De Gids. Jaargang 11

In de kajuit. Transatlantische Schetsen.

Vrij gevolgd naar het Hoogduitsch van Charles Sealsfield. 2 Deelen, kl. 8^o. Te 's Gravenhage, bij K. Fuhri. 1846.

‘Het baat niets, of ge al tegen de vertaalwoede in onze dagen te velde trekt. Lectuur moet er nu eenmaal voorhanden zijn: gelezen moet er worden, en wel gedurig wat nieuws: de leesgezelschappen mogen onder de heilige wet van hun bestaan niet verhongeren: de oogst van uitspanningslectuur op den vaderlandschen akker is - ieder erkent het - uiterst schraal en staat in geenerlei verhouding tot den algemeenen leeshonger: niets is derhalve natuurlijker, gepaster en noodzakelijker, dan dat men elders gaat zoeken wat hier ontbreckt.’

De redenering sluit als eene bus. Om aan de topic van den dag getrouw te blijven, had men er nog kunnen bijvoegen: ‘Onze broodbakkers gaan wel in de Oostzee fourrageren; de kritiek kan dus het afschuwelijk verbodstelsel op de voedingsmiddelen van den geest niet willen toepassen.’ Volkomen juist. Slechts aan een enkel hoekje hinkt de argumentatie. De kritiek beklaagt zich geenszins, dat er vertaald wordt, maar alleen over het wat en hoe er vaak vertaald wordt. Indien heeren uitgevers, of wie ook door hoop op zoet gewin daartoe gedreven worden, zoo maar rijp en groen, koorn en kaf van de vreemde markten wegrapen, om daarmede de wijdgapende monden onzer leesgezelschappen te vullen, is dit, om den zachtsten term te bezigen, eene onedel-

[p. 416]

moedige handelwijze. Men mag van de onnoozelheid geen misbruik maken!

De Heer fuhri zou, dit lezende, misschien ongerust kunnen worden; hij zij echter onbezorgd. Het boekje, in een allerbevalligst, regt handelbaar formaat, voor weinig geld, door hem in den handel verkrijgbaar gesteld, loopt geenerlei gevaar van - gelijk men het in recensentenstijl pleegt te noemen - uitgekleed te zullen worden. Integendeel, wij zouden wenschen het nog méér te kunnen tooijen en opschikken, ten einde het in alle leeskringen en huiskamers, waar het nog gemist wordt, zoo spoedig mogelijk binnengeleid en heusch ontvangen te zien.

Door dezen wensch doen wij tegelijker tijd regt wedervaren aan den reeds zoo gunstig bekenden schrijver charles sealsfield. Meer dan eens heeft hij blijk gegeven van wat eene vruchtbare phantasie, rijke schat van kennis en meesterschap over den vorm vermogen. Is hij in het tegenwoordige, minder misschien dan in zijne vroegere geschriften, decoratie-schilder, bij uitnemendheid daarentegen vertoont hij zich ditmaal als situatie-schilder. Wie intusschen hier een' kolossalen roman, met kunstig gelegden knoop, ingewikkelde intrigue en verbeelding schokkende ontknooping verwacht, zal zich bedrogen vinden. De titel van het boek is eerlijk, en belooft niet meer, dan de volgende bladzijden gestand doen. Het zijn Schetsen, aan elkander geregen door een' draad van avonturen of ontmoetingen, een paar hoofdpersonen wedervaren. In weêrwil van veldslagen en doodvonnissen, is de gelegenheid, om kippenvel te krijgen, slechts zeldzaam. En voor velen het onmisbare en meest romaneske bestanddeel, de liefdesgeschiedenis, bekleedt eene zeer ondergeschikte plaats, geheel aan het einde van het boek. Doet men evenwel afstand van de begeerte, om in de sfeer der phantasie, tusschen de polen van lust en smart, gestadig heen en weder geslingerd te worden, dan is er in de Kajuit stoffe te over, om zich eene wijle aangenaam en leerzaam bezig te houden.

Leerzaam, zeg ik, en waarom niet? Op het gebied van Land- en Volkenkunde valt voor velen nog veel te leeren en menig dwaalbegrip te verjagen. De nevelachtige voorstellingen, die de goedige Haarlemmer, of de valsche en door den effectentrechter overgehaalde voorstellingen, die het Han-

[p. 417]

delsblad u daaromtrent dagelijks ten beste geeft, hebben hoog noodig nu en dan tot klaarheid en waarheid gebragt te worden. Charles sealsfield levert daartoe eene gewenschte bijdrage. Om b.v. een' ruimen blik te werpen op den bevrijdingsoorlog van Texas, voert hij u op een standpunt, vanwaar ge deze gebeurtenis vermoedelijk nog wel niet zult beschouwd hebben. De aanleiding voor den jeugdigen staat, om de boeijen zijner onmondigheid te verbreken; de politieke en godsdienstige roerselen, die daarbij werkzaam waren; de geringe hulpmiddelen, waarover men te beschikken, en de groote hinderpalen, die men te overwinnen had: van den eenen kant het achterdochtige Mexico, dat zoo ongaarne zijn' prooi, zijn' voormuur tegen het protestantsch Amerika liet glippen; van den anderen kant de pretensie van Uncle sam, om de vruchtbare streek tusschen de Missisippi en de Rio del Norte, die hij beweert door zijne kinderen bevolkt te hebben, in zijne lange dorre armen te omvatten; de mannen van weifeling en zwakheid naast de mannen van kracht en moedige ondernemingsgeest; - van dat alles geeft de vaardige teekenaar u wel geene volkomen uitgewerkte beelden, maar toch fiksche en scherpe omtrekken, - omtrekken, die somwijlen aan die van retsch doen denken. Mogt men daaronder nu en dan een enkele charge willen opmerken, men zij niet te voorbarig met dat oordeel. De schijnbaar barre uitvallen, b.v., tegen catholicisme en priesterheerschappij, hebben eenen dieperen grond dan wij, aan deze zijde van den Oceaan, met ons gewoon peillood kunnen peilen. Zoo is het ook in andere opzigten. De eisch, dat bij de schildering van Amerikaansche toestanden john bull volstrekt ongedeerd blijve, is een bijna ongerijmde eisch, die door de Yankee's nimmer vervuld kan worden. Liever dan den nijdigen schimpscheut op Engeland terug te houden, geeft de Amerikaan zijne eigene dwaasheden aan de bespotting van vreemden prijs. De auteur trekt daar uitmuntend partij van. Het hooggespannen Missisippi-eergevoel, ziekelijk ontaard in eene gestadige duëlmanie, levert bouwstoffen tot een keurig tafereel, waarbij men slechts in twijfel staat, of men meer zal lagchen over de bespottelijke doldriftigheid der Southron's, dan zich ergeren zal over de treurige ontdekking, dat de uitspattingen van een maatschappelijk vooroordeel, hetwelk toch ten slotte ergens in 's menschen zedelijke

[p. 418]

natuur wortelt, alleen door geld kunnen bedwongen worden. Er zijn waarheden, die men erkennen moet, ofschoon men er bij zou willen schreijen. Het Money is power behoort er toe.

Tegenover enkele min aangename indrukken, die trouwens niet aan den auteur te wijten zijn, staat veel, dat opbeurt en versterkt en de belangstelling gaande houdt. De krachtige Virginiër, die, naar Texas verdwaald, zich beurtelings met katoenbouw en veeteelt onledig houdt, beurtelings voor Alcalde of regter fungeert, is eene hoogst belangwekkende figuur, die men gaarne langer zou willen zien en meer zou willen hooren, dan het cadre der Schetsen schijnt gedoogd te hebben. Zijne sympathie voor den boosdoener bob, en de zonderlinge wijze, waarop hij met dezen omspringt, houdt men hem gaarne ten goede, na de vernuftige ontwikkeling zijner stelling: hoe en waarom een jeugdige staat zelfs van boos gespuis partij moet weten te trekken. Daaraan mag het dan ook wel zijn toe te schrijven, dat men allengs met minder afkeer het gelaat van bob afwendt, en ten slotte eenig medelijden met hem krijgt. In de zonderlinge halstarrigheid althans, waarmede de moordenaar, ter bevrediging van zijn ontwaakt geweten, zijn doodvonnis begeert, en in de koelkoddige manier, waarop de Texaser Jury, haars ondanks, zich bereid toont den suppleant de verlangde gunst toe te staan, liggen de grenzen van het tragische en het comische zoo nabij elkander, dat men daarbij wonderlijk te moede wordt, en toch in het eind heimelijk wenscht, dat bob den strop maar ontkomen mogt, hetgeen trouwens gebeurt.

Op welke wijze en met welke gevolgen, - blijft den lezer te onderzoeken. Wij mogen hem thans niet verder, dan reeds geschied is, in zijn oordeel vooruitloopen, nog minder hem berooven van de zeldzame gelegenheid, om verrast te worden. Wij onthouden ons derhalve ook van de mededeeling van eenige proeven der schrijfwijze van den auteur. Eene zoodanige brokswijze aanhaling zou bovendien slechts schaden aan de buitengewone frischheid en levendigheid van voorstelling, die zeker wel eene der eerste en hoogste verdiensten der Transatlantische Schetsen uitmaken. Zij steken daardoor gunstig af bij een heirleger van Amerikaansche romans, waaruit de verveling ons reeds tegenwalmt, zoodra zij uit de verte

[p. 419]

slechts, voor de honderdste maal, ons de eentoonige prairies en de backwoodmen te kijken geven. Ditmaal kan men veilig Mister morse op zijn' togt door de Graszee van Texas vergezellen, en hem behulpzaam zijn den ontsnapten Mustang terug te vangen; wij zijn er zeker van, de lezer zal zich daarbij geen oogenblik vervelen.

De vertaling uit het Duitsche is zonder twijfel aan bekwame handen toevertrouwd geweest. Aan losheid en bevalligheid ontbreekt het niet, zoo min als aan blijken, dat de vertaler beide talen volkomen magtig is. Alleen zouden wij wenschen, dat zijn onbetwistbaar talent aan wat meer zorg, haast zouden wij zeggen: aan wat meer conscientie, gepaard ware geweest. Had hij zich de moeite getroost, alvorens zijne kopij ter perse te geven, ze nog eens met de pen in de hand te herlezen, stellig zou het hem gelukt zijn aan verscheidene zinnen veel meer ronding netheid en juistheid van uitdrukking te geven; zeker zou hij er in geslaagd zijn sommige vreemde spreekwijzen of spraakwendingen door inheemsche van geheel gelijke beteekenis, met groot voordeel voor de plasticiteit der voorstelling, te doen vervangen, en hij zou op die wijze een' arbeid geleverd hebben, die ook van den kant van vorm en stijl een voorbeeld voor anderen had kunnen zijn. Dit a governo bij eene tweede proeve.