|
| |
| |
| |
Staatkundige beschouwingen.
22 October 1849.
Bekend zijn de twee groote partijen, die elkander in Engeland voortdurend het staatsgezag betwisten. Wij willen thans de voordeelen niet opsommen, voor ministers en oppositie beiden in het aanzijn eener tegenpartij gelegen, noch ook op de gevaren wijzen, die voor de natie uit het gemis daarvan zouden ontstaan. Genoeg, dat de uitstekendste staatslieden, van welke kleur ook, het aanwezen van partijen beschouwen als behoorende tot het wezen van den constitutionelen regeringsvorm. ‘Party,’ schrijft Burke, ‘is a body of men united, for promoting by their joint endeavours, the national interest, upon some particular principle, in which they are all agreed. Men thinking freely, will, in particular instances, think differently. But still, as the greater part of the measures which arise in the course of public business are related to, or dependent on, some great leading general principles in government, a man must be peculiarly unfortunate in the choice of his political company if he does not agree with them, at least nine times in ten. And this is all that ever was required for a character of the greatest uniformity and steadiness in connection. How men can proceed without connection at all, is to me utterly incomprehensible. Of what sort of materials must that man be made, how must
| |
| |
he be tempered and put together, who can sit whole years in Parliament, with five hundred and fifty of his fellow-citizens, amidst the storm of such tempestuous passions, in the sharp conflict of so many wits and tempers, and characters, in the agitation of such mighty questions, in the discussion of such vast and ponderous interests, without seeing any one sort of men, whose character, conduct or disposition, would lead him to associate himself with them, to aid and be aided in any one system of public utility?’ - ‘The good effects of party in this country,’ zegt Lord John Russell, ‘are numerous and weighty. One of the chief of them is that it gives a substance to the shadowy opinions of politicians, and attaches them permanently to steady and lasting principles. The true party man finds in his own mind certain general rules of politics, like the general rules of morals; by which he decides every new and doubtful case. - The union of many in the same views enables a party to carry measures which would not otherwise gain attention. There is many a proposition eminently useful, yet not calculated to catch popular favour, which, by the stout and strong working of a party, at length becomes law; that which is an overmatch for the strength of an individual, is accomplished by the united force of numbers. - It likewise sometimes happens, that party succeeds where the people have failed. The enthusiasm of a whole nation is in its nature evanescent. If successfully resisted at first, it often sinks into apathy, and the country remains passive, though not satisfied, under the weight of a defeat. But a party is pledged; the character of the individuals belonging to it depends upon their consistency; their principles are handed down from
father to son, and become the mould from which successive generations receive the form and pressure of their politics. - The greatest benefit of all that is conferred by party is, perhaps, that it embodies the various opinions of the nation for the time being. - Those opinions are at times so violent, that had they not a vent in Parliament they would break the machine to peaces. There may be a revolution in this country; but it is hardly pos- | |
| |
sible that the country should not first try what may be done by a change of counsels.’
Minder eenstemmig zijn beroemde Britsche staatslieden, zelfs van dezelfde partij, omtrent den oorsprong en het ontstaan dier partijen. Lord John Russell schrijft: ‘The division of England into two great parties began, as I conceive, and still continues, in consequence of wide and irreconcileable differences of opinion. The Tories look upon the exaltation of the Crown as the favourite object of the constitution. Allowing, as they now do, perhaps, that the King is entrusted with his power for the public good, they yet think that public good requires he should be unfettered in the exercise of his prerogative, so far as the law permits. While he remains, therefore, within the legal bonds assigned to him, they are, to say the least, extremely unwilling to control his power. If he steps beyond them, or places the country in great danger, they are ready to oppose the Crown by their votes in Parliament, or in any other legal manner. It follows from their doctrine, however, that their tendency always is to support the King in the first place, in all his measures, and to refuse their sanction only when those measures have placed the country in peril so imminent, that they are obliged reluctantly to disclose their own opinions. The Whigs look towards the people, whose welfare is the end and object of all government. They maintain, that as the King's advisers are responsible for his measures, it is the duty of Parliament to examine and pronounce whether those measures are wise and salutary. They are, therefore, ready to interfere with any exercise of the prerogative, which they think unwise or improper; and to insist (too haughtily, perhaps, at times) upon the adoption of that line of policy which they consider as best adapted to the wants and state of the country. - If I
have made a fair statement, it was inevitable that the two parties should separate, and remain divided.’
En Macaulay spreekt in zijn onovertroffen meesterwerk aldus: From that day dates the corporate existence of the two great parties which have ever since alternately go- | |
| |
verned the country. In one sense, indeed, the distinction which then became obvious had always existed, and always must exist. For it has its origin in diversities of temper, of understanding, and of interest, which are found in all societies, and which will be found till the human mind ceases to be drawn in opposite directions by the charm of habit, and by the charm of novelty. Not only in politics, but in literature, in art, in science, in surgery and mechanics, in navigation and agriculture, nay, even in mathematics, we find this distinction. Every where there is a class of men who cling with fondness to whatever is ancient, and who, even when convinced by overpowering reasons, that innovation would be beneficial, consent to it with many misgivings and forebodings. We find also every where another class of men sanguine in hope, bold in speculation, always pressing forward, quick to discern the imperfections of whatever exists, disposed to think lightly of the risks and inconveniences which attend improvements, and disposed to give every change credit for being an improvement. In the sentiments of both classes there is some thing to approve. But of both the best specimens will be found not far from the common frontier. The extreme section of one class consists of bigoted dotards: the extreme section of the other consists of shallow and reckless empirics. - During some years they (the two hostile parties) were designated as Cavaliers and Roundheads. They were subsequently called Tories and Whigs; nor does it seem that these appellations are likely soon to become obsolete. It would not be
difficult to compose a lampoon or a panegyric on either of these renowned factions. - The truth is that, though both parties have often seriously erred, England could have spared neither. - If, in her institutions, freedom and order, the advantages arising from innovation and the advantages arising from prescription, have been combined to an extent else where unknown, we may attribute this happy peculiarity to the strenuous conflicts and alternate victories of two rival confederacies of statesmen, a confederacy zealous for authority and antiquity and a confederacy zealous for liberty
| |
| |
and progress. It ought to be remembered that the difference between the two great sections of English politicians has always been a difference rather of degree than of principle. There were certain limits on the right and on the left, which were very rarely overstepped. A few enthusiasts on one side were ready to lay all our laws and franchises at the feet of our kings. A few enthusiasts on the other side were bent on pursuing, through endless civil troubles, their darling phantom of a republic. But the great majority of those who fought for the crown were averse to despotism; and the great majority of the champions of popular rights were averse to anarchy. Twice, in the course of the seventeenth century, the two parties suspended their dissensions, and united their strength in a common cause. Their first coalition restored hereditary monarchy. Their second coalition rescued constitutional freedom.
It is also to be noted that these two parties have never ‘been the whole nation, nay, that they have never, taken together, made up a majority of the nation. Between them has always been a great mass, which has not steadfastly adhered to either, which has sometimes remained inertly neutral, and has sometimes oscillated to and fro. That mass has more than once passed in a few years from one extreme to the other, and back again. Sometimes it has changed sides, merely because it was tired of supporting the same men, sometimes because it was dismayed by its own excesses, sometimes because it had expected impossibilities, and had been disappointed. But, whenever it has leaned with its whole weight in either direction, resistance has, for the time, been impossible.’ - Vijf en twintig jaren later dan Russell schrijvende, met de ondervinding van de parlements-hervorming en de gevolgen daarvan voor oogen, heeft Macaulay het kenmerkend onderscheid gezien in zucht tot behoud en streven naar verbetering, waardoor de partijen zich gedurende de laatste jaren bovenal lieten leiden. Meer dan ooit is het dobberen en afwisselen ook bij uitstekende mannen in het oog vallend geweest. Lord Stanley, nu aan het hoofd en leidsman der beschermers, was in 1831 één der bekwaamste en welsprekendste beplei- | |
| |
ters der reform-bill. Wie herinnert zich niet, hoe bij het aanranden van kerkelijke voorregten, hij met Sir James Graham, het kamp der hervormers verliet, met vuur en heftigheid de partij der behouders omhelsde, aan Sir Robert Peel den eersten rang meermalen betwistte, bij iederen aanval tegen de Whigs onwaardeerbare diensten bewees, als Shakspear's Hotspur zijne tegenstanders verpletterend - en nu vier jaren geleden, toen de nood van Ierland en de
mislukte oogst tot wijziging van het handelsstelsel dwong en de afschaffing der graanwetten voorbereidde, hij zich op nieuw losscheurde uit de banden der partij, die, volgens hem, hare beginselen had verloochend? - Sir Robert Peel was de onwrikbare, behendige tegenstander der parlements-hervorming, daarna ontwerper en aanvoerder van de magtige ‘Conservative party,’ in 1841 bestrijder van wijzigingen in de handels-wetgeving door het stervend Whig-ministerie voorgesteld, reeds een jaar later op meer-omvattende wijs met onvergelijkbaar talent door hemzelven aangenomen en doorgezet, nu onlangs voltooid door geheele afschaffing der korenen navigatie-wetten. Wie stond meer ten doel aan het verwijt van verraad en trouwloosheid, aan de aanvallen van voormalige vrienden en bondgenooten, voor wier verlies hij zich troostte met den stillen dank van hen, die geen ander loon konden geven. Verre van ons de zucht om de bedoelingen en drijfveren na te vorschen, de verdiensten van een groot man te verkleinen, te knagen aan zijnen roem en te verdedigen wat eigenlijk geene verdediging behoeft. Aristoteles reeds noemt als kenmerk van den πολικοῡ ἀνδρὸϚ, τ ἐν ἀρχῆ γινόμενον κακὸν γνῶναι (Polit. V.8); en dat de uitstekend bekwame Britsche staatsman zich niet bedrogen had in de grootte en uitgestrektheid van het kwaad, heeft de hongerdood van duizenden arme Ieren, de klaagtoon der behoeftigen, de schaarschte en prijs der levensmiddelen alom bewijzen.
Maar ook uit een meer beperkt gezigtspunt, het standpunt zijner partij, ontbreekt het niet aan gronden van verdediging. Met opzet stellen wij hier ter zijde, wat in geschriften of redevoeringen, sedert die groote omkeering verschenen, ter opheldering en vergoêlijking is aangevoerd,
| |
| |
Anders behoeven wij slechts te wijzen op het uitmuntend betoog van Gladstone, ‘the Commercial policy of Pitt and Peel,’ waarin op overtuigende wijs is aangetoond, dat de Tories meer dan hunne tegenpartij, voorstanders en begunstigers van vrijen handel waren. Slechts vergunne men ons ééne aanhaling uit eene rede van Canning, in 1826 uitgesproken: ‘But if it is meant to say that the commercial policy which we recommend to the country is founded on the principles of Whiggism, history proves that proposition to be untrue. I mean neither praise nor blame of Whig or Tory, in adverting to matters which passed long before the political existence of the present generation; but, historically speaking, I must say, that freedom of commerce has, in former times, been the doctrine rather of Tories than of Whigs. If I look back, for instance, to the transactions between this country and France, the only commercial treaty which I can find, beside that which was signed by me and my right honorable friend, but the other day, since the peace of Utrecht, is the convention of 1786. With respect to the treaty, the House need not be afraid that I am now going to discuss the principles of the Treaty of Utrecht. But, by whom was the convention of 1786 proposed and supported? By Mr. Pitt. By whom was it opposed? By Mr. Fox. I will not go into the arguments which might be used on either side. I enter not into the question, who was right or wrong. I mention the circumstance only to show how easily facts are perverted for particular purposes of vituperation.’ Niemand heeft beter dan Sir Robert het beeld van den waren staatsman uitgedrukt naar den standaard van Edm. Burke, die eene strekking om te behouden en eene geschiktheid om te verbeteren
gelijkelijk als vereischten noemt. Maar ongetwijfeld heeft de afscheiding, de scheuring voor vier jaren tusschen de toongevers der behoudende partij ontstaan, eenen in Engeland schier voorbeeldeloozen toestand doen geboren worden. Een ministerie zonder inwendige kracht, maar gesteund door den minister dien het vervangen had, en alleen door diens bijstand in staat zijne maatregelen door te zetten: tegenover eene oppositie zonder geoefend en bedreven hoofd, althans
| |
| |
in het Lagerhuis, zich vastklemmend aan eene orde van zaken, waarover tijd en wetgeving en volksgeest hebben beslist, zoodat men in waarheid van deze ministers zeggen kan, dat zij groot zijn ook door de kleinheid der omstanders. Naauwelijks heeft Lord Geo. Bentinck door onmiskenbare talenten en eene ijzeren volharding den rang verworven en verdiend van leidsman eener partij, naauwelijks de ervaring en den blik van een partijhoofd opgedaan, of hij ontvalt aan zijne volgelingen. De mantel van Elia is niet aan zijnen plaatsbekleeder overgegaan: want ondanks geest en kunde en welsprekendheid heeft d'Israeli aan de protectionisten het gemis van hunnen chef niet kunnen vergoeden. Op hem past het zeggen van Montesquieu omtrent Cicero: ‘avec un caractère admirable pour le second rôle il était incapable du premier.’ En ziet, hoe behendig en gelukkig de Britsche bewindslieden in de jongste zitting zich van die omstandigheden hebben bediend. In de buitenlandsche politiek, in Ierland, bij de behandeling der navigatie-wetten trokken zij meesterlijk partij nu eens van de overijling, dan van het gebrek aan beleid, of van het gemis aan zamenwerking bij hunne bestrijders. Twee dagen na de opening van het Parlement, in de zitting van Vrijdag, den 2den Februarij, werd Lord Palmerston hevig aangevallen over de gevolgde staatkunde tegenover Frankrijk, in Napels, omtrent Denemarken en Spanje. Het was bij de beraadslagingen over het adres, vóór de overlegging van eenige stukken of bescheiden, waaruit zijne aanvallers wapenen ontleenen of kennis putten konden. Dit ontsnapte den blik van den volleerden meester in parlementaire taktiek niet, en hij wist op het gunstig terrein den strijd zoodanig te voeren, dat dezelfde
minister, bij den aanvang als rustverstoorder en stokebrand van Europa gehekeld en gebrandmerkt, onder toejuiching en hulde der vergadering zijne plaats weder innam, als vredestichter en voorstander van orde, die alom rust bevorderd had. ‘What is the great object this country has at heart? It is that, next to the maintenance of the interests of this country, which must always be the first and most prominent object, we should insure the maintenance of peace, peace with the rest of the world; and next, that we
| |
| |
should, if possible, prevent the wars of other nations. Our object and our duty is to cement the closest ties of friendship between ourselves and our nearest neigbours, one of the greatest powers of Europe - that neighbour of whom it was justly said that in war she would be our most powerful enemy, but in peace our most useful friend. We did not withdraw our ambassador from France when the revolution took place. Has this contributed to the peace of the world? It has. The French Government were sincerely anxious to pursue a pacific policy towards all the other countries of Europe; but, if England had rejected friendly intercourse with France, if she had scowled upon the republic and given the preference to others who wished to displace the peculiar form of government which France had adopted - if we by these means had thrown ourselves hostilely against France, I will not undertake to say that it would have been possible to maintain the peace of the world, which, during the last year, has been of such paramount importance. - It is because we prevented a war in Italy, which would have infaillibly led to a war in Europe; it is because in joining France in her sincere and pacific offers of friendly mediation, we prevented events which must have brought on a general war, - that we are now impeached by the hon. gentleman opposite. - I have been accused sometimes of being rather prone to take measures leading to war. - The war party, however, now sit there. My hon. friend complained that the proceedings of the Foreign-office were involved, - although he did not blame me in particular - for he admitted it had been the case from time immemorial, - that the proceedings of the Foreign-office were involved in a mystery which was highly mortifying to his curiosity. Now
certainly I do feel much for the inquisitorial disappointment of my hon. friend. I can assure him that when I was out of office, I should have been equally gratified to have the run of, I do not say all, but the principal, - the pick - of the interesting despatches received at the Foreign-office: - but I much doubt if this would contribute to the maintenance of peace, or conduce to the real interests of the country. In the first
| |
| |
place, it happens not to be in accordance with the constitution of the kingdom, which vests in the Crown and not in the House of Commons, the conduct of foreign negotiations; but I can assure my hon. friend that if there is one matter more than another which is certain to involve the country in difficulties, to render them incurable, and to lead to unavoidable ruptures, it is popular assemblies taking possession of diplomatic transactions. The very publicity which he wishes to see established would be fatal to accommodatîons in 99 cases out of 100. - This, then is the state of the matter. We stand here charged with the grave offence of having preserved a good understanding with the representatives of France, and having thereby contributed essentially to the maintenance of the peace of Europe. We are charged also with the distinct offence of having put an end to the hostilities between Denmark and Schleswig, which must have led to a European war; and of having induced Austria and Sardinia to lay down their arms, when their differences might have involved the powers of Europe. We are also accused of having prevented great calamities in Sicily and of labouring to establish friendly relations between the King of Naples and his Sicilian subjects. These are the charges which the house is now called upon to determine for or against us. We stand here as the promoters of peace - as the parties who have laboured assiduously to prevent war, to narrow its range if it should break out, and to put an end to it as soon as possible. We stand here as the promoters of peace under charges brought against us by the advocates of war. I leave the house to decide between us, and I confidently look to the verdict which the house will give.’ - Wien zal het verwonderen
dat het vonnis eene vrijspraak was, dat de vijandelijke amendementen werden ingetrokken, geen tegenstrever op dien avond het woord meer voeren kon, en dat de veldtogt met eene glansrijke zegepraal voor de ministers werd geopend. Maar later ook, toen meer licht over de buitenlandsche aangelegenheden was verspreid, toen de aanval met meer beleid werd gerigt, en tegenstanders als Lord Brougham en Lord Stanley in het Hoogerhuis waren opgetreden, is de uitslag voor de oppositie niet gunsti- | |
| |
ger geweest. Met ongemeene bekwaamheid was Lord Landsdowne altoos gereed om bij de Britsche Pairs de handelingen van het bewind te verdedigen; nu eens ondersteund door Graaf Minto, wiens reis en verblijf in Italië het telkens-wederkeerend onderwerp van afkeuring was, doch meestal zonder anderen bijstand dan de toon van kalme, beraden, mannelijke overtuiging. Zoo iets hem nog bevreemden kon, het was, dat zijne edele bestrijders zoo geheel voorbijzagen, wat er al sedert twee jaren in Europa veranderd was en omgekeerd. Had men ooit te voren zulk eenen tijd beleefd? Lord Aberdeen kon toch niet wanen, dat dezelfde regels en beginselen die hem bij het bestuur der buitenlandsche zaken hadden geleid, nog van toepassing waren op den tegenwoordigen toestand zoo verschillend in streven en toon en kleur, welligt alleen met het tijdperk der Hervorming te vergelijken, nu de grond onder alle regeringen schudde, alle banden schenen losgemaakt, en elke staat behoedzaam zijne gedragslijn zoodanig moest inrigten, dat de vrede der wereld, alom bedreigd, bewaard mogt blijven. - De pogingen van Lord Minto werden in het Lagerhuis ook door den eersten minister verdedigd. Zoo verre van iets aan te bevelen dat een te-democratisch karakter droeg, had Graaf Minto alleen zoodanige hervormingen aan
de Italiaansche vorsten geraden, als geschikt waren om gewelddadige omkeeringen te voorkomen; noodige en gepaste hervormingen en enkel aangeprezen nadat hij door de Souvereinen van Italië geraadpleegd was. Indien zulk een raad, met goed gevolg, voor twintig of meer jaren gegeven was; - indien Oostenrijk, Pruissen, Italie's vorsten wijze hervormingen hadden tot stand gebragt; indien zij eenige vrijheid van beraadslagen en eenigen schijn van vertegenwoordiging hadden vergund; - indien zij eene afleiding geopend hadden voor kennis en zucht naar staatkundigen invloed, die voortgaande beschaving en langdurige vrede in Europa noodwendig doen ontstaan, zouden wij, welverre van bloedige burgertwisten te aanschouwen voor de jammertooneelen van den laatsten tijd zijn gespaard; en in stede van een plotselingen overgang uit volkomen despotismus tot dolzinnige volksheerschappij, zouden wij den vreedzamen vooruitgang naar verbetering hebben gezien,
| |
| |
het invoeren van constitutionelen regeringsvorm en een beteren staat van zaken, dan die Europa thans oplevert. Dienzelfden geest van wijze gematigdheid ademen ook de woorden van Lord Palmerston, en hier durven wij aannemen, dat zijne taal in volmaakte overeenstemming is met zijne handelingen. ‘Ik weet wel, dat men aan de Britsche regering, en aan mij inzonderheid, als haar orgaan tegen over het buitenland, ten laste legt, dat wij ons in onze betrekkingen met Europa, laten leiden door persoonlijke gevoelens van afkeer omtrent deze of gene mogendheid. Dergelijke betigtingen, van waar ook tot ons gerigt, bij monde of in geschrift, zijn, in opregtheid gedaan, het gevolg van onkunde en dwaasheid; en zoo ze onopregt zijn, laat ik de beoordeeling liefst aan anderen over. Het is de grofste onwetendheid te gelooven, dat het gouvernement, of de man tijdelijk met de leiding der buitenlandsche zaken belast, door iets anders kan worden bestuurd, dan door zijne overtuiging van pligt overeenkomstig met zijne staatkundige denkwijze, en zijn inzigt aangaande het waar belang van Engeland en de beschaafde wereld. Er zijn lieden, die in staatsbetrekkingen niets anders zien dan het verkeer der kabinetten, die een land schatten niet naar deszelfs politiek gewigt, maar naar politieke gevoelens, en die de onderlinge verstandhouding voor wel-geregeld houden, als maar de regeringen op een' goeden voet staan; - lieden, die, na hun leven lang Oostenrijk te hebben aangebeden, omdat zij in dat gouvernement het zinnebeeld hunner eigen gevoelens meenden te zien, ten laatste in hunne liefde wankelden, zich tot Frankrijk keerden, welks regering zij verdacht hielden van der vrijheid vijandelijke gezindheid, en van bijna gelijke overhelling tot beginselen van willekeur. Ik kan in het
gedrag van zulke staatslieden slechts een voorbeeld van afgesleten onverstand zien. Ik ben van het gevoelen diergenen - en hun getal is groot - die gelooven, dat Engeland steeds tweederlei doelwit moet in 't oog houden: vooreerst, het bewaren van den vrede; ten andere, zich te doen gelden in de wereldgebeurtenissen; - van hen, die het voor onvoegzaam houden, dat een land met zulk een aanzienlijken rang en zoo-uitgebreide belangen, enkel zou zien op inwendige
| |
| |
aangelegenheden, en zich gedrage als lijdelijk en stil aanschouwer van al wat rondom ons voorvalt. Het is waar, men kan zeggen: “Uwe meeningen zijn slechts meeningen, die gij uitspreekt in tegenoverstelling van de onze, door magtige legers gesteund, - wat vermogen meeningen tegen legermagten?” Mijn antwoord is gereed: meeningen zijn sterker dan heerscharen: meeningen, mits gegrond op waarheid en regt, zullen ten laatste zegevieren over de drommen van legerknechten, over schutgevaarten en ruiterbenden. Mij dunkt, dat mijn gevoelen wordt gestaafd door de gebeurtenissen van den jongsten tijd. Jaren-lang meenden de regeerders van Europa, dat zij denkbeelden door magt van wapens konden bedwingen, en dat zij door het onderdrukken van langzame verbetering die uiterste omwenteling zouden afkeeren, welke het voorwerp was van hunne gestadige vrees. Wij stonden een ander gevoelen voor, en werden berispt. Men beschuldigde ons van onbehoorlijke inmenging in vreemde zaken, van beleediging tegen vorsten en volken, omdat wij onze meening te kennen gaven over hetgeen geschieden zou; - de uitkomst heeft geleerd, hoeveel onheil zou zijn afgewend, indien men naar onze meening had geluisterd. Diezelfde gouvernementen, die vroeger zeiden: “Het is de bedaarde hervormer, dien wij haten en te duchten hebben: de heftige radicaal met zijne woeste plannen zal bij niemand gehoor vinden, om hem bekommeren we ons niet; maar juist de gematigde hervormingsman, van wiens voorslagen men de onberekenbare gevolgen bezwaarlijk kan aantoonen, is de gevaarlijkste tegenstander; dien moeten wij vooral afhouden en tegengaan, en ons verzetten tegen den eersten stap ter verbetering, omdat die verre brengen kan;” - diezelfde gouvernementen hebben de waarheid leeren inzien
van Canning's uitspraak: “dat zij die verbetering stuiten, omdat ze verandering is, vroeg of laat gedwongen worden te veranderen, ook als het heeft opgehouden verbetering te zijn.” Ik beweer dan, dat onze pligt is, om niet lijdelijke toeschouwers te zijn van gebeurtenissen, die andere staten onmiddellijk raken, maar wier gevolgen op ons nederkomen; en dat wij andere volken moeten dienen van onzen raad,
| |
| |
en onze ondervinding zooverrë het pas heeft, inzonderheid zoo dikwijls wij er om worden aangezocht: maar wij moeten het doen, zonder onze betrekkingen en de goede verstandhouding met buitenlandsche mogendheden in gevaar te brengen. Want te veronderstellen, dat een Britsch gouvernement in eenig oord der wereld revolutionaire woelingen zal aanstoken, te vermoeden, dat het een anderen wensch kan koesteren dan de bevordering van vrede en eendragt tusschen regeringen en natiën onderling - verraadt eene onkunde en dwaasheid, die ik in geen' staatsman zou hebben verwacht - die in een dagbladsartikel mag worden geduld, maar die het mij verbaast in eene parlementsrede aan te treffen.’ Bij eene andere gelegenheid verklaarde Lord John Russell: ‘ons medelid (d'Israeli) heeft, over onze buitenlandsche staatkunde sprekende, niet anders weten aan te voeren, dan die afgesleten beschuldiging, dat wij overal opstand en omwenteling hebben aangestookt. Ik herhaal, dat dit verwijt ten eenemale ongegrond en onverdiend is. De regeringen, onbekend met de gevoelens en denkwijze der volkeren, en door behoorlijke en tijdige concessies het regt harer onderdanen niet erkennende, zagen met verwondering de omwentelingen uitbreken. Ik ontveins in geenen deele mijn gevoelen op dit punt, noch dat ik van harte instemme met den wensch naar “staatkundige en godsdienstige vrijheid over geheel de wereld.” Zoo denk ik, maar daarom zouden wij zonder de dringendste noodzakelijkheid voor ons vaderland niet mogen tusschen beide komen. Daarom is al dezen tijd ons bepaald streven geweest rust en vrede ten onzent te bewaren, en ons te onthouden van inmenging met uitheemsche twisten, hoezeer bereid van onzen invloed bij vreemde staten gebruik te maken.’ -
Of meent men, dat deze verklaringen der ministers, getuigen in hunne eigen zaak, weinig-afdoend zijn, men hoore ze bevestigd door de uitspraak van leden, niet aan hunne partij verkleefd. Het Iersche lid Osborne noemde Lord Palmerston ‘den meest onafhankelijken en gelukkigsten Engelschen Minister, die ooit aan het hoofd der buitenlandsche zaken stond;’ had die staatsman de dwingelandij te Napels of in Oostenrijk gevleid, de vorige ministers, die nu
| |
| |
in hooge kringen en in het hoogerhuis tegen hem kuipten, zouden in het stof voor hem nederbuigen; maar hij schroomde niet te zeggen, ‘dat het Britsche volk aan den edelen Lord vol vertrouwen schonk, en dat de liberale partij zich grootelijks vergreep door dezen minister niet te ondersteunen.’ Mr. M. Milnes ‘erkende den echten staatsmans-geest van den minister daarin, dat hij voor jaren reeds de groote omkeeringen voorzien en voorspeld had, die nu onlangs de wereld verbaasden. Terwijl anderen waanden, dat de gesteldheid van Europa geene verandering zou ondergaan, had Lord Palmerston de geheim werkende magt in het hart der volken gezien, en de bestuurders bedachtzaamheid geleerd; nu werd hij beschuldigd de rampen te hebben veroorzaakt, die hij alleenlijk voorzegd had. Ongerijmd was het te gelooven, dat een Engelsch minister onlusten zou bevorderen met het doel om de wereld te beroeren; zijne populariteit was aan het behoud van den vrede verknocht, en te meenen, dat hij de rust van Europa tegen nationaal en commerciëel belang zou in de waagschaal stellen, was eene begoocheling, die enkel uit hartstogt en vooroordeel ontstaan kon.’ Eindelijk de beruchte radicaal John Arthur Roebuck, niet gewoon iemand of iets te ontzien, ‘en niet gekluisterd aan de raderen van den wagen des edelen Lords,’ stemde volkomen in met den lof aan dezen minister toegezwaaid. Zoo er iets in de handelingen van het gouvernement was, waaraan hij zijne goedkeuring zou kunnen schenken, het was Lord Palmerston's gedrag. Deze staatsman had blijkbaar een vast doel, en den moed om het te bereiken, terwijl hij uit het beginsel handelde, om aan vreemde natiën ontzag voor Engeland in te boezemen. ‘Het kan,’ zeide hij elders,
‘aan niemand in dit land onbekend zijn, dat de secretaris voor buitenlandsche zaken zijne pogingen bestendig daarheen heeft gerigt om voor onze nationale belangen te waken door zich te onthouden van Engeland in de beroeringen van Europa te mengen: en dat hij alles heeft in het werk gesteld, om den vrede onder de strijdvoerende volken der wereld te bewaren.’ Maar schitterender bewijs van goedkeuring viel, nog even voor het uiteengaan des Parlements, aan Lord Palmerston ten deel. Een
| |
| |
honderdtal leden van het lagerhuis (independent members of the House of Commons belonging to the liberal party) kwamen overeen, om, buiten voorkennis van één enkel persoon aan het gouvernement verbonden, als blijk van erkentelijkheid en hulde voor zijn openbaar karakter en bewezen diensten, de beeldtenis van den minister te doen vervaardigen en ze aan Lady Palmerston aan te bieden. ‘Hunne verrigting,’ zegt een even onafhankelijk weekblad, ‘is de weêrklank van de stem des volks. In de moeijelijkste oogenblikken heeft Lord Palmerston den vrede bewaard, en Engeland's magt dienstbaar gemaakt ter bevordering van vrijheid buiten 's lands en aan de verzoening van strijdende regeringen en partijschappen. Wanneer zal zulk eene onderscheiding aan Lord Brougham ten deel vallen? Wie in ons uitgestrekt gebied zou willen bijdragen ter bekoming van zijn afbeeldsel voor diensten aan het land bewezen? En het is toch aan zijne onophoudelijke vijandige aanvallen, dat Lord Palmerston het huldebetoon dier zelfstandige parlements-leden te danken heeft. Een ander onvermoeid tegenstander is Graaf Aberdeen; ook hij gaat voort de hoofden te eeren van een stelsel, dat door dwang en onderdrukking tot omwenteling en regeringloosheid heeft gevoerd, dat het gevoel der Engelschen beleedigt, en waaraan wij niet aarzelen te verzekeren, dat dit volk nimmer eenig blijk van goedkeuring schenken zal.’
Geen moeijelijker vraagstuk voor Engelsche bewindslieden dan het bestuur van Ierland. De eerste wetsvoordragt strekte om voortdurende schorsing te bekomen van de Habeas-Corpus acte, met andere woorden, om de buitengewone magt ter gevangenzetting, in de maand Julij van het voorgaand jaar aan den onderkoning verleend, te verlengen. De Iersche leden trachtten de gronden tot aandrang, van regeringswege bijgebragt, vooral daardoor te verzwakken, dat zij het gewigt ontkenden van de pogingen tot opstand, en de zamenspanning, bij Ballingarry te schande gemaakt, als belagchelijk afschilderden. Maar de ministers verwierven den bijstand van Sir Robert Peel. ‘Ik erken,’ sprak deze, ‘dat ik vóór de wet zal stemmen met dien weêrzin, welken de vriend van constitutionele vrijheid gevoelen moet als hij
| |
| |
gereed staat haar te beperken. Maar ik heb de vaste overtuiging, dat het gevaarlijk zijn zou de buitengewone volmagt thans op te heffen; want dat wij alsdan de hernieuwing te wachten hebben van de pogingen tot rustverstoring, die Ierland in het vorig jaar hebben geteisterd. Niet dat ik ontkennen zou eenige verpligting te gevoelen aan hen, die de onlusten aanvuurden, voor zoo verre zij er in geslaagd zijn om Iersch verraad bespottelijk te maken. Zij hebben meer gedaan om verstandige lieden van verzet af te schrikken, dan alle wetten door ons aangenomen, of de raadgevingen van de schranderste mannen ooit konden doen. En echter, hoe zeer ook ten spot gemaakt, er blijft een geest van rebellie heerschen, een voornemen tot opstand onder enkelen bestaan, waarvan ik de erkentenis wel voor opregt wil houden. Ik zal dus mijne stem uitbrengen vóór den maatregel als in het algemeen belang genomen, als volstrekt noodzakelijk, schoon niet uit vertrouwen op hen, die de wet zullen ten uitvoer leggen. Ik koester persoonlijk groote achting voor Lord Clarendon; maar deze gevoelens wegen niet in het minst bij mijn besluit; want het is een ongelukkig antecedent, de volksregten en vrijheden te beteugelen. Zelfs verbind ik aan mijne goedkeuring de voorwaarde niet, die Lord John Russell tegen mijne wet in 1846 deed stemmen, dat veelomvattende voorstellen ter verzoening aan de maatregelen van bedwang vooraf moeten gaan. Ik weet bij ervaring hoe uiterst moeijelijk die zijn; allen zijn wij overtuigd, dat de toestand van Ierland het groote kwaad is van dit rijk; allen verlangen wij een redmiddel te vinden; maar geen gouvernement kan maatregelen uitdenken, die kunnen strekken om den maatschappelijken toestand der Ieren op eenmaal te verbeteren. Het is veeleer langs den
zachten, geleidelijken weg van vooruitgang, dat Ierland deze bezwaren zal te boven komen, dan door groote maatregelen van bestuur, die ieder inroept, maar weinigen omschrijven.’ Met 242 tegen slechts 33 stemmen werd het gouvernements voorstel aangenomen. Kort daarna, in het begin van Maart, werd in committé een onderzoek ingesteld omtrent de werking der armenwetten in Ierland, en nu deed Sir Robt. Peel het merkwaardig voorstel, door de Iersche pers bijna
| |
| |
eenparig toegejuicht, en in Engeland, aanvankelijk althans, door velen met goedkeuring ontvangen. De lezing der stukken had hem overtuigd, dat zonder hulp van-buiten hongerdood en wegkwijning het lot van duizenden in dat ongelukkig eiland zou worden. Het eenig middel waarvan nog heil te wachten was, scheen hem toe het lokken van nieuwe grondeigenaars, die het land verkregen vrij van de tegenwoordige lasten (incumbrances), en den landbouw met nieuwen moed en hoop ondernamen. ‘Ik wil,’ zeide hij, ‘geen schennis van eigendomsregt, zoozeer als eenig regt door de Britsche wetgeving te eerbiedigen. Maar inderdaad zijn op dit oogenblik vele eigendommen van weinig waarde voor de bezitters, door de lasten die er op kleven, en ik geloof dat de regering, geholpen door deze vergadering en met ruimen blik het onderwerp overziende, maatregelen beramen kan om nieuwe kapitalen in den landbouw te doen steken. Ik vestig uwe aandacht op een tijdstip, toen soortgelijke toestand als thans aanwezig was, namelijk onder de regering van Jakobus den Isten, en op de volkplantingen ïn Ulster; - uitgestrekte landerijen, na den opstand van Tyrone verbeurd verklaard, lagen woest en ledig, eene schuilplaats voor roovers en boosdoeners. De beschrijving in Carte's “Leven van Lord Ormond” is volkomen van toepassing op den toestand van Connaught, en op vele streken in Ierlands westerdeel. Sir Arthur Chichester was destijds onderkoning; hij liet opmetingen doen, den grond verdeelen en toewijzen, eene kerk stichten, en,’ vervolgt de geschiedschrijver, ‘Het land werd bebouwd en verbeterd, steden en dorpen verhieven zich, handel en nijverheid ontluikten. De landzaten, van hun vroeger lui en zedeloos leven teruggebragt, begonnen
zich aan orde en werkzaamheid te gewennen, en het zoet van arbeid en vrede te smaken.’
Het moge onuitvoerlijk zijn dit beginsel van vestiging zóóverre uit te strekken als ten tijde van Jakobus; maar, tenzij het eenigermate worde toegepast, is alle hoop op verbetetering van Ierland vervlogen. Zoo gij u uitsluitend verlaat op individuele opoffering en krachts inspanning, zal het weinig baten. Mij komt het benoemen eener commissie wen- | |
| |
schelijk voor om de gansche zaak te onderzoeken, en den overgang van eigendom te beoordeelen. Voorzeker zijn er nog mannen te vinden, die als tusschenpersonen tusschen eigenaars en koopers willen dienen. Ik voor mij zou volgaarne zelfs het gouvernement zien tusschen beiden treden, om b.v. het groote landgoed van Mr. Martin, in het district Connemara ter verkoop aangeboden, aan nieuwe eigenaars te helpen toebedeelen. Thans moeten daarop 2500 lieden tot werken geschikt onderhouden worden; en die vruchtbare streek zal onbebouwd blijven liggen, omdat de kosten van onderhoud de krachten van bijzondere personen te bovengaan. Maar zoo het mogelijk was door tusschenkomst van een bekwaam en schrander agent die lieden te doen arbeiden, nieuwe middelen van vervoer te openen, den grond te verbeteren, des noods, het goed te verdeelen, onder waarborg dat de armentax gedurende de eerste 10 of 14 jaren niet zal worden verhoogd, dan zeg ik, zou de grond worden gelegd tot toekomstige welvaart, nieuwe arbeid in het land worden gelokt, nieuw bloed in de aderen verspreid, de ondernemingsgeest aangewakkerd, en de aanstaande eigenaar beveiligd worden tegen het gevaar van onder den last der armentax te bezwijken. Opmerkelijk is het, dat Jakobus voor de kolonisatie van Ulster, het gevoelen van Lord Baco vroeg, die een boek over de Iersche volkplanters geschreven had, nog heden om den profetischen blik des schrijvers, de
aandacht van onze verlichte tijdgenooten overwaard. ‘Boven alles,’ zegt hij, ‘is de aanstelling eener commissie noodig om geschillen te voorkomen en te beslechten, die daartoe meer geschikt is dan Uwer Majesteit's gewone bijzondere Staatsraad.’ - Eenige weken later vestigde de gewezen minister de aandacht andermaal op Ierland, door in breede trekken en den staat van zaken en ook zijne middelen tot herstel af te schetsen. Het hoofddenkbeeld was om een geheel ander stelsel van landbouw, andere voedingsmiddelen, vooral eene geheel andere procedure bij overdragt van bezwaarde eigendommen te doen aannemen. De tegenwoordige ellende, het gebrek, op den herhaaldelijk mislukten oogst gevolgd, waren welligt geschikt om de oogen der Ieren te openen, hen te wekken uit die zorgeloosheid, welke
| |
| |
tot heden alle pogingen mislukken deed, en waartegen de voorstellen der regering geen behoedmiddel aanboden. Maar ook uit een meer verheven staatkundig oogpunt eischte de nood van Ierland dringend voorziening en hulp. Met gloed en welsprekendheid drong Sir Robert Peel in zijne rede van 30 Maart daarop aan.
‘Denkt aan de ligging van Ierland: denkt, dat zoo het eenerzijds eene bron van kracht voor dit rijk kan zijn, het ook van eenen anderen kant gevaren oplevert, en onze zwakke, kwetsbare plaats is, wanneer wij in krijg worden gewikkeld.’ Die groote man, op wiens gezag ik mij beroepen heb, Baco spreekt aldus tot koning Jakobus van de gevolgen der kolonisatie van Ulster:
‘Een derde voordeel is de groote veiligheid, die voor het gansche rijk uit die onderneming zal voortvloeijen, waardoor alle vijandelijke aanslagen van buiten zouden verijdeld worden, die de zwakheid van Ierland vroeger zoo vaak heeft uitgelokt.’ Het is drie eeuwen geleden sedert Baco dit schreef. Wij hadden het voorregt bewaard te blijven van de invallen, die andere staten hebben geschokt. Maar bedenkt, dat in de voorgaande eeuw, driemaal sedert 1759, door Frankrijk pogingen tot landing in dit gedeelte van ons gebied zijn gewaagd. Bedenkt, dat de eerste alleen mislukte na de vernieling der fransche vloot onder de Conflans door Sir Edward Hawke; dat die van 1796, toen de landing bij Bantry Bay, in één der nu zoo fel geteisterde oorden, geschiedde, alleen door hevigen storm verijdeld is; en dat twee jaren later, toen de inval in de baai van Killala plaats had, de Franschen zich meester maakten van de stad Ballina, met de uiterst geringe magt van elf honderd man stand hielden, en meer dan eene maand de stad bleven bezetten. Ik herinner u deze gebeurtenissen ter waarschuwing, omdat de vrede kan worden verbroken, en magtige zamenspanningen tegen ons ligt mogelijk zijn. Wij kunnen het voor ons zelven niet verbergen, wat de ondervinding leert, dat hier het zwakke deel is van ons gebied, en dat wij door welvaart en tevredenheid bij de bewoners aan te kweeken, niet enkel zorgen voor inwendigen vrede en rust, maar, volgens de les van Baco, ook waken tegen buitenlandsch geweld. Die- | |
| |
zelfde groote man zegt: ‘En bijaldien in het menschelijk ligchaam een zwak of teêr deel gevonden wordt, trekt het de kwade sappen en vochten tot zich, en de gezondheid van het geheele ligchaam houdt op.’ Zoo ook hier: duren de
‘kwade sappen’ en ‘vochten’ voort, dan zal niet Ierland alleen, maar geheel het vereenigd koningrijk er door lijden. Maar bij ongesteldheid, of ziekte des ligchaams, bestaan er middelen van herstel. Zoo een onnut deel u hindert of ergert, rukt het uit en werpt het van u. Zoo een boom onvruchtbaar is en nutteloos zijne plaats beslaat, kan hij worden omgehouwen. Maar voor maatschappelijke kwalen is dit middel van wegwerpen en uitroeijen onbruikbaar. Wij moeten pogen ze te verzachten en te lenigen. Zelfs de grootte van het kwaad doet mij hopen: zonder dat zouden wij op den ouden voet zijn voortgegaan, geen opwekking hebben gevoeld tot het inspannen van alle onze krachten, om tegen den druk dier rampen te worstelen. Wij zouden op den aardappel-oogst voortdurend ons verlaten hebben, en telken jare meer vertrouwd op slecht en ontoereikend voedsel, met uitsluiting van dat heilzaam krachtig voedsel, dat de staf des levens is. Maar nu het den Hemel behaagde ons met die zware ramp te bezoeken, nu wanhoop ik niet aan de mogelijkheid om dit leed, hoe bitter ook, in een middel voor toekomstig heil en redding te verkeeren. Ik bezweer u wel te overwegen, of wij te midden dezer distelen van gevaar geen bloemen van behoud kunnen plukken. - Geen wonder dat deze krachtige taal ingang vond, en dat zelfs de regering zich vele wenken van den bekwamen staatsman ten nutte maakte. Haar eerste voorstel had eene zeer beperkte strekking. Van Ierland werden gevraagd 300,000 £st. voor twee achtereenvolgende jaren om in de behoeften der noodlijdende districten te voorzien: - niets meer dan 1¼ pCt., half door den eigenaar, en ten halve door den huurder van land te betalen. Het is schier ongeloofelijk, dat de Iersche leden (die twaalf millioen ponden in een of
anderen vorm uit 's rijks schatkist voor hun vaderland hadden getrokken), met zooveel heftigheid ter bestrijding van zulk een gematigd voorstel konden spreken. Het werd afgeschilderd, als ééne der grofste beleedigingen, Ierland ooit door de wetgeving
| |
| |
aangedaan. Enkelen, het is waar, toonden zich vooral tegen de wijze van heffing ingenomen. Zij klaagden, dat, terwijl de geheele natie ter leniging van eene nationale ramp behoorde bij te dragen, de last, volgens deze voordragt, uitsluitend drukken zou op hen, die reeds gebukt gingen onder opgelegde armen-belastingen. Kooplieden, winkeliers, alle neringen en beroepen moesten getroffen worden, zoowel als landbouwers en grondeigenaars: weshalve een ‘property and income tax’ volgens deze leden een meer-aanbevelenswaardig middel zou wezen. Major Blackall, Mr. Herbert, Mr. Monsell waren de hoofdvoorstanders van zoodanig plan, waarvan ook Sir Robert Peel zich niet geheel afkeerig toonde. ‘Ik ben bereid,’ zeide hij, ‘aan den voorslag van het lid uit Limerick (Mr. Monsell) gehoor te geven. Alle maatregelen door hem aangeprezen, verdienen gezette overweging: zijne regtschapenheid, zijne ervaring, en toewijding aan de belangen van Ierland hebben er alle aanspraak op. Ik ben niet vreemd van het denkbeeld om de opbrengst van dergelijke belasting te doen strekken ter redding van Ierland uit zijn' hoogst-treurigen toestand. De belasting zou dan voor een behoorlijken tijd moeten opgelegd, en het Engelsch beginsel gevolgd, maar in de details naar plaatselijke omstandigheden gewijzigd worden. Ik bekommer mij weinig, om de drie- of viermaalhonderd duizend pd. voor dit en het volgend jaar te bekomen: want ik ben innig overtuigd, dat, zoo gij geen krachtdadiger pogingen te werk stelt tegen de rampen, waaronder Ierland nu zucht, de toestand over twee jaren nog veel-bedenkelijker zal zijn; alle vertrouwen op eigen krachten, alle zelfstandigheid zal verloren gaan, het volk zal in radeloosheid en wanhoop verzinken, en alle eigendommen onbebouwd
en zonder waarde blijven.’ - Maar tegen de voorstellen der Iersche vertegenwoordigers werd aangevoerd, dat eene belasting op de inkomsten, hoe wenschelijk, in Ierland onuitvoerlijk was, om de kosten en omslag aan de heffing verbonden; dat de druk op beroepen en neringdoenden, zoo de belasting iets opbrengen zou, ondraaglijk zou blijken; dat inderdaad toch alleen de vaste goederen zouden bezwaard worden; dat het doellooze, onverantwoordelijke geldverspilling wezen zou, voor den tijd van
| |
| |
twee jaren, een kostbaar beheer tot stand te brengen, waarvan de kosten zelfs niet voor de helft door de inkomsten zouden worden gedekt; dat geen wezentlijk bezwaar tegen het gebruik maken der aanwezige inrigtingen voor de armen wet was aangevoerd, noch bestond; dat, terwijl men erkende te twijfelen of Ierland wezenlijk was gebaat door ontheffing van de belastingen in Engeland geheven, het, blijkens de ondervinding, voor de rijks-schatkist hoogstnadeelig zou zijn volkomen gelijkstelling van lasten aan te nemen; want dat b.v. de accijnsen waren afgeschaft, omdat de onkosten door de opbrengst niet werden bestreden. Ook ging de tweede lezing der regeringsvoordragt met eene geringe meerderheid van vijf-en-vijftig stemmen door. Inmiddels had eene bijeenkomst plaats tusschen den eersten minister Lord John Russell, en vijftig Iersche afgevaardigden, waarin de zienswijze en gedragslijn van het gouvernement werden ontvouwd, en de gevoelens der aanwezige leden gevraagd over de meest-aanneemlijke wijze van belasting, daar de minister ongezind was zich aan te kanten tegen de verlangens en inzigten van de meerderheid der vertegenwoordiging uit Ierland. Maar de leden weigerden zich ‘en corps’ door eene bepaalde verklaring te binden.
Bij de openbare beraadslagingen hadden vele sprekers uit Ierland groote ingenomenheid met de beschouwingen van Sir Rob. Peel aan den dag gelegd. ‘De belemmering,’ zeide Mr. Monsell, ‘door wettelijke formaliteiten tegen den verkoop van vaste goederen in Ierland veroorzaakt, was een groot kwaad. Hij was bekend met het geval van een kooper, die reeds voor zes jaren een landgoed uit “the Court of Chancery” had afgekocht, en nog op dit oogenblik niet in bezit was gesteld, of eenige rente van geld of goed had genoten. Het gouvernement was verpligt in dit ongehoorde kwaad te voorzien. Natuurlijk, dat het voorstel van Sir Rob. Peel in Ierland, onder de tegenwoordige omstandigheden, diepen indruk had gemaakt. Het groote onderscheid tusschen dit en alle andere voorgedragen middelen bestond hierin, dat, in plaats van wederom schatten uit de staatskas in dien poel te storten, welke reeds zoo onnoemelijk veel verzwolgen had, men, volgens dit plan, den toestand
| |
| |
der Iersche maatschappij verbeteren zou en kapitaal daarheen doen vloeijen in zijn natuurlijken loop. De gemaakte bedenkingen konden in en buiten de vergadering van geen gewigt worden geacht. Nooit had hij eene meer ontmoedigende, hopeloozer beschouwing aangehoord, dan die de rede van den eersten minister behelsde, enz.’ - ‘Voor de eerste maal,’ zeide Mr. Horsman, ‘is in deze discussie de behandeling van een Iersch vraagstuk uit ruimer oogpunt dan dat van Ierland alleen geschied. In doel en strekking is dit omvattende plan den echten staatsman waard; het kan geene gegronde verbittering opwekken, en verdient met erkentelijkheid te worden begroet. De hooggeschatte voorsteller heeft getoond, hoe grondig hij de zaak verstaat, en dat hij in het algemeen belang wil bijdragen ter vereffening van moeijelijkheden. Zoo die staatsman in de uitgestrektheid der ramp reden van hoop gevonden heeft, dan ontleen ik gronden van bemoediging uit zijne angstvallige zorg.’ - Sir A. Brooke hechtte zijn zegel aan de plannen van Sir Robert, en wilde, dat de Iersche leden zich bij eerbiedig adres tot de kroon zouden wenden, ten einde de commissie benoemd en de edele baronet aan het hoofd wierd gesteld, die meer dan iemand in Europa voor die moeijelijke taak berekend was. ‘De redevoering van ons geëerd medelid voor Tamworth,’ zeide de Dublinsche vertegenwoordiger Mr. Reynolds, ‘op de vleugelen der pers alom verspreid en gelezen, heeft in Ierland algemeen een' hoogst gunstigen indruk gemaakt. Al is het plan nog niet in alle details bekend, de grondslag is goed; want er is gelet op het hoofdpunt, om den grond door bebouwing geschikt te maken tot onderhoud der bewoners.’ - Alleen de Heer Grattan wekte eenige weken
later den heilloozen geest van godsdienstige verdeeldheid weder op. ‘Sir Rob. Peel heeft een allergevaarlijkst voorstel gedaan, waardoor de bevolking van Ierland herinnerd wordt aan de schandelijke tirannij en de nationale onderwerping, waar zij zoo lang onder zuchtte. Hij wil Iersche landgoederen aan Engelsche kapitalisten overdragen; maar wie hunner zou in Ierland zijn verblijf willen vestigen? Het plan bedoelt niets minder, dan om in het westen van Ierland de katholieke bevolking - den
| |
| |
landelijken stand alleen uitgenomen - door protestantsche kapitalisten te doen vervangen. Maar al zoudt gij den grond van de eigenaars magtig worden, de boeren zult gij niet van het land kunnen verjagen. Zij worden door u als traag en vadzig afgemaald, en ofschoon het uiterste beproefd is om hun alle verdiensten te ontrooven, gij hebt hunne godsdienst niet kunnen wegnemen.’ - ‘Ik betreur ten sterkste,’ antwoordde Sir Robert, dat ik deze redevoering heb moeten aanhooren, overvloeijend van onverdiende miskenning ten aanzien van voorstellen, die door mij zijn gedaan, niet uit partijzucht, niet om de regering te belemmeren, maar uit mededoogen en deernis met Ierlands beklagenswaardig lot en in de hoop van iets bij te dragen tot leniging dier rampen. ‘Onder alle die misvattingen is er slechts ééne, waaromtrent ik niet zwijgen kan en nu ga antwoorden, omdat zij is van het meeste gewigt - berekend om in Ierland den diepsten indruk te maken - en opdat uit mijn stilzwijgen niet worde afgeleid, dat ik, zelfs voor een enkel oogenblik de juistheid van zoodanig beweren zou erkennen. Niets kon minder in mijne bedoeling liggen dan het kwetsen eener godsdienstige partij, of het streven om de eene gezindheid door de andere te vervangen. Wel verre van dergelijk ellendig voordeel te beoogen, wilde ik de katholieken verheffen, hun toestand verbeteren; want ik wist dat ook zij kapitalen tot een aanzienlijk bedrag hebben opgelegd, die in grondbezit niet kunnen geplaatst worden. Ik wil geen edellieden, noch grondeigenaars verjagen: ik wil geene schending der regten van eigendom. Maar ik beweer dat er zoogenoemde eigenaars zijn, die geen wezenlijk belang hebben bij hun bezit; die de geringe opbrengsten niet ter verbetering van den grond,
maar aan proceskosten te Dublin besteden; en dat wij, door dezen te redden uit hunne verlegenheid henzelven dienst doen en den staat bevoordeelen, zoo wij er in slagen om lieden met nieuw kapitaal, nieuwe uitzigten en nieuwe plannen tot de bebouwing van den grond over te halen. Hebben wij niet onlangs uit den mond van den kanselier der schatkist gehoord, dat, na vier jaren hongersnood, in één enkel arrondissement vijftienduizend personen van have en goed beroofd, hopeloos en heimloos, uit hunne woningen zijn verdreven. Ik vraag of derge- | |
| |
lijke toestand in Algerië of Punjaub, in eenig deel der beschaafde of onbeschaafde wereld, is aan te wijzen, en of de voortduring daarvan wenschelijk is? Ik erken, dat ik van het oogenblik af, waarop ik dit berigt heb vernomen, steeds heb gehoopt, dat het zou worden weêrsproken. Mijne hoofdbedoeling bij het doen dezer voorstellen is geweest, vooroordeelen uit den weg te ruimen, die ligt in de gemoederen van het Engelsche volk konden bestaan, en ons weêrhouden, om, na honderd vijftig millioenen te hebben opgeofferd ter redding van Ierland, al de uitgestrektheid der ramp te overzien. Vooral wenschte ik deze vergadering op het hart te drukken, dat ons welbegrepen belang niet minder dan billijkheid en regt vordert, dat wij den toestand van Ierland zorgvuldig gadeslaan; want dat geen ander onderwerp, noch navigatiewetten, noch iets, hoe ook genaamd, van meer overwegend belang voor Engelands toekomst is. Nog ben ik na de meest aandachtige overweging onwrikbaar overtuigd, dat al onze maatregelen volstrekt niets kunnen baten, tenzij dat groot kwaad der Iersche maatschappij worde opgeheven, het bezwaar, om het landbezit in de handen dergenen over te dragen, die aan de verpligtingen van
grondeigenaars kunnen voldoen. Toen ik van de kolonisatie in Ulster gewaagde, voorzag ik misduiding, voorzag ik, dat enkelen zouden zeggen: dit is eene poging om in de 19de eeuw te doen gelukken, wat twee eeuwen vroeger slechts mogelijk was. Daarom voegde ik nadrukkelijk daarbij, dat het onderscheid tusschen de godsdienstige gezindten eene vlek op het plan van Jakobus was; - dat de voorkeur aan leden van eene geloofsbelijdenis toegekend, op wier aanhankelijkheid en trouw men meer rekenen kon, en de poging, om de katholieke bewoners door dezen te doen vervangen, hoogst verderfelijk had gewerkt, en verre buiten mijn plan was gelegen. Nooit heb ik de leer gehuldigd van hen, die zich aan hunne verpligtingen onttrekken met te zeggen, dat de Iersche landbouwer van aard ongeschikt is en ongezind tot den arbeid. Sommigen onder ons zijn van meening, dat de Iersche boer een woelziek wezen is, door geene wet te beteugelen, door geene beschaving te verbeteren: maar ik
| |
| |
beroep mij op hen, die deze lieden in onze gewesten leerden kennen, of er bij mogelijkheid ordelijker, gezeggelijker, lijdzamer, ijveriger, menschen te vinden zijn. Zij, die even als ik gewoon zijn, met arbeiders aan den weg in gesprek te treden, mogen getuigen, of zij niet menigmaal opgetogen waren over de schranderheid en aangeboren beleefdheid dezer Ieren, en overtuigd, dat de natuur hen nooit tot lijfeigenen bestemde!’ -
Zij het nu van de zijde der regering vrees voor beleediging van godsdienstige denkwijs, - eerbied voor de lessen der geschiedenis, (die volgens Hallam, Leland, Newenham en de nieuwste berigten over de gevolgen dier vroegere volkplantingen geen gunstig vonnis strijkt,) of welke andere beweegreden ook geweest - genoeg, van deze kolonisatie is tot heden niets gekomen. Maar het andere deel der plannen van Sir Robt. Peel vond weêrklank en medewerking bij het gouvernement. Eene voordragt, die zich aansluit aan eene soortgelijke, in de vorige zitting aangenomen, maar door de Lords door wijzigingen krachteloos gemaakt, werd door den ‘Solicitor General’ Sir John Romilly aan het lagerhuis onderworpen; zij was op de beginselen gebouwd door Sir Robert aangeprezen; - de omslagtige procedure voor ‘the court of chancery’ werd ter zijde gesteld; - eene commissie ter bespoediging en vereenvoudiging benoemd; - aanstonds betuigde dan ook de gewezen minister zijne tevredenheid over dezen maatregel. ‘Ik mag zeggen, dat de gedragslijn en de beginselen, door den voorsteller gevolgd, de hervormingen in onze wetgeving, met zooveel voorzigtigheid en beleid door hem gedurende zijne parlementaire loopbaan ontworpen, den naam dien hij draagt, waardig zijn.’ Wanneer men de Engelsche gehechtheid aan oude regtsvormen voor oogen houdt, zal men het gewigt beseffen van dezen stap ter afschaffing der tot dusver geldende bepalingen. Ongelukkig is thans, op het oogenblik, dat de commissie in het leven zal treden, de oude geest onder de Ieren weder opgewekt. De woeste tooneelen der laatste weken dreigen ook deze heilzame poging, om uit Engeland en Schotland kapitalen, ondernemingszucht en nijverheid naar Ierland te lokken, te verijdelen en krachteloos te
maken. Het ligt buiten ons bestek dit nu in bijzonderheden te ontvouwen.
| |
| |
En mogten sommige lezers van oordeel zijn, dat wij reeds te lang hebben stilgestaan bij de ontwikkeling van plannen, of geheel niet, of slechts gedeeltelijk ten uitvoer gelegd, - wij verwijzen hen niet naar het belangrijke en leerzame van Ierlands voorbeeld, maar herinneren alleen, dat onze bedoeling was de werking der partijen te beschouwen. - Hoe de ‘vrije handel’ daardoor is gebaat, stellen we ons voor in een volgend opstel te onderzoeken. |
|
Auteursrechtvrij