De Gids. Jaargang 4

Godsdienstige Traktaatjes voor jonge lieden van beider Kunne uit den beschaafden stand, door eene vereeniging van Predikanten uit de onderscheidene oorden onzes Vaderlands. 's Gravenhage, Fuhri. 1839.

Reeds de eerste aankondiging dezer onderneming verwekte bij ons ingenomenheid en belangstelling. Voor jonge lieden te schrijven - nuttiger, edeler taak is er niet. Dit te doen voor jonge lieden van den beschaafden stand - het getuigt, dat men zijnen tijd en diens behoeften kent. Na zoo veel als er voor de jeugd der lagere standen gedaan is, wordt het noodig, dat men zich de belangen van onze jongelingen en meisjes uit de hoo-

[p. 365]

gere klassen ernstig aantrekke. Van hoeveel belang is niet hun onderwijs, hunne opvoeding en vorming? Daarvan hangt ook voor de lagere standen weder alles af. Men begint dat ook in te zien, en spreekt veel over Hoogescholen en Gymnasiën, ja hervormt de laatste. Men zal dan ook misschien weldra eens aan Handelsscholen denken, en vooraf revue houden over de Fransche scholen, opdat uw zoon, die op het Instituut van den Heer .... ging, en vooral uwe dochter, die bij Madame .... hare educatie ontving, niet in het lezen, rekenen, schrijven, en in ontwikkeling van hun verstand, beschaamd worden door pakhuisbaas en kindermeid, die op de bewaarschool en daarna op de tusschenschool leerden.

Maar onderwijs blijft altijd slechts onderwijs. Van meer belang nog is de huisselijke opvoeding. En ziet, ouders! Predikanten uit de onderscheidene oorden des Vaderlands hebben zich vereenigd, om van tijd tot tijd met uwe zonen en dochters te spreken; hun iets tot nuttige lectuur in handen te geven; hen op goede edele voorbeelden te wijzen, en door dit alles den geest van Christelijke Godsvrucht, regtvaardigheid, matigheid, werkzaamheid hij hen te vermeerderen. Zij geven wekelijks, iederen zaturdag, een Traktaatje van 8 à 12 bladzijden kl. S^o uit. Deze kosten, bij inteekening, 5, buiten inteekening, 6 à 7½ cents het stuk. Gij koopt ze dus niet, maar laat ze door uwe jonge lieden zelve van hun weekgeld koopen. De stukjes zijn net gedrukt en hebben een bevallig uiterlijk. Ook dit werkt ten goede. De stijl is altijd gekuischt en beschaafd; vaak aangenaam en onderhoudend; soms levendig en treffend. De inhoud is altijd belangrijk; de geest Christelijk; de toon vriendelijk en verstandig. De Schrijvers schijnen uwe jonge lieden van 14 tot 18 jaar op het oog gehad te hebben. Zij betuigen en betoonen altijd achting voor den jeugdigen leeftijd; ingenomenheid met uwe zonen en dochters, als het volgend geslacht in zijne wording; maar tevens zorge, ja bezorgdheid voor het teeder gewas, dat zij mede willen kweeken. Zij stellen zich onze jongelingen en jonge dochters voor, niet als onschuldigen, of vromen; ook niet als bedorvenen, maar, gelijk zij meerendeels zijn, als jonge menschen, bij wie het goede gevoelen spreekt, doch die besmet zijn door de wereld; bij wie dat goede gevoelen, nog altijd wankel, moet bevestigd worden tot een vast beginsel; bij wie dat hier uit de verdooving der zinnelijkheid opgewekt; dáár tegen de verblinding der begeerlijkheid in het licht gesteld; ginds aan het geweld van den hartstogt ontrukt;

[p. 366]

elders tegen de verleiding behoed moet worden. - De Stukjes zijn daarom niet minder voor u, ouders! dan voor uwe kinderen belangrijk; zij kunnen u aanleiding geven tot gesprekken met hen; u voorlichten bij het opmerken, waken en leiden, en hij u zelve den Christelijken geest levend houden, die in het gezin, als de huisgemeente, leven moet, om de leden daarvan eerst uitwendig en daarna van binnen uit hun eigen harte te besturen. - Ook de dag der uitgave is met oordeel gekozen. De zaturdag brengt den jongen lieden telkens in hun Traktaatje eene voorbereiding of bijdrage tot eene waardige viering van den dag des Heeren toe, waaraan ook voor hunne vorming en opleiding zoo veel gelegen is.

Onze Lezers bemerken dus, dat wij de uitgave dezer Stukjes toejuichen, en de inteekening op den tweeden jaargang, die met Julij begint, aanbevelen. Wij verwachten er geene wonderen van bekeering van; slechts bij dezen en genen eenen enkelen goeden indruk. Maar dat weinige hebben wij geleerd in het Koningrijk der Hemelen op hoogen prijs te schatten. - En ook nog dit moeten wij er bijvoegen: in die vereeniging van Predikanten uit onderscheidene oorden des Vaderlands, misschien uit onderscheidene afdeelingen der Protestantsche Kerk, tot zulk een doel, zien wij weder een teeken van dat leven van den geest des Heeren, waaraan de voortgaande vervulling zijner beloften in de gemeente blijkt.

Maar achten wij daarom, dat in alle Traktaatjes het moeijelijke werk der Schrijvers wel is gelukt? Wie zou dit kunnen vermoeden? Wij hebben de 26 eerste Stukjes voor ons, die in het vorige jaar zijn uitgekomen. Uit deze hebben wij, bij het lezen, een tiental verzameld, dat wij voortreffelijk achten. Wij noemen de titels, om ook hierdoor eenige van de behandelde onderwerpen te vermelden. De Grootmoeder (herinnering aan eene Godvruchtige leidsvrouw der jeugd.) De belangrijke vesting, eene parabel. De rijke jongeling. Raad van eenen Vader aan zijnen zoon, bij deszelfs vertrek naar de Hoogeschool (uitmuntend, aan elk jong student mede te geven naar de Akademie). De dankbare herstelde. Het onherroepelijk verlies der jeugd; eene aanteekening uit het dagboek mijner jongelingsjaren. De geest van uitstel. Brief van johan g.... aan adolf l... David in zijne jeugd. Voorbereiding tot het Kersfeest; eene herinnering uit mijne jongelingsjaren. Uitstel van bekeering. Antwoord van adolf l..... aan johan g....

De aanmerkingen, die wij onder het lezen op de overige,

[p. 367]

ten deele ook op de genoemde Stukjes maakten, deelen wij met bescheidenheid mede, haar aan het beter oordeel der Schrijvers onderwerpende. Wij herinneren nog eens, dat wij alleen de 26 eerste Traktaatjes vóór ons hebben. - De beschouwing en redenering is dikwijls te afgetrokken. Sommige zijn te veel in toon, stijl en vorm kleine preekjes.

Men verplaatst zich niet genoeg op het standpunt der jonge lieden; neemt niet genoeg in aanmerking, wat hun van daar meest in het oog valt; wat hun blik van daar omvatten kan of niet; waarheen van daar die blik moest gerigt, in welk licht de zaken hun voorgesteld moeten worden, om bij hunne eigenaardige beschouwingswijze indruk te maken, en geene verwarring, maar belderheid te weeg te brengen. Te weinig is het onderscheid van aanleg, aard en bestemming in het oog gehouden, dat tusschen den jongeling en het meisje bestaat. Waar men geen dogmatisch onderwijs geven, maar Christelijke levenswijsheid leeren wil, zal dezelfde toespraak slechts hoogst zelden voor beide even geschikt zijn. In de 26 eerste Traktaatjes zijn onze lieve dochters misdeeld. En schoon de jongeling op eenige onderscheiding mag aanspraak maken, en meer toespraak en waarschuwing behoeft dan het meisje; schoon deze den ganschen dag daar met hare Moeder is, en van eene verstandige regt Christelijke Moeder meer en beter zal leeren, dan uit alle Traktaatjes, nemen wij toch de vrijheid, de vereeniging der Heeren Predikanten voor onze lieve Meisjes beleefdelijk om dat gunstig aandenken te verzoeken, hetwelk zij vooral verdienen en op prijs stellen.

Eindelijk, de gewigtigste aanmerking, en die wij daarom het meest ter overweging aanbevelen. Er is niets Onchristelijks in een enkel der Traktaatjes; maar zijn zij daarom ook alle even Christelijk? Moet hiertoe de persoon en het leven van j.c. niet veel meer in aanmerking genomen worden? Ja, is het niet eene eerste behoefte voor onze jonge lieden, dat het geloof en de liefde tot den Heer bij hen worde opgewekt, opdat chr. in hunne harten wonen, christus in hen leven moge? Is het niet een eerst vereischte van alle Godsdienstig Onderwijs voor jeugdige Christenen, dat het van God door jezus christus tot hen kome, door j. chr. tot God brenge, en leide tot gemeenschap met den Vader door den Zoon? Wij verlangen niet juist vele opzettelijke vertoogen over Hem, zijn werk en het heil zijner verschijning; maar wenschen, dat in alle Traktaatjes het licht en het leven zigtbaar vam Hem uitga.

T.