'tGheestelijck Bloem-hofken

Beplant met veel lieflijcke Bloemkens, van verscheyden Coleuren, tot dienst van alle Liefhebbers der Cantijcke soetgeurigheydt

[p. 295]

Het acht-en-veertighste Liedt, Waer in verhaeldt wordt, de Ordinantie des Bybels, ende op wat tijdt, oock door wien, elck Boeck beschreven is, en om wat reden dese Boecken door den wille Gods by malkanderen ghestelt zijn.

Op de wijse: In Babylon met onverstande.

Hoort hoe den Bybel is beschreven,
Waer van Gods Geest is den Autheur,
Doen God den Mensche heeft ghegheven
Van doodt en leven synen keur:
En steld hem Vyer, en Water veur,
Gaf hem zijn Gheest om te beweghen,

[p. 296]

 

Doen worstelde den Mensch daer teghen,

 

En wilde met zijn wijsheyd deur.

 

Twee volcken in den wil verscheyden,

 

Heeft men ghesien van aenbegin,

 

d’Een lieten haer van Gods Geest leyden,

 

d’Ander volchden haer eyghen sin,

 

Doch God en weeck niet van zijn min,

 

Hy leerde haer door Creatueren,

 

En door zijn licht in ‘t hert te stueren,

 

En gaf haer goe ghedachten in.

 

Dit duerde wel twee duysent jaren,

 

Daer toe noch vier hondert, of bet,

 

Datter noch Boeck, noch schriften waren,

 

Doch prekingh wasser altemet,

 

Door datse d’ingheschreven Wet,

 

En d’overtuygingh van Gods wercken,

 

Door kleyn verstant niet konden mercken,

 

Of hebben daer niet opghelet.

[p. 297]

 

Want ‘t gheene God haer dede weten,

 

Door Enoch, Noah, Abraham,

 

Dat waren effen die secreten,

 

Die elck een in zijn hert vernam,

 

Als hy daer in te lesen quam,

 

Dit edel woort in d’Geest verborghen,

 

Die dit in ‘t hert wilden verworghen,

 

Die kruysten van ‘t begin, het Lam.

 

Den eersten die begon te schryven,^m

 

Was Moyses op den Berg Sina,

 

Op dat niet soud’ vergheten blyven,

 

Wat God ghedaen had, voor en na,

 

Van aenbeghin der tyden ja,

 

Op dat in saken van gheschille,

 

Men soud’ bekennen Godes wille,

 

Tot overtuygingh van het qua.

 

Want het ongoddelijcke wesen,

 

Dat neemt somtijds de overhant.

m De vijf Boecken Mosi.

[p. 298]

 

En ‘t wil alleene zijn ghepresen,

 

Als of het waer van God gheplant:

 

Dan neemt men de Schrift by der hant,

 

En men bewijst met veel ghetuyghen

 

Dat ‘t quaet voor ‘t goet behoort te buygen

 

Soo krijght m’ in stilte ‘t onverstant.

 

Al Mosy Wetten ende zeden

 

Die streckten altemael tot een,

 

Wie die nae haer vermoghen deden,

 

Die werden haest met Godt ghemeen,

 

Buyten de Liefd’ en wasser gheen;

 

Wie sonder Liefd de Wet wou dryven,

 

En haer volkomenheyd toe schryven,

 

Bewees dat sijn verstandt was kleen.

 

D’Wet na ‘t jaer vier-en-twintig hondert

 

Besloten lach in gulden Kist,

 

Van alle menschen afghesondert,

 

Het welck alleen den Priester wist,

[p. 299]

 

Hebbense al Godts woord ghemist

 

Die dese Letter niet en saghen:

 

So was Gods woort noch maer by vlagen

 

In een kleen hoecxken opghedist.

 

‘t Boeck Iosua daer nae is komen,^m

 

‘t Mach tsestigh Iaer zijn onghevaer,

 

d’Autheur hier van is niet vernomen:

 

Het Boeck der Rechteren daer naer^m

 

Begrijpt ontrent vier hondert Iaer,

 

‘t Werdt Pinebas meest toegheschreven,

 

De welck (so ‘t schijnt) seer lang bleef leven

 

‘t Boeck Ruth werdt nu oock openbaer.^m

 

‘t Boeck Samuels reyckt van de tyden^m

 

Helij, tot aen des Sauls endt,

 

d’Autheur en hoortmen niet belyden,

 

Sijn tvveede Boeck dat maeckt bekent^m

 

Des Conincks Davids regiment,

 

Die ons den Psalter bracht voorhanden,^m

m Iosua.

m Rechteren.

m Ruth.

m 1. Samuel.

m 2. Samuel.

m Psalter.

[p. 300]

 

Wanneer de wereld had ghestanden

 

Drie duysent Iaer, of daer ontrent.

 

Door Salomon den wijsen Coningh

 

^mIs ons ghekomen ‘t Spreucken-boeck,

 

^mEn des Ecclesiast’ vertooningh,

 

^mOock Cantica vol woorden kloeck;

 

En door zijn neerstigh ondersoeck

 

^mQuam Sapientia te vooren,

 

Soo men wil nae den inhoud hooren,

 

Al is ‘t verschoven in den hoeck.

 

^mNoch zijnder meer van zijn byspraken

 

En Liedekens, doch niet ter handt:

 

Gad ende Nathan Boecken maken,

 

Maer zijn verlooren, of verbrant:

 

‘t Boeck Ahia is aen een kant,

 

Oock van Ieddi, maer ‘t doet geen hinder,

 

Gods woort is daerom niet te minder,

 

Want altijd blijft d’Autheur constant.

m Proverbi.

m Ecclesiast.

m Cantica.

m Sapient.

m Boecken des ouden Testaments verloren.

[p. 301]

 

Het eerste Regum kan bevatten^m

 

Ontrent hondert en twintigh Iaer,

 

Des Autheurs naem moeten wy laten,

 

Ghelijck oock van het tvveede, maer^m

 

Sijn tijdt is lanck drie hondert Iaer,

 

Van Ahasi is sijn vertellen,

 

Tot dat men ‘t Rijck sach neder vellen,

 

En Assur nam ghevanghen haer.

 

De tvvee Cronijcken zijn beschreven,^m

 

Als ‘t blijckt in ‘t Land te Babylon,^m

 

Meest wat in Iuda is bedreven

 

Misschien Esra dit onderwon,

 

Sijn eyghen Boeck hy oock begon:^m

 

Nehemias schreef zijn History,^m

 

Van d’optimmeringh een memory

 

Hoe Godt de zyne helpen kan.

 

‘t Boeck Iobs: soo veele willen segghen^m

 

Beschreven is voor Moyses tijdt,

m 1. Regum.

m 2. Regum.

m 1. Paralip.

m 2. Paralip.

m Esra.

m Nehemia.

m Iob.

[p. 302]

 

Waer door men die kan wederlegghen,

 

Die ‘t woord Gods stellen een limijt:

 

Ioachim Priester vermaert wijt,

 

^m’t Boeck Hester heeft ghestelt in schrifte;

 

Den selven liet ons tot een gifte

 

^m’t Boeck Iudith, soo met meest belijdt:

 

^m‘t Boeck Esaia vol klaerheden,

 

^mAls oock van den Propheet Ionas.

 

^mHozea ende Ioel mede,

 

^mMicha, Nahum, Obasias,

 

^mOock Amos in dees tyden was,

 

^mHabacuc in de selve stonden,

 

^mDoen men ontrent nae ‘s werels gronde

 

^mDrie duysent en twee hondert las.

 

^mDoen in Iuda d’Afgoderye

 

Ghenomen had de overhandt,

 

Godt voor den val ten selven tyt

 

^mDen Propheet Ieremia zandt,

m Hester.

m Iudith.

m Esaia.

m Ionas.

m Hozea.

m Ioel.

m Micha.

m Nahum.

m Obadia.

m Amos.

m Nabacuc.

m Ieremias.

[p. 303]

 

Daniel men in Babel vand,^m

 

Hezechiel is oock verschenen^m

 

Aen ‘t Water Chebar, by den ghenen

 

Die ballingh waren uyt hun Landt.

 

‘t Woord dat sy hier en ginder spraken

 

Quam altemael uyt een oorsprongh,

 

Al hevet wel verscheyden saken,

 

Gods woord en is noch out noch jongh,

 

Eer men dees aen den Bybel hongh,

 

Niet onvolmaeckt was ‘t woord des Heeren

 

Nochtans door dese te ontbeeren

 

Gheen halve Bybel men ontfongh.

 

Nae dees’ ontrent tseventigh Iaren

 

Wanneer Gods huys werd opgherecht,

 

Quam Zacharias openbaren,^m

 

Ook Ageus des Heeren knecht:^m

 

En ist datmen de waerheydt seght

 

Soo is Malachias ghekomen,^m

m Daniel.

m Hezechiel.

m Zacharias.

m Hagai.

m Malachi.

[p. 304]

 

Doen tsestigh Iaer noch is hernomen,

 

De laetste die ‘t Canon toeleght.

 

^mTobias was onder ‘t ghevanghen

 

^mIsraels volck, als oock Susann’:

 

^mTvvee boecken Esdre niet ontfanghen

 

^mEn zijn onder ‘t Canon, dat van

 

De Ioden is behouden, dan

 

^mOock van ghelijck de Machabeenen,

 

^mWaer van het eerst’, soo sommigh meenen

 

^mWel ‘t minsten is den twijfel an.

 

Noch een Boeck vol van wijse reden

 

Door Iesus Syrach is ghemaeckt,

 

Doen ‘t Iootsche Lant noch was in vreden

 

Eer Antioch’ tyrannigh blaeckt:

 

Dit boeck niemand met reden laeckt,

 

Al wat van God is inghegheven

 

Is nut tot een Godtsaligh leven,

 

Men voelt wel wat de ziele smaeckt.

m Tobias.

m Susanna.

m 3. Esdre.

m 4. Esdre.

m 1. Macha.

m 2. Macha.

m 3. Macha.

[p. 305]

 

Nae Malachiam zijn vervlooten

 

Tot Christum schier vijf hondert Iaer:

 

Gods woord in dien tijdt stont gesloten,

 

Indient daer an verbonden waer,

 

De Prophetien: wel is waer,

 

Hebben haer dienst tot haren tijde,

 

Maer Gods ghetuygh is breet en wijde

 

Hoewel niet altijdt even klaer.

 

De Saducaan niet en ontfinghen

 

Dan Moyses boecken alle vijf,

 

In d’ander sy niet vast en ginghen

 

Om yet daer uyt te sluyten stijf,

 

Sy hieldent maer voor Apocrijph,

 

Maer datse Gods woort niet verstonden,

 

Die haer soo vast aen Moyses bonden,

 

Bleeck wel aen ‘t scheyden van het wijf.

[p. 306]

Het tweede Deel. Van de Boecken des nieuwen Testaments, en wanneer de selve beschreven zijn.

Laet ons eens sien opt woort des Heeren
Datmen ‘t Nieu Testament nu hiet:
Christus quam ons by monde leeren,
Maer gaf geen last te schryven yet,
Want hy zijn Gheest tot erve liet,
Die sou oneyndigh by haer wesen;
Die mochten sy in ‘t herte lesen,
In alles wat hy haer ghebiedt.

d’Apostels van Gods geest ghedreven,

Het Euangelij seyden voort,
Maer het en was noch niet beschreven:
Wat hadden sy dan voor een woordt?

[p. 307]

 

Maer ‘t gheen onsienlijck was ghehoort,

 

En niet boeck staef die wy nu schouwen,

 

Want die zijn nae het best onthouwen,

 

Naemaels gheset in schrifts accoort.

 

Mattheus sijn Euangelij stelde,^m

 

Soo men seyd in d’Hebreeusche tael,

 

Wanneer men drie-en-veertigh telde,

 

En Marcus dede zijn verhael,^m

 

‘t Iaer vier-en-vijftich sonder quael,

 

Lucas nae desen noch tien jaren,^m

 

Ginck sijn History openbaeren,

 

Van Christi leven d’eerste mael.

 

Van des Apostels, doen, en handel,^m

 

Sijn Schrift in dese tijd bekleef,

 

Petrus zijn brief in d’ommewandel,^m

 

In ‘t jaer van vijf-en-veertigh schreef,

 

Paulus doen hy t’Athenen bleef,

 

Schreef, Anno vijftigh Thessalonen,^m

m Mattheus.

m Marcus.

m Lucas.

m Actorum.

m 1. Petri.

m 1. Thessa.

[p. 308]

 

^mDen tvveeden ginck hy haer vertoonen,

 

Doen ‘t Iaer noch drie mael omme dreef.

 

Doen men vijftigh en ses dateerde,

 

^mSchreef hy Corinthens eersten Brief,

 

En doen hy van Ephesen keerde

 

Nae d’oproer die hem daer verhief,

 

^mSijn tvveede schrijven was haer lief,

 

Van Laodicea verheven

 

^mTimotheum heeft hy gheschreven

 

Het eerste Schrift, tot zijn gherief.

 

^mTitum het schrijven heeft ontfanghen

 

Wt Nicopolis Griecken stadt.

 

En doen hy reysde met verlanghen

 

Op het Ierusalemsche padt,

 

^mHebben d’Romeynen beurt ghehadt,

 

‘t Iaer acht-en-vijftigh soo men achtet,

 

Met d’ander hy noch thien Iaer wachtet,

 

Tot hy te Room’ ghevanghen sat.

m 2. Tessalon.

m 1. Corinth.

m 2. Corinth.

m 1. Timoth.

m Titum.

m Romeynen.

[p. 309]

 

Tot den Galaten en Ephesen^m

 

Hy Brieven uyt zijn handen sandt,^m

 

Colossa mocht zijn groete lesen,^m

 

Philippus voelde zijn verstandt:^m

 

Philemon oock zijn vrientschap vant,^m

 

Een Iaer daer na, wat voor zijn lyden

 

Heeft Timotheum met verblyden^m

 

Sijn tvveede Brief kreghen ter handt.

 

D’Hebreeusche brief men onderwijle

 

Niet weet van wien hy komen is,

 

Som meynen het is Lucas stijle,

 

Barnabas maecken and’re gis,

 

Sommighe oock van Clementis,

 

Doch dat hem Paulus heeft gheschreven

 

Veel van de Oude daer van gheven

 

Eendrachtigh haer ghetuyghenis.

 

Iacobus Anno drie-en-tsestigh^m

 

Heeft uytghegheven zijn gheschrift,

m Galaten.

m Ephesien.

m Collossen.

m Philippus.

m Philemon.

m 2. Timoth.

m Iacobus.

[p. 310]

 

^mPetrus de sijne ie bevestich,

 

Met tvveeden Brief, als een toegift

 

^mIudas heeft met de pen ghegrift,

 

Sijn kleyne brief men siet in desen,

 

Nae dat hy d’ander had ghelesen,

 

Een waerschouwende vyer ghedrift.

 

^mIohannes was den laetsten schryver,

 

^mDrie Brieven heeft hy uytghesent,

 

^mMet eenen lieffelijcken yver,

 

‘t Iaer tnegentigh of daer ontrent,

 

^md’Apocalips maeckt hy bekent,

 

^mOock ‘t Euangelij aller weghen,

 

^mAls men schreef tnegentigh en neghen,

 

^m

 

Sluytende ‘t Nievve Testament.

 

Dees schriften uyt verscheyden hoecken,

 

Hebben d’oude by een vergaert,

 

^mGhestelt in het Canon der Boecken,

 

Doch waren noch een wijl bezwaert,

m 2. Petri.

m Iude.

m 1. Iohan.

m 2. Iohan.

m 3. Iohan.

m Apocalips.

m Euangelij.

m Iohannes.

m Boecken by menige niet aengenomen als Apostolische schriften doch naderhant int Canon geset.

m Eusev. Lib. 3. Cap. 35.

[p. 311]

 

Oft sommich zijn Apostels aert,

 

Hebreen, Iacobi, Petri, Tvveeden,

 

Iude, Ioannes briefjes deeden,

 

En ‘t gheen in Patmos openbaert.

 

Noch sommich schrift als heel onwaerdig

 

Wt het Canon verworpen sy,^m

 

d’Epistel van Barnabas aerdich,

 

Een Boeck ghenaemt: d’Wercken Pauli,

 

En d’Openbaringhe Petri,

 

Pastoris, ‘t welck ons Hermos dede,

 

’t Hebreeusche Euangelij mede,

 

En ander Schriften noch daer by.

 

Hoe hebben doch gheproeft de oude,

 

Wat schriften Godd’lijck zijn, of gheen,

 

‘t Is billick datment daer voor houde,

 

Sy waren met Gods Geest ghemeen,

 

End’ daer deur kondens onderscheen,

 

Wat uyt zijn Fonteyn was ghevloten,

m Boecken geheel v’worpen als niet Canonijck.

[p. 312]

 

Of watter quam uyt vuyle gooten,

 

Door menschelijck vernuft alleen.

 

Gods Geest is nu niet wech genomen,

 

Sijn kinders hy te recht noch leydt,

 

Maer om dat geen bedroch soud komen

 

Onder den naem van Heyligheydt,

 

Heeft God de saecke soo beleydt

 

Dat wy gheen Boecken meer behoeven,

 

Als een Toetz-steen, om aen te proeven

 

Als dese van authoriteyt.

 

Want seer veel Fabuleuse dinghen

 

Sou menigh Geest brenghen te pas,

 

^mOm vremd’ opiny in te dringen,

 

Valsch’ Euangelij eer men las

 

Van Petrus, Thomas, Mathias,

 

Ghelijck als noch in onse tijden,

 

Men Nicodemus wil aenstrijden

 

Twelck een versierde fabel was.

m Versierde Euangelien door eenige Ketters en Fabuleuse menschen toe ghesteldt, Euseb. lib. 3. cap. 25.

[p. 313]

 

Hier uyt nochtans is niet te sluyten

 

Dat God zijn woort alleen bevat

 

In het Canon, als of hy buyten

 

Dit perck geen woord der waerheyt hadt,

 

Daer is wel niet contrary dat,

 

Maer dit nochtans is maer ten deele

 

Een vrucht, waer van dat het gheheele

 

Is een on-eyndelijcken schat.

 

Iohannes acht zijn Euangelij^m

 

Alleen ghenoegh tot het gheloof:

 

Gods woort verwelckt niet als een Lely,

 

Noch werdt vernielt door brandt, of roof,

 

Noch datmen als een hout deurkloof,

 

Elck deel heeft kracht als al de masse

 

Voor hem, die daer wel op wil passen,

 

En niet en houdt zijn ooren doof.

 

Anders Gods woort waer onvolkomen,

 

Soo langh dees Brieven in ‘t ghetal

m Iohannes 20. 30.

[p. 314]

 

Van ‘t Canon niet zijn aenghenomen,

 

Of soo mens’ niet en hadde al:

 

Want dese schijnen by gheval

 

Vergaert te zijn, veel zijn verlooren:

 

Soud men daerom gheen volheyd hooren?

 

Die niemand soo ghevoelen sal.

 

Behalven datter zijn noch^mseven

 

Apostels, die gheen Schrift nae laet,

 

^mSylvanij Brief is achter bleven,

 

Zijnde ghestelt door Petri raedt:

 

Corinthens Brief men niet ontfaet,

 

Laodicen is niet vernomen,

 

Hoewle men yets daer van wil roemen,

 

‘t Ghetuyghenis niet vast en gaet.

 

Merckt dat d’Auteurs van de schrifture

 

Niet schreven met dit ooghemerck:

 

Dat haer gheschrift t’eenigher ure

 

Sou zijn vergaert tot een vol werck.

m Andreas, Philippus Thomas, Bartholomeus, Iacobus Zebeder, Symon Zelotus, Mathias.

m Schriften des nieuwen Testaments (blijckende 1. Cor. 5. 8. Coll. 4. 15. 1. Pe. 5. 12) ons niet ter hant gekomen.

[p. 315]

 

Sy waren in ghebeden sterck,

 

Wetende dat Gods Gheest veel meere,

 

‘t Hert kan verlichten dan haer Leere,

 

Hier mede troosten sy haer Kerck.

 

God doet beloft’ in d’laetste tyden,^m

 

Sijn Wet te schrijven in haer sin,^m

 

Want pen en inckt kan niet verblijden,^m

 

Is Gods Geest niet van binnen in,^m

 

Het selve dat van aenbegin,^m

 

Oyt is gheweest, sal altijd blyven,^m

 

Een kleyne tijd gheduerde ‘t schryven,

 

Maer sestien hondert jaer, of min.

 

Bereeckent eens al d’ander eeuwen,

 

Die zijn by na wel drie mael meer,

 

Veel volcken noch als wilde Leeuwen,

 

En hooren nimmermeer dees Leer,

 

Sou God die over al is Heer,

 

Haer doen te kort, en niet doen weten,

m Ier. 31. 31.

m Hez. 36. 27.

m Hebr. 8. 10.

m 2. Ioan. 12.

m 2. Cor. 3. 6.

m 1. Pet. 1. 25.

[p. 316]

 

Wat hy begheert in haer secreten,

 

En haer door ‘t Oordeel vellen neer.

 

^mGeen schrift hebben gehadt voorheenen

 

Melchisedech, Iob, Trismigisi’,

 

Nochtans is haer meer licht verschenen,

 

Als in menigh ghenaemde Christ’,

 

D’West-^mIndiaen te segghen wist

 

D’ondeugt van die haer quamen moorden,

 

Al haddens’ gheen beschreven woorden,

 

Dees kennis heeft haer niet ghemist.

 

^mZolon gaf seer veel wijse wetten,

 

Zocrates eenen Godt bekent,

 

Severus kondighd’ met Trompetten

 

Dat ‘s naesten Liefd is ‘t fondament,

 

Zibillen seyden pertinent

 

Hoe Christus soude zijn gebooren,

 

De Magi wistent oock te vooren,

m Goddelicke mannen sonder beschreven Bybel, alleen voor Gods geest gheleydt.

m Hieron. Benso.

m Verlichte Heydenen, niet sonder Goddelijcke kennisse zijnde, sonder wetenschap van de heylighe Schrift.

[p. 317]

 

Sy saghent aen het firmament.

 

d’Heydenen voelden God van binnen,^m

 

Oock deur ‘t aenmercken van ‘t ghebouw,^m

 

Maer en konden niet recht versinnen^m

 

Waer men den Schepper vinden sou:^m

 

Somm’ eerden Beeld van Man of Vrou,

 

Somm’ Sterren, ander ‘t licht der Sonnen,

 

Onwetend’ sy Gods-dienst begonnen,

 

Soeckende God in haer aenschouw.

 

Dees overdeckte duyster gronden

 

Heeft God ter laetster tijd verklaert,

 

En zynen lieven Zoon ghesonden,

 

Daer in zijn Liefd gheopenbaert:

 

Wy zijn van Goddelijcker aert,

 

(d’Apostel sprack) ghy wijse Heyden,

 

Wat laet ghy u tot Goden leyden,

 

Die doot zijn, en van minder waerd’?

 

Dus is de schrift van Boeck en Brieven

m Matt. 2. 2.

m Rom. 1. 20.

m Act. 14. 10.

m Act. 17. 24.

[p. 318]

 

Als tuyghen van ‘t verborghen goedt,

 

By een vergaert, deur Gods believen,

 

Waer van men danckbaer wesen moet,

 

Want hier door werd de Ziel ghevoed,

 

Ghelijck een minnaer door de schriften,

 

Van zijn bemind’, en ander giften,

 

Het welck zijn hert verblyden doet.

 

Ons Prins, bevesticht door ghetuygen,

 

Van schrift, van woort, en wercken schoon,’t Gheen dat wy door zijn Geest insuygen,

 

Want liefde doet daer van vertoon,

 

Maer wie sou durven eeuwich loon

 

Hoopen, ten waer dat dees secreten,

 

God door de schrift had laten weten,

 

En door ‘t exempel van zijn Soon.

Ioan. 15. 26.

Den Gheest der Waerheydt die van den Vader uytgaet, die sal van my ghetuyghenisse gheven, ende ghy sult oock

[p. 319]

ghetuyghenisse gheven, want ghy hebt van aenbegin by my gheweest.

Nota.

Niemant en sal meynen, dat dit Liedt is ghemaeckt tot verkleyninghe der Heyliger Schriftuere, gheensins: want de selve is biven alle Schatten ende Kleynodien weerdigh te achten, om datse ons onderwijsen kan ter Saligheyd: maer om te bewijsen dat de Gheest Gods (die hier van de Fonteyne en den oorspronck is) alsoo niet en is bepaelt en ghebonden, of hy en kan oock den Menschen leeren, en tot der deught op-wercken, op plaetsen en tijden daerse dese weerdighe Schatten derven moeten, soo dat den Mensche niet te min alle onschuldt benomen wordt, dat hy over de Liefde Godts niet klaghen en kan, ende gheen oorsaecke en heeft om in ‘t quaedt te blyven, niet teghenstaende dat hy verhindert is de Heylighe Schrift datelijck te ghenieten, want der aerden Rijck is vol van den Gheest des Heeren, soo Salomon in ‘t Boeck der wijsheydt leert.