De Gids. Jaargang 4

[p. 1]

Wetenschappelijke bijdragen.

Een avond in de Polytechnic-Institution te Londen⁽¹⁾.

(1) Deze zuster-inrigting en mededingster van de bekende Adelaïde-galerij, Strand, is mede eene onderneming van rijke kapitalisten. Zij dagteekent eerst van den 6^den Augustus 1838, toen zij voor het eerst voor het publiek werd geopend, en heeft haar bestaan vooral te danken aan den Heer payne, die er den Heer moos, een' der voornaamste deelhebbers, belang voor wist in te boezemen.

(Medegedeeld door eenen Engelschman.)

Niet dan zeer onlangs werd deze Galerij van kunst en wetenschap opengesteld elken avond van zeven tot tien ure, wanneer er, als toevoegsel tot de velerlei bezienswaardige voorwerpen, eene populaire lezing gehouden wordt over deze en gene deelen der scheikunde, opgehelderd met proeven. Wij bragten dáár, een' avond of wat geleden, een paar uren regt aangenaam door, en willen de hoofdtrekken van hetgeen wij zagen en hoorden beschrijven. Bij het binnenkomen ziet men aan den eenen kant iemand draden van glas spinnen, fijner dan spinrag, en zoo buigzaam als zijde, zoodat er inderdaad kleedingstoffen van kunnen worden geweven; hij bezigt hiertoe enkel eene gas-blaas-pijp, om de pijp glas te smelten, en een spinnewiel, om het glasrag af te winden. Aan den anderen kant is een vernuftig Italiaan bezig, met behulp van een toestel als eene draagbare batterie de cuisine, miniatuur-borstbeelden en kleine modellen van onderscheiden voorwerpen in verschillend gekleurd was te gieten, hetwelk hij zóó weet te harden, dat het een' goeden duw, en zelfs een' aanzienlijken graad van hitte, kan weêrstaan. Er zijn meer zaken, die de aandacht trekken; doch daar de wetenschappelijke verrigtingen in de Galerij te half zeven aanvangen, zoo willen wij ons naar boven begeven, na nog een enkel oogenblik verwijld te hebben bij den profilist, die met de schaar uit zwart papier de silhouëtte knipt van den eenen of anderen Heer, die zijn' blik onafgebroken op den muur houdt gevestigd: de gelijkenis is te herkennen, ofschoon enkel op het oog genomen, niet van een verkleind schaduwbeeld; en de bewerking plaagt evenmin het geduld als de beurs, want in eene minuut is het afgeloopen, en het kost niet meer dan een sixpence. Doch de schel gaat,

[p. 2]

en het stroomen der menigte naar het andere einde der Galerij is een teeken, dat het duiken begint. De duiker, in zijn vormeloos pak en behelmd hoofd, - een menschen-chrysalis - daalt in den put neder en verdwijnt, terwijl hij een klein modèl van eene scheepskiel aan een touwetje, dat de kabel moet verbeelden, gelijk gulliver weleer de Blefuscudiaansche vloot, meêtrekt; men ziet vervolgens een paar handen te voorschijn komen, en het wordt naar de diepte gesleurd in eene soort van maalstroom, niet anders alsof neptunus zelf de hand sloeg aan den Royal George, welk noodlottig schip dit speeltuig vertegenwoordigt. De geleiddraden van eene galvanische batterij worden nu aan het vaartuig bevestigd; de duiker verlaat het water; de galvanische stroom wordt gesloten en men hoort een' verdoofden ontploffingsslag, men gevoelt eenen ligten schok; eene kolom schuim rijst tot aan de oppervlakte, en men ziet de overblijfselen drijven van Royal George, de kleine: zóó kan men zich op eene kleine schaal een denkbeeld vormen van de uitwerkselen der middelen, door Kolonel pasley aangewend, om het gezonken wrak van den grooten Royal George te doen springen. De duiker neemt daarop de pooldraden der galvanische batterij, een stuk houtskool, aan elk uiteinde bevestigd, daalt weder, en eenvoudig door aanraking gaat de houtskool aan het glocijen onder water; het licht is duidelijk zigtbaar ter diepte van eenige voeten, ofschoon de houtskool niet in het minst verteert, want het voltaïsch licht bestaat onafhankelijk van verbranding, waaraan trouwens hier in het water niet te denken valt. Meer treffende uitwerkselen van electrick of voltaïsch licht komen nog te berde; men laat het door drie eijeren gaan, zonder ze te koken of in het minst te beschadigen, ofschoon ze voor een' oogenblik van binnen niet dan vuur vertoonen; china's appelen krijgen door dezelfde werking het aanzien van gloeijende kogels. De onbegrijpelijke snelheid der electriciteit wordt opgehelderd met den voltaïschen telegraaf, waarvan de gemeenschapsdraad de gansche Galerij omloopt - ettelijke honderden voeten; het bewijs wordt geleverd in de gelijktijdige ontploffing van kleine hoeveelheden buskruid in elken hoek der zaal door het sluiten van den stroom midden in het vertrek. Andere, meer gewone, maar niettemin belangrijke electriciteitsproeven komen voor in den cursus van den Heer dachhoffner, over electro-magnetismus; en de cursus van den Heer cooper, over licht en verbranding, gehouden in de gehoorzaal, om den anderen avond, in stede van de vertooning van het hydro-oxygeen-microscoop, levert een schitterend

[p. 3]

schouwspel van scheikundige pyrotechnica op, afgescheiden van de wetenschappelijke waarde, die men er aan moet toekennen. In den loop zijner voordragt geeft de Heer cooper treffende proeven van de werking van onderscheiden soorten van licht op kleuren, en van onderscheiden ligchamen op de vlam, bij verbranding van metalen, en ontvlamming van gassen. Te dezer gelegenheid werden ook de Daguerréotype-teekeningen bij Bude-licht⁽¹⁾ vertoond, waarbij het effect van licht en schaduw bijzonder uitkomt: zij doen zich eerst voor als uiterst voltooide staalgravures; doch bij naauwkeuriger beschouwen blijkt het, dat er een vergrootglas noodig is, om bij de bestaande bijzondere teêrheid en fijnheid der trekken alle détails waar te nemen, waardoor het duidelijk wordt, dat geene menschenhand, hoe bekwaam ook, zoo bij uitstek fijne lijntjes konde vormen; en ziet men de oppervlakte der plaat langs, dan heeft het afzijn van eenigerhande insnijding inderdaad iets tooverachtigs. Het microscoop, dat in het ruime en doelmatig daartoe ingerigte theater der Institution vertoond wordt, is misschien meer naar ieders smaak dan de Cursus van den Heer cooper over licht, welke afgewisseld wordt door dien van den Heer bachhoffner over electriciteit. De stijl van beide verhandelaars, dit moet men zeggen, is zeer onderhoudend, hunne voordragt duidelijk en de ophelderingen klaar. Dit theater zoude eene bij uitstek geschikte plaats zijn voor een' beknopten cursus over astronomie: af te leiden naar een gedeeltelijk planetarium, dat in de Galerij hangt, is er reeds aan eene dergelijke verklaring van ons planetenstelsel gedacht, of men heeft ze althans voor. De duikerklok wordt niet met rust gelaten, en de bezoekers stroomen zamen, om degenen, die er mede omlaag gingen, er uit te zien komen, als wilden zij zich met eigen oogen overtuigen, dat hunne kleederen droog bleven, en zij niet omkwamen, na eenige minuten onder water geweest te zijn; en bijkans allen, die de klok uitkomen, getuigen door eene onwillekeurige beweging, dat zij zich verbeelden iets in de ooren gekregen te hebhen, het gevolg van de drukking der zamengeperste lucht. In waarheid, het is regt gemakkelijk in eene duikerklok te kunnen neêrdalen, in miniatuur Royal George te zien springen, en zeepatrouilles onder water te zien rondwandelen, met een licht om hunne schreden te rigten, eenvou-

(1) Dit licht is uitgevonden door goldworthy gurney, en naar de plaats zijner woning in Cornwullis aldus genoemd. Het bestaat hoofdzakelijk hierin, dat er een stroom zuurstof in het inwendige van het kousje eener Argandsche lamp gebragt wordt.

[p. 4]

dig door naar Regentstreet te gaan en een' shilling te betalen. Den occaan ziet men vertegenwoordigd door een draagbaar kanaal, met een bassin in het midden, welk kanaal eene kleine vloot draagt van vaartuigen van onderscheiden' landaard, de werking vertoont van schutsluizen, waterraderen, het afloopen van een schip, enz. enz.

Een paar ontzaggelijke metalen spiegels aan de tegenovergestelde uiteinden der Galerij verlustigt niet weinigen door een aan den eenen kant fluisterend gesproken woord aan den anderen kant verstaanbaar te doen hooren, en eens heeft men er de terugkaatsing der warmte- zoowel als gehoorstralen mede aangetoond, door eene in het brandpunt van den eenen spiegel geplaatste cotelet te koken aan een vuur in het brandpunt van den anderen, op een' afstand van 20 yards. De velerlei opmerkenswaardige zaken, die men hier aantreft, alle op te noemen, zoude, ware het doenlijk, langwijlig worden; maar de lucht-telegraaph, dien men in werking ziet, en de scheeps-af-leiders van snow harris, wier doelmatige inrigting met de daad worden bewezen door eene nagebootste onweêrswolk, die de electriciteit overbrengt, mogen niet met stilzwijgen worden voorbijgegaan. Talrijk zijn de modellen van nieuwe uitvindingen en de proeven van fabrikaadje, en vele daarvan fraai en belangrijk. De kunstgewrochten zijn juist niet van het eerste kaliber; alleen eene verzameling van Indiaansche beeldjes kwam ons der vermelding waardig voor. Om een denkbeeld te geven van het afwisselende der voorwerpen, die de Galerij versieren, strekke, dat men in dezelfde kast, met eenig rijk gewerkt satijn, ook het kleed vindt van eenen Nieuw-Zeelander en de hoornen wapenrusting van eenen anderen wilde; de gras-hangmat van eenen Peruviaan dingt om de kroon met Dr. arnott's vlottend bed en den buigzamen leuningstoel; een kolossaal ontleedkundig model van het menschelijk oor is naast de harp en den aeolophon geplaatst; en steenen doodkisten en jagtgeweren staan in elkanders onmiddellijke nabijheid. Elk artikel heeft eene étiquette.

Het nut van eene inrigting als deze is veelzijdig, en niet te miskennen. Als zoo het nuttige aan het aangename wordt gepaard, wordt men als gedwongen kennis te nemen van al de wonderen, die natuur, wetenschap en kunst aanbieden; de fabrikant en de werkman doen er menig een' nutten en gewigtigen wenk op; allen vinden er eene aangename tijdkorting, daarenboven uiterst geschikt, om den kring hunner denkbeelden uit te breiden.

M.