water uit de bron

 

Te scheppen. Want die arbeid eischte niet

 

Het gansche leven als zijn eigendom.

 

Ook 't laagst bedrijf schonk 's levens onderhoud

 

En liet verpoozing om het te genieten.

 

En niemand was er, wien om 't leven zelf

[p. 361]

 

Des levens doel te loor ging¹; niemand wien

 

Niet tijd en lust en kracht verbleven was

 

Tot denken en gevoelen, om een blik te slaan

 

In 't open boek ‘Natuur’ en eigen hart.

 

Aan niemand was zijn billijk deel ontzegd

 

In schuldeloos genot, in manlijk spel

 

En wedstrijd, die de kracht der spieren voedt,

 

In reiendans en geestig beurtgezang,

 

In vriendenkout aan 't hoekje van den haard,

 

In wandeling door bosch en veld en tuin,

 

Waar 't bonte bloemtapijt den regenboog

 

Afspiegelt, of waar uit het dichte loof

 

't Verborgen koor den wildzang hooren laat.

 

Of, wien het lustte mocht den geest verheffen

 

Wanneer hij 't hoog gebied der kunst betrad;

 

Hetzij wanneer langs 't Gothische gewelf

 

Zijn oog de harmonie der lijnen zocht,

 

Hetzij het zich aan 't kunstig spel der verwen

 

Op 't doek vergastte, of wel in 't marm'ren beeld

 

Des levens adem speurde. - En onbewust

 

Nam dan zijn geest een fijner zintuig op,

 

Dat, zich ontplooiend uit verscholen kiem,

 

In hem de kennis en waardeering wrocht

 

Van schoonheid, gratie en gekuischten vorm.

 

Zoo werkzaam is de stille macht der kunst

 

En zoo welsprekend is haar poëzij

 

Dat zij, 't gemoed verzachtend, tegelijk

 

Het wezen zelf veredelt van den mensch,

 

Aan 't onbeholpen lichaam houding geeft,

 

Het boersch gelaat in fijner lijnen plooit,

 

En aan het oog een vrijer opslag schenkt

 

En aan de rauwe stem een zachter toon.

 

Zoo valt de scheidsmuur weg, die stand van stand

 

Afzondert, en zoo wordt in 't eind het volk

 

Het gansche volk één kring, één huisgezin,

 

Waar, in een vrij en vriendelijk verkeer,

1 Toespeling op den bekenden dichtregel:
Et propter vitam vivendi perdere causas.

[p. 362]

 

Uit eigen aandrift elk het voorbeeld geeft

 

Van 't streven naar wat goed en edel is.

 

 

 

Wat was 't een lust, wanneer de westerzon

 

Ter kimme zonk, den landman, moê van 't werk,

 

Op weg naar huis te zien en gâ te slaan

 

Hoe hier hem 't spel van licht en schaduw boeide

 

Of daar 't verschiet door 't dichte groen hem trof,

 

Of hoe hij stilstond bij een fraaie bloem

 

Of wel zich bukte voor een vreemd gewas,

 

Of om een zonderling gesteente van den grond

 

Te rapen. Of wat lust, in groep bij groep

 

Te luistren naar het vriendelijk gesprek

 

Van wijze of dichter met den handwerksman,

 

In tuin of poort of aan den gullen disch,

 

Waar vlug vernuft en leerzaam onderhoud

 

Zich mengden met de drukte van het feest,

 

Een feest voor 't flink verstand en 't rein gemoed. -

 

Niet minder zoete vreugde werd gesmaakt

 

In stiller kring, in 't welbestuurde huis.

 

De flinke huisvrouw, moeder van 't gezin,

 

Versloofde niet den ganschen langen dag

 

In eindelooze zorg en bangen strijd

 

Met dreigende armoê; en het daaglijksch werk

 

Vermoeide niet haar geest en levenslust

 

In 't zwaar gareel der platte eentoonigheid.

 

Bekoorlijk in haar eenvoud ging zij rond;

 

En waar zij werkte schiep haar teedre hand

 

Den glans der schoonheid. 't Minnelijk gelaat

 

Sprak van de reinheid die daarbinnen huisde.

 

Haar liefde - een beeld van 't godlijk ideaal -

 

Ontvonkte, aansteeklijk door haar voorbeeld, liefde,

 

En liefde was de wet van 't huisgezin. -

 

De zonen, bloeiende aan des vaders zij,

 

Betwistten niet elkander ieders recht,

 

Noch haastten zich, bij voorbaat de erfenis

 

Der toekomst te verdoen. Hun duurde niet

 

Het leven van hun ouders al te lang. -

 

Met mannelijk verstand bedwongen zij

[p. 363]

 

De hartstocht van het bruischend bloed, bewust

 

Dat zelfbeheersching hun geslacht bewaart

 

Voor droef verval tot armoede en gebrek.

 

't Bedwongen vuur der driften van 't instinct

 

Ontgloeide in reiner vlam van huwlijksmin.

 

 

 

Dit was 't gezicht, dat zich op Pisga's kruin

 

Voor mij ontrolde, profecij der toekomst,

 

Niet minder zeker en vertroostend, schoon ook mij

 

Niet zou beschoren zijn, 't Beloofde Land

 

Des arbeids te betreden en mijn deel

 

Te smaken in zijn heerlijkheid. Geen smart

 

Verwekte mij 't gevoel van dit gemis,

 

Mij, die het voorrecht hebben mocht,

 

Met onbedrieglijk voorgevoel de komst

 

Te aanschouwen van dit duizendjarig rijk.

 

Want 't was hier niet een spel der fantasie,

 

Dat mij bedroog, gelijk aan Aetna's voet

 

Fata Morgana's tooverstaf de lucht

 

Met spiegelbeelden van de zee bevolkt.

 

Mijn visioen was waarheid: wat ik zag

 

Was een vooruitgeworpen schaduwbeeld,

 

Voorboô der werklijkheid die zeker komt;

 

Die zal gekomen zijn zoodra de mensch,

 

Niet meer door valschen eigenbaat verblind,

 

Zal zien en weten, dat zijn waar belang

 

Geen ander is dan dat van zijn geslacht,

 

En dat geluk rondom zich heen te scheppen

 

De zuivre bronwel is van zijn geluk.