De Gids. Jaargang 4

Venetiaansche Verhalen. Naar het Hoogduitsch van Fr. Gaudy. Deventer, M. Ballot. 1839.

Hoe velerlei knepen en grepen zijn er niet verzonnen, om aan romantische verhalen door den persoon en de omstandigheden des verhalers belang bij te zetten, sedert de Prinses scheherezade alle nachten een van hare duizend en één opdreunde? Denk slechts aan Sir walter met clutterbuck, cleisbotham en zoo vele anderen! Maar ik geloof, dat dergelijke hulpmiddeltjes slechts zelden beter geslaagd zijn, dan aan den Autheur der boven aangekondigde Venetiaansche Verhalen. Want zijn verhaler is - een verhaler, een verhaler ex professo; een persoon, niet uit den een' of anderen verdachten hoek opgeschommeld, maar genomen, waar de Autheur hem vond, op de riva degli Schiavoni te Venetië, waar hij zich in den kring des volks mengde, dat zich rondom den geliefden verteller schaarde, en te huis komende, zijne verhalen uit het hoofd opschreef. Ziedaar zeker een cadre, waaraan niemand onnatuurlijkheid of gedwongenheid verwijten zal. Dit heeft dan ook het groote voordeel, dat men onder het lezen den persoon, die gezegd wordt te spreken, niet vergeet, om daarvoor dood eenvoudig den Autheur in de plaats te stellen; neen, men staat waarlijk op straat en onder de gapende hoorders, die aan den mond van den geestigen novellist hangen; en menige kwinkslag, die ons uit den mond van den Weledelen Heer gaudy hinderen zou, bevalt

[p. 358]

ons op de lippen van den populairen nieuwsverteller. Dit is niet het minst daaraan te danken, dat de Schrijver meermalen zeer geestig gebruik weet te maken van het karakter, door hem aan zijnen verhaler gegeven. Zichier b.v. een staaltje:

‘Mijne waarde toehoorders! zoo als ik in oude boeken gelezen heb, was het in Rome onder het heidendom in gebruik, dat bij de kampspelen, waar op leven en dood gevochten werd, de overwinnaar, voor hij den overwonnene het zwaard in de borst stiet, naar de toeschouwers opzag en hunne toestemming eerst afwachtte. Hield het grootste gedeelte den duim der regterhand naar boven gekeerd, zoo was dit een teeken, dat zij wenschten, dat de tegenpartij gespaard werd; hielden zij denzelven (o, die eeuwige denzelvens!) benedenwaarts, zoo beteekende dit: “stoot toe!” Ik bevind mij in gelijken toestand met de zwaardvechters. In uwe magt ligt het, Don gantano het paveljoen gelukkig te doen bestijgen, en hem met zijne inamorata behouden te laten ontsnappen, of hier of daar een verraderlijke(n) gesnedene tusschen beide te doen komen. Besluit gijlieden ten gunstigste.

‘Gij zwijgt? gij stemt noch vóór noch tegen? Welaan dan, zoo treedt de historische waarheid in hare regten, en ga ik over tot het verhaal der laatste, treurige gebeurtenis.

‘Een gesnedene ontwaakte bij het geraas aan de traliën. Het minnende paar werd, nog vóór dat de eerste komplimenten afgelegd waren, vóór dat gantano van zijne verbazing over rosabella's schoonheid bekomen was, gepakt, op bevel van den vertoornden Dey in een wijden zak gestoken en op een boot geworpen. Wat het paar bij dit gedwongene rendez-vous handelde, daarover kan ik niets mededeelen, dewijl geen derde tot dat onderhoud toegelaten werd. Ik weet alleen, dat de boot een vierde uurs ver in zee stak, dat de zak over boord geworpen werd, dat de onstuimige waterkringen weder gelijk werden en de beulsknechten met de grootste gemoedsrust naar Galata terugroeiden!

‘Gij verwondert u, mijne waarde toehoorders? Uwe voorhoofden fronsen zich. Gij ziet mij toornig aan? Ik bid u, ik bezweer u, kan ik dan anders? Een wenk van ulieden en ik had het minnende paar met volle, gespannen zeilen naar de villa des vorsten testa-capriola gevoerd, hun den vaderlijken zegen laten geven, den nobile pesaro tot Doge van Venetië, de schoone rosabella tot Doginne verheven en hunne kindskinderen tot op den huidigen dag in het leven gespaard. Gij

[p. 359]

alleen, mijne waarde begunstigers! zijt aan al die ellende schuld, gij hebt alles te verantwoorden, wanneer zich de haaijen aan den zak, die de ongelukkigen bevat, de neuzen gewond hebben, wanneer de Jodin lea onbarmhartig gewurgd en de oude principe door de deur zijner geldkast doodgeslagen is.

‘Ik voor mij wasch de handen in onschuld, en heb de eer u allen eenen goeden nacht te wenschen.’

Uitmuntend, niet waar?

Het spreekt echter van zelf, dat zelfs de allergelukkigste inkleeding niet in staat zou zijn deze verhalen tot iets goeds te maken, indien zij iets anders waren. Doch de Autheur heeft niet meer geest gebruikt tot de opvoering, dan tot de uitvoering zijner vertellingen. Men zorge slechts, ze als improvisatiën te blijven beschouwen. Want zeker is er meer natuurlijke aanleg, dan kunst; meer dramatische levendigheid, dan aesthetische waarde; meer ongedwongene luim, dan Attisch vernuft in. Doch op dit alles hebben wij ook geene aanspraak; de Autheur geeft, wat hij belooft; wien de volkstoon van den verteller niet behaagt, ga voorbij, en leze op zijne studeerkamer monti of manzoni. Wij voor ons hadden er spijt van, toen de man aldus eindigde:

‘Ik meen reeds gezegd te hebben, dat mijne geschiedenis vóór omtrent honderd jaren plaats gehad heeft. In den tegenwoordigen tijd zoude het al zeer fabelachtig klinken, wanneer men van eenen jongen man wilde vergen, eene rijke erfgename af te slaan, al was zij ook zoo oud als methuzalem en leelijker dan eene meerkat. Slechts geld, geld moet zij hebben, roept ieder onzer, en dewijl ik ook, zonder juist dat te zijn, dezelfde behoefte gevoel, zoo zullen mijne hooggeëerde begunstigers het mij niet ten kwade duiden, wanneer ik thans met mijn tinnen bord in deze geachte vergadering rondgn.’

Wij legden in dit bord de munt eener hartelijke toejuiching.

De vertaling is niet kwaad; de uitvoering kon beter zijn.