De Gids. Jaargang 4

I. Veertien gemengde twee-, drie- en vierstemmige Liederen; met accompagnement van de Pianoforte. Eerste Bundeltje. Te Groningen, bij A. Kamerlingh, Wz.
II. Schoolliederen. Tweestemmig, door R.G. Rijkens en Dr. W. Gleuns, Jr. Tweede Twintigtal. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1839.

I. Eenige eenvondige Duitsche Liedjes (de germaansche herkomst wordt in de voorrede erkend), vrij vloeijend in het Hollandsch

[p. 152]

overgebragt (waarvoor alle lof aan den vertaler), met toevoeging eener tweede stem (meestal in Terzen) aan de gegevene melodij, terwijl enkele stukjes drie- of vierstemmig gearrangeerd zijn, ziedaar den inhoud van een bundeltje, dat toegevendheid en aanmoediging vraagt. Verwacht, op den titel af, geene verzameling, zoo als die van diabelli, de Arion, de Orpheus en andere. De titel kon daarom ook minder aanmatigend zijn. Een half dozijn basnoten toch, ter ondersteuning van den zang, maken nog geen piano-accompagnement uit, zoomin als een vierstemmig lied, waarvan men de hoogste en laagste partij op de piano speelt, dien naam verdient. Stond ook op den titel, in plaats van: ‘liederen,’ Liedjes voor kleine kindertjes,’ het uithangbord zou met meer waarheid aanwijzen, wat in den winkel te koop is.

Voor het overige weigeren wij geene toegevendheid aan eenige foutjes, waarvan wij hoofdzakelijk den corrector beschuldigen; zoo staat b.v., in N^o. 5, de 4^de maat der baspartij: f.b., hetgeen wel g.c. zal moeten zijn; in N^o. 9, 13^de mt., ontbreekt g. voor den Bas; in N^o. 14, 3^de mt., is a^b voor de tweede stem vermoedelijk vergeten, terwijl men in de 13^de mt. van hetzelfde stukje, hetzij door de tweede stem g.g., hetzij door de eerste d.d., badde moeten laten zingen; N^o. 12, eene vertaling van het allerliefste wiegeliedje van weber: ‘Schlaf Herzenssöhnchen,’ is op enkele plaatsen bitter mishandeld.

Met de punten, om den verlengden duur der noten aan te geven, heeft de lithograaph soms een vrij loszinnig spel gedreven. Hij meende toch niet, dat, even als onze geëerbiedigde taal-jury het vraagstuk der interpunctie onbeslist heeft gelaten, zoo ook het zetten van punten in de compositie een ad libitum was?

De uitgever roept ons, aan het slot zijner voorrede, toe: ‘Zing wel!’ Ware hij tevens de componist, wij zouden hem antwoorden: ‘Componeer beter!’

II. De Heeren rijkens en gleuns leveren eene vernieuwde proeve van hunnen ijver, om het bij de schooloefeningen niet aan gepaste hulpmiddelen te laten ontbreken. Van harte juichen wij die poging toe. Zij is geheel in den geest van hunnen voor de kunst te vroeg ontslapenen stadgenoot schroeder steinmetz, wiens warme kunstliefde en veelzijdige kennis zich zoo krachtig in den Amphion openbaarden. Onze ingenomenheid met de goede bedoeling mag intusschen het min volmaakte, dat wij hier aan-

[p. 153]

treffen, niet geheel vergoêlijken. - De inhoud der woorden en bezongene onderwerpen zijn, zoo als die aan kinderenleeftijd voegen. Men zoeke er geene verhevene dichterlijke vlugt in, en ergere zich ook niet aan hier en daar eene kleine stroef heid in de versificatie. Over het algemeen drukken zij eenvoudige kinderlijke gewaarwordingen op ongekunstelde wijze uit. Maar de toonkunstige behandeling laat te wenschen over. Hoezeer wij toch aan N^o. 3, 7, 14, en inzonderheid N^o. 11, gaarne verdiensten toekennen, vonden wij elders, wat misschien op andere wijze beter zou zijn geweest. Zoo beweegt zich b.v., in N^o. 2, de baspartij in de 13 eerste maten eeniglijk tusschen den Dominant en Grondtoon. Dit kan niet anders dan eene onaangename eentoonige uitwerking doen; terwijl deze armoede der harmonij geenszins door de beperkte grenzen der kinderstemmen werd voorgeschreven. Verkieslijk zou het ook geweest zijn, om in de 13^de maat de tweede stem met de eerste in terzen te doen voortgaan, met toevoeging van b. aan de baspartij.

In N^o. 5 maakt de Bas, in de 5^de mt., eene noodelooze uitwijking. Men had hier zeer geschikt c., en evenzoo, in de 7^de mt., f. kunnen behouden. Ofschoon toch deze verminderde kwint niet ongeoorloofd is, bestond er, naar ons inzien, op deze plaats voor het gebruik daarvan geene noodzakelijkheid.

In N^o. 9 is de quantiteit van het rythmus uit het oog verloren. De eerste phrasen zijn alle van vier, de beide laatste van vijf maten, welke onnaauwkeurigheid ook in N^o. 12 en N^o. 13 in de 3/9 maat voorkomt. Dergelijke rythmische gebreken zijn intusschen nergens zoo berispelijk, dan in zangen voor kinderen. De ontwikkeling van het maatgevoel eischt alle omzigtigheid en aandacht, meer nog welligt dan de oefening der toonafstanden. De b^b, in plaats van b , voor de eerste stem in N^o. 4, 12^de mt., de f voor f # in N^o. 12, 32^ste mt., en een aantal dergelijke rekenen wij slechts onder de drukfouten.

N^o. 15 echter (Koraal voor drie kinderstemmen) kwam ons dermate gebrekkig voor, dat wij bijna vermoedden, alsof dit stukje bij vergissing onder de overige geraakt ware. Van de 10^de mt., af tot aan het point d'orgue in de 20^ste, ontmoeten wij eene reeks van akkoorden, die, ja wel elkander opvolgen, doch waarbij alle natuurlijke ontwikkeling, alle aesthetische zamenhang of verband ten eenemale gemist worden, en waaraan zelfs een minder fijn gehoor noodwendig zich ergeren moet. Zoo heeft, om slechts iets te noemen, de derde stem, in de 12^de mt., tegen de gelijkklinkende g. en c. der beide overige stemmen,

[p. 154]

g.f. te zingen. Hoezeer nu deze laatste in eene voorbijgaande beweging voorkomen, zal evenwel het langzame koraal-tempo de e. der tweede stem met de f. der derde gelijktijdig doen hooren, en met welk effect, is ligt te gissen. - Even onaangenaam zal het gehoor getroffen worden door de 16^de en 20^ste mt., waar de eerste stem, door e.d., het slotakkoord in den grondtoon voor de daaropvolgende maat voorbereidt, maar de tweede stem te gelijker tijd den grondtoon reeds aangeeft, en, als ware het, het slotakkoord eene halve maat vooruitloopt. - Deze dwaling is misschien een gevolg van reeds voorafgaande, t.w. van de verbodene kwinten, waarvan er (waarlijk te veel in een stukje van 25 maten) niet minder dan vier worden aangetroffen, namelijk in de 14^de, 16^de, 18^de en 20^ste maat. Het bevreemdde ons, hoe men zich aan zulk een vergrijp tegen de eerste regelen der Compositie had kunnen schuldig maken; terwijl men zich wel niet zal willen verschuilen achter het voorbeeld van dezen of genen beroemden Componist, of met de krukken in het vak zal willen uitroepen: ‘Mozart heeft ook kwinten gemaakt!’ Wat soms in een groot man een trait de génie is, is en blijft in een' kruk een krukkenstreek.

Maar wij stellen de vervaardigers dezer liederen boven de krukken. Wij achten hen in staat iets goeds, iets bruikbaars te leveren. Zij zullen daarom ook door onze bedenkingen niet wederhouden worden verder hunne bekwaamheden aan eene zoo loffelijke taak dienstbaar te maken. Is het hun waarlijk te doen, niet zoozeer om als Componisten te schitteren, maar om aan het Onderwijs nuttig te zijn, dan reiken wij hun broederlijk de hand. Van het onderwijs moet de wederlegging van het sprookje uitgaan, alsof het den Hollander aan muzikale aanleg ontbrake. Het is waar, de Hollander is over het algemeen niet muzikaal; maar hij is het uit onkunde, en geenszins, omdat hij gehoor of stemorgaan mist. Die onkunde moet voor doeltreffend onderrigt wijken; doch eerst wijke de laauwe onverschilligheid en onkunde tevens dergenen, die op het Onderwijs (vooral in de openbare scholen) onmiddellijken invloed oefenen. Zijn wij eenmaal zoo ver, dan zal de schampere ironie van dezen of geneu ᾄμονσος aan de muzikale ontwikkeling, die van de aesthetische ontwikkeling een belangrijk deel uitmaakt, niet meer in den weg staan. -