|
| |
Geeritt Roosen und seine Geschichte der Kriegsereignisse seiner Zeit.
Von Paul Piper in Altona a/E.
(Fortsetzung)
Elck meenden den Admirael de Ruyter soude haer comen aentasten, en daervan daen dryven, maer voort naest wert het daervoor gehouden, dat hy expres last hat Seelant te bewaeren, om dat daer alleen voor de Engelse kans wass met haer scheepen in te comen.
Andere meenden, om datter geen vertrouwlyckheit onder de heeren staten wass, datter geen eenicheyt conde gevat worden, om aen den admirael de
| |
| |
Ruyter ordre te geeven, en soo bleef hy leggen, de Engelse en France swarfden soo wat heen en weer langst de kust, en verlooren te met al een schip en volck, int leste hielden se het meest voor Tessel, 't Vlie en Amelant soo men meende, te passen op de hollantse oostindise scheepen, die dat jaer wat laet uyt bleeven, die gewaerschout synde, dat de engelse vloot voort lant kruysten, liepen met haer 14 ryck en costelyck geladen op de Eems binnen, doch raeckten 2 a 3 engelse scheepen, die wat verre van de vloot gesteeken waeren, by haer daer se wat schutgevecht met hielden, maer conden haer niet doen.
Deese van de ontgaene buyt de tydinge aen de engelse en france admiraels brengende, die nu vry lang in see met hart weer en soo veel volck gesuckelt hadden, siende, dat se niet uytrechten conden, en dat haer oock deese buyt, die se meede naer huyss meenden te neemen, ontgaen wass, soo wenden se het naer Engelant, sonder iets teegen de hollantse scheepen oft oorlochs vloot te attenteren, en quamen soo sonder verrechtinge weer op de revier van Londen t'huyss en leyden daer met alle scheepen op, geevende de moet verlooren om dat jaer 1672 aen Hollant met landen iets te doen.
De schade, die de Franse ingeseetene, maer noch veel meer de engelse ingeseeten leeden, van de seuwse en hollantse copers met neemen van hun coopvaerdy-scheepen, wass onsegelyck groot, soo dat die inwoonders alsoo seer naer vreede wenschten, als de Hollanders, de Engelse seer malcontent op haeren coninck synde, dat die met Vranckryck aengespannen en haer weer tot deesen oorloch en schaede brochte, als de France en Engelse dus na huys gekeert waeren, krycht den admirael de Ruyter ordre naer de Eems te gaen, om de 14 ostindissvaerders daer aftehaelen, uyt de welcke d'meeste fyne waeren en speceryen door smacken over de watten al thuyss wass gehaelt; hy de afgehaelt hebbende, en in Tessel binnengebrocht, soo werden oock de meeste en swaerste oorlogscheepen in Hollant opgelecht, dander werden by de scheepen, die dien harfst noch naer de Oostzee en Norweegen uytvoeren, tot confoyers met gegeven.
Het hollans secoers van de Kyser en Brandenburger quam lancksaem by, doent meeste gevaer van dat jaer over was, sy comende conden nergens door oft over coomen, de France hielden altoos aen de ander kant van den Ryn, die doen juest heel groot wass, soo als deese aen de noordtsyde by den Ryn optrocken, soo trocken de Franse aen de suydtsyde op, en daer over viel de winter in, en trock elck in syn quartier. De France, die int sticht van Uytrecht, Gelderlant en Overysel laegen, hoopten op den winter, dat die haer een brugge soude maecken, dat se over yss in Hollant souden comen, en t'geen daer noch over was, oock te mogen vermeesteren. Maer die dienden de Grooningers better, want haeren commandant, Rabenheubt,
| |
| |
vercontschapte, hoe het in Coeverden met het garnesoen toestont, sent daerop den 20 december ao 72 ontrent 1200 man s'nachts uyt Groningen, overvalt het van 3 a vier plaetsen, krygt het oock met verlies van seer wynich volck met verrassinge in, als oock de cittadelle, een plaets, die anders onwinbaer geschat wort, daer was voor den bisschop niet alleen de plaets oft vesting met soo veel volck verlooren, hem den pass om weer in Groninger lant te coomen, belet, en hy buyten geslooten, maer meest alle het geschut, viermoesers, bomben, koegels, kruyt en loet, dat hy voor Groningen gehadt had, verlooren, hem den pass tot groote schade van hem afgesneeden en tot blyschap voor alle hollantse ingeseetenen en soo sadt Groninger landt daermet weer in ruste. Den winter bleef lang sonder vrost, maer naer half december begont sterck te vriesen, dat de waeteren begonnen over te houden, daermet waeren de France onder due de Luksenborg oock terstont gereet, om te marcheeren, quamen over yss in Bodegraef en Swammerdam, 2 groote dorpen als vlecken, daer se schandelycken onmenschelyck met vrouwen en maegde schenden omgingen, de menschen in de huysen bindende en bemaeckende aenstaecken en in verbranden, en wat dier gruwelen meer wass, dat oock de alderbarbaerste heydenen en Turcken het soo boos en godtloos niet souden maken, het welcke een nieuwe en deerlycke alteratie, schrick vreese en gekerm door heel Hollant maeckte, soo doort elende, dat se daervan hoorden, alss dat elck vreesde, dat het hem ende de syne oock soo stont te overcoomen, met dat se doen soo over yss overal waer se wilden, comen conden, soo datter met die van Ninive veel crachtige gebeden tot Godt gedaen en voor synen troon in ontferminge gecomen syn, die Godt de heere oock verhoort heeft, al had hy haer het water tot aen de lippen laten comen. Want in de volgende nacht gaf Godt de heere een soo schielycken dooy, met werme luchten veel reegen, alss oft in de soomer waer geweest,
waerdoor smargens het yss soo vol waeter stont en soo bross wass, dat se niet vorder trecken dorsten, en dien dooy duerden soo den heelen volgenden dach, soo dat se haer best deeden, om maer te rug weer uyt te comen, echter niet soo rass uytcoomen conden, oft 'twater wert soo veel opt yss, en tyss soo bros, dat veele tot de huyssliede huysen mosten keeren, om haer leeven te salveeren, omdat doen oock aen de Leek een dyck doorgesteecken wert, waerdoor 't water wel manhooger overt lant stont, soodat het water in de huysen quam, dat se haer na de solders en op de daeken mosten begeeven, sommigen op de boomen haer salveerden, van waer dat se met vaertuych gehaelt werden, en wert geseyt, dat selfs den vorst of due de Lucsenborg selve soo weer daeruyt gecomen is.
Naderhant in January begonn het weer te vriesen, dat men der genoech op gaen konde, maer de France ondernaemen het niet weer, doch viel ter- | |
| |
stont weer als te vooren op een schielycken dooy, en soo noch eens, meede niet lang aenhoudende, en ten vroor die winter niet weer, soo dat men daeraen claerlyck conde sien, dat Godt de heere seifst in deese besoeckinge noch voor Hollant wass, en dat al wat de France coninck met syn groote macht soo cort en krachtig uytgevoert hadde, niet door syn beleyt en macht, maer door toelatinge en besonder schickinge van Godt almachtig is geschiet, die den coninck van Vranckryck daertoe beliefden te gebruycken, soo om haer te castyen oft in de castydinge te verootmoedigen, en haer syne Godertyrrenhyt te toonen, want oft wel des conings oogemerck wille doen wel verder streckte en dat hy oock naer aller menschen ordeel machts genoech daertoe hadde soo moste noch conde hy doch niet verder comen, alst den oppersten coning hem toeliet en voorgenoomen hadde, gelyck hieraen claer te sien is geweest.
En is wel te gelooven, dat het veele menschen, die het harte wat te veel aen het aertse gehecht en door den goeden vreede, de fortuyne van voorspoet gedient hadden, in dien loop wat gestuyt heeft, tharte van aertse wat loss gemaeckt, het verstant verlicht, en 'tvertrouwen tot Godt de heere merckelyck verbeetert heeft, daer se anders in alle voorspoet leevende den heere haeren Godt mischien souden vergeeten hebben, hierdoor tot naer bedenckinge syn gecoomen, en tot erkentenisse van de onseekerhyt en nieticheyt der tytlycke dingen, alss Salomon seyt, dat het den heere een clyne saecke is, eenen rycken arm te maecken, als meede dat se doen claer hebben conen sien en erkennen, haeres Godts groote liefde en goetheyt, door deese soo overwonderbaere beschuttinge voor haere vyanden, om hem van harten te dancken, te looven en dat se hem doen de eere van haer behoudinge geeven conden, soo dat het ongetwyfelt veele tot dien stant gebrocht heeft, dat se met Davied geseyt hebben: ick dancke u daervoer dat ghy my verootmoedigt hebt, want eer ick verootmoedigt wert, doen doolde ick, maer nu houde ick u woort, ick besinne myne weegen en ick keere myne voeten tot uwe getuychenissen, ick haeste my, en ick versuyme my niet, om te houden uwe gebooden, en soo vertrouwe ick vastelyck, dat dit overval der Francen veelen in Hollandt daertoe oock gedient heeft, en tot soedaenigen omkeringe en stant heeft gebrocht, als meede tot dat gesicht syn gecomen, daervan den apostel Paulus spreeckt Rom 8 v. ‘wy weeten, dat die gene, die Godt lief hebben, alle dinck ten besten dient’ waermede wy dan dit hierby sullen laeten, en treeden eens weer terug tot des princen persoon, die nu met al syn favoriten mynde heel op den troon geset te syn door het veelhoofdige dier des gepeupels, en sien eens hoe hy weer gedaelt en by die selve in kleinachtinge gemaeckt is.
Den prince van Orangen, synde nu erfstadthouder, hooft en generaelismus over alle hollantse melitie, wass voort winter doen de France voort waeter
| |
| |
gestudt waeren, en van die kant niets meer doen conden, met 't meeste hollantse volck, uyt de hollantse provincien naer en in Brabant tot het spaense volck gekeert, daer hy meede als hooft en generael over gestelt wass, om soo het de naem had, teegen de France, die daer aen die kant (in de spaense Neerlanden) laegen, aen tegaen en, soo men meende, die daer van daen te dryven, maer daer wert niets gedaen alwast dat hy een groot volck onder hem had, men trock van deen plaets tot de andere, dan eens teegen de France aen, dan eens weer terug, ende de France laegen stil en saegen het aen, recht als of se malcander wel verstonden, en al willens malcander niet doen wilden, waerdoor het lant alom seer bedorven, en een groot gelt geconsumeert wert.
Want noyt is Hollant soo swaer en veel geschat, als het doen geschadt wert, dit doen des prinsen verdroot de Spaense, en niet min veel versiende Hollanders, om datter door dat groote gelt niet meer uytgerecht wert, veele begonnen over den prince te morren, oock 'tgepeupel, die soo vive la prins geroopen hadden en te vooren gemynt, dat het der heeren staeten schult was, dat de dingen soo slecht gegaen waeren, ja dat eenige onder de staeten (omdat se soo quaet prins waeren) het met Vranckryck hielden, om Hollant onder Vranckryck te brengen, eerst in myninge synde, wanneer sulcke uyt de regering waeren en 't gouvernement aen den prince alleen stondt, dan soude de waegen recht gaen en met het lant weer staen, als doen Wilhelmus van Nassouwen haer veltheer en prins wass, die haer (soose meenden en Godt vergeetende) vant spaense jock verlost had.
Als dit werck en doen des prinsen nu soo liep ende de winter inviel, meent hy cans te sien om een france plaets, Charleroy genoemt, boven Maastricht aen de Maes geleegen, met verrassinge in te krygen, en dat in den tyt, doen, Hollant int meeste gevaer stont om van de France over yss (alss gehoort is) overvallen te worden, hy treckt dan met alle ruyterye van 't hollantse en spaense volck in de vrost als te post uyt Brabant daernaer toe byde plaets comende, wass den gouverneur just daeruyt; alss die dit verneempt, maeckt hem op naer d'plaets, om daerin te coomen, compt snachts onversiens onder de Hollanders ruytery, die mynden, dat het van haer volck wass (soo men daerna seyde) en raeckt daerdoor, compt ongemolesteert in de stadt en stelt alles in postuer, hy soo doorgeraeckt synde, wort het bekent dat het den gouverneur wass geweest, waeruyt veele sustineerden, dat het wel met kenniss mocht weesen van een oft ander hooft, daer wast spel verbredt, daer stont men te raetslaegen, wat men doen soude. Daer hielt men in de winter sonder voeragie met soo veel perden int velt in vyants lant, de paerden waeren door de harde tocht nacht en dach te marseeren afgemadt, daer was geen ander uytcomste, alss soo men gecoomen, soo most men werom, en soo quam hy weer in Brabandt, daer haddet doen de prinss
| |
| |
verkorven, de Spaense en der selver ruyterye waeren scheldich, dat haer paerden soo getravalieert, en niets met uytgerecht wass, de Hollanders seer onverduldich oover deesen klackloosen aenslach, en meest dat hy soo verre van der handt was gegaen, theele lant in peryckel gestelt, om een stadt te winnen, doen se in dat groot gevaer van de France (over yss tot haer comende) gestaen hadden, 'twelck sy sustineerden, hy wel had hooren te weeten, dat sy alst begon te vriesen, sulx van de France te verwachten hadden, gelyck gebleecken was, wat schade dat se daerdoor hadden geleeden doort renueeren van soo schonen dorpen en verliesvan soo veel menschen vant haere berooft, veel dochters en vrouwens geschent, meenicht vermoort en in de huysen verbrant waeren, hierdoor soo begonden by veelen qualyck van den prince gesproocken, en by sommige quaede gedachten over den prince gemaeckt te worden, veele begonnen weer aen de vermoorde 2 broeders de Witten te gedencken, wenschten die weer te hebben, om die neffens andere, die afgeset waeren, weer in de regieringe te mogen sien, maer wat wast, men had den prins nu soo hooch ingeset en hy had overal syn creaturen en favoriten onderde melitie en in de regeringe, 't mosten nu soo door, even wel, veele die goet prinss waeren geweest, nu onder de regeering gecoomen synde, begesten anders te gevoelen, die ondertussen noch van de oude in de regeeringe waeren gebleeven en met de nieuwe soo wat heulen mosten, merckende deese verandering by haer metcoleegie, en hoorende, watter onder 'tgepeupel omginck, begonnen van de lantsaecken wat ronder te spreecken en kreegen soot hooft weer wat boven.
Als Jan hagel nu begon te sien, dat het met den prins soo niet ginck, als sy gemeent hadden, maer soo slecht aen alle kanten uytviel, en datter soo veel groote schattingen op schattingen geset wierden, en niet veel teegen de France met uytgerecht wort, soo begonnen die oock weer naer de staeten te luysteren en van de staetse regeringe te houden.
Als nu deese murmuratie soo in Hollant omginck, soo quam den prinss, met 't meeste Hollants volck, uyt Brabant weer in Hollandt, doent meste gevaer uytgestaen wass, en beschickten dat alle schansen en plaetsen wel beset werden, om oft het weer op een vrost viel, de France souden mogen gestudt werden.
Maer, als geseyt, Godt de heere gaf miraculeus sulcken sachten en onbestandigen winter, datter voor de France geen cans was, ofter al een 2 reysen een vrostien quam, dat se het dorsten avonturen, want sy waeren het eerste mael soe daervan, en weer terugge gecomen, al wast dat se soo veel schaede daermet gedaen en wel wat buyten becoomen hadden, dat se het soo niet meer avontueren dorsten.
De winter soo gepasseert synde, daer de France generaels veele op Hollant in mynden uyt te rechten, soo quam int voorjaer den prinse van Conde
| |
| |
met eenige duysent mann weer af, en setten hem daer met by Naerden, in myninge om van daer langst den dyck naer Muyen door te breecken, en soo van daer in Hollant te coomen, bruyckten alderhand middel en force, maer wert van lant en met vaertuych door dien het water opt lant stont, van byde syden soo begroet en ontmoet, dat hyt naer verloop van eenige weecken sacken liet, en van daer trock, latende de stadt Naerden en ander steeden wel beset en treckt soo met een gedeelte volck, dat buyten de garnesoenen wass, heel uyt de provincien van Hollant naer den coninck, die oock met een corpus ontrent Mastricht by Luyck lach. Daermet ruckte den coninck met deese macht voor Mastricht, en tasten dat met alle force aen, laet het van verschyden bateryen continueerlyck dach en nacht beschieten, tot dat hy groote bressen in de wallen geschooten hadde, daermet laet hyt bestormen en storm op stormen doen, die de beleegerde seer deftich afsloegen, hetwelcke de france soldaeten kleinmoedich maeckten, oock veel adel en grooten (die den coninck in syn teegenwoordicheyt haer couragie sochten te betoonen en te behagen) deede sneuvelen, soo datter veel volck doot bleef, echter den coninck wildet perfors, soo hy meende, hebben, hielt niet op de stormen te continueeren, ja selvensouie hy, soo geseyt wert, het volck daertoe aengesproocken en aengedreeven hebben, den gouverneur dit gewelt en oock 't sneuvelen van syn volck siende, daertoe der inwonderen onwillicheyt tot vechten oock verre het meeren deel papist, meer tot de Franse als tot de gereformeerde hellende, en op het oovergeeven dringende, uyt vreese, soo de France het stormder handt inkreegen, gevaerlyck met haer stont uyt te vallen, soo resolveert hy tot accort, om de stadt te overgeeven, en becompt oock van den coning een reysonabel accort, naer krychs manier uyt te trecken.
Den coning Mastricht met sulcken forse en in soo corten tyt ingenoomen hebbende, mynden elck, dat hy aen die cant voorts soude gaen, Breeda, den Boss, en ander plaetsen, daer noch der staten volck in wass, deen voor en dander naer voorneemen en die oock met forse als Mastricht aentasten soude maer den coning nam daernaer niet meer voor, en 't wass by hem en alle France na der hant te lande eenige maenden soo stil, als oft erstilstant van waepenen was gemaeckt, sommige ordeelden, om datter sooveel van de grooten en adel voorgesneuvelt waeren, dat hy geen moet hadde soo met forse meer steeden aentetasten, soo dat men in lange tyt heel wynich van des coning van Vranckryck bestier hocrde, datter oock al spraeck ging, oft hy voor Mastricht wel van een koegel mochte geraeckt en doot syn, maer dat het van de groote voor de gemene man en offeciers secreet gehouden wert, 'twelck daernaer anders is gebleecken; sullen dan hiermet tot deese tyt in ao 73 'toorlogen te lande staen laeten en keeren ons weer tot de see oorloch vant jaer 1673.
| |
| |
Den winter van ao 72 gepasseert synde, maecken byde partyen int voorjaer ao 1673 hear scheepsvlooten weer toe, de Hollanders quamen int voorste van may met ontrent 80 scheepen in zee, de France en Engelse met ontrent 90 scheepen, daeronder weer eenige seer schwaere scheepen, veel grooter als onder de Hollanders, en seer starck met soldaeten beset, en quamen alsoo int laetste van may weer met malcander tot een fel en vreeslyck gevecht, van smiddaechs ten elf uhren tot laet in den avont. De hollanders verlooren daerin 2 scheepen, hoe veel de andere, kreech men niet te weeten, met den avont oft nacht inviel, schyden se byde van malcander aparent byde verposinge soeckende, de Hollanders keerden weer op haer rendevoes plaetse onder haer kuste, en repareerden het redloose aen de scheepen, de Engelse en France sochten smorgens de Hollanders niet weer aen, maer haddent snachts al gewendt naer de vlaemse kuste en settent achter de vlaemse bancken voor Duynkercken.
De Hollanders daervan tyding krygende, gaet den admirael de Ruyter met de vloot daernaer toe, hy daer na de middach ontrent 3 a 4 uhren comende lichten sy haer anckers en staecken over naer de revier van Londen, houdende alseylende maer schudtgevecht, wyl de Engelse en Franse geen stant wilden houden, maer haer beste deeden, om binnen haer haven te coomen, en soo viel den avont in. De Engelse en France quamen oock sander daechs niet weer uyt, al soo wendent de Hollander weer naer haer kuste voor Seelant, daer se het hielden en van alles weer versien werden, bleeven daer soo leggen wachten, oft de Engelse en France weer souden uytcoomen, maer het duerden by 2 maenden, eer se weer uyt quamen, want se haer niet alleen weer gebertert en van alles wel versien hadden, maer waeren (so men seyde) wel met 12 a 14,000 man krychsvolck versterckt en in a parte scheepen noch met 3 a 4,000 ruyters, soo dat men niet anders te gemoet sach, als dat se in Zeelant souden soecken te comen, oft hier oft daer te landen, waerom oock de hollantse vloot versterckt en belast wert onder Seelant te blyven, soo was oock Seelant met soldaten wel beset, en voorts de heele hollantse kust soo veel men konde, oock de onderdanen met geweer versien, want men van haer toerustinge in Hollant alle naricht hadde.
Ontrent 1/2 july quamen de France en Engelse weer uyt, met alderly vaertuych by de oorlochscheepen, tsamen by 200 sterck, sy vonden de hollantse vloot, alss haer oock bekent wass, onder de wielingen voor Seelant leggen, maer quamen der niet op af, noch taelden oock niet, om daer te landen, aparent geen cans siende, oft van de Ruyter dan vervolcht en beset te conen worden, soo lieten se het langs de hollantse kust heen staan, die oock wel beset wass, waerdoor geen kleine beroerte en vreese overal en Hollant wass, dorsten echter nergens ondernemen te landen,
| |
| |
werden oock van den admirael de Ruyter niet vervolgt, om dat die, soo men seyde, expres order had het voor Seelant te houden, alsoo sackten se af tot voor Tessel en het Vlie, daer hielden se het wel 14 da oft langer gaende dannens voor de Gaeten, als oft se daerin wilden dan weer in zee.
Tot ontrent half augusto doen kreech den admirael de Ruyter ordre, om haer aen te tasten, die compt haer daer den 18 augusto oude styl by, met een snydlycke windt dat daer een overlantse wint wass, alwaer de Ruyter met de syne wel bedreeven waeren, leyt het dicht onder de wal naer haer toe en krycht daermet de loef; alsoo ginck daer met (van smargens ontrent 8 uhren) het gevecht aen, met sulcken vreeslycken schieten, als oft het een geduerigen trommelslach wass, gelyck ick selven doen just in Harlingen synde, hebbe gehoort en gesien, hoe dat de ruyten in de vensters schudderden, ja het aerdtryck dreunden, en dat duerden soo den geheelen dach tot in de nacht, die doen niet heel doncker was. Het maeckten dien dach alom onder de inwoonderen groote vreese, om dat het gevecht soo lang duerde vreesende, dat haer vloot het teegen die groote macht te quaet hebben soude, oock om dat men somtyts hoorde, alss oft het schieten naderde, soo beslooten se, dat de haere de neerlaeg hadden, ende de vlucht naer Tessel en Vlie naemen, maer naer de middach en tegen den avont conde men hooren, dat het verder en verder van de Wal wass, waeruyt dat se hoope hadden, dat dandere voor weecken, gelyck oock geschiet wass en men des ander daegs hoorde, waerdoor groote blytschap overal in Hollant wass en Godt te dancken veroorsaeckte, oock wert geseyt, dat de France maer ruym 2 uhren gevochten hadden, daerna afgeweecken en haer buyten scheuts gehouden, maer dat de Engelsen deftich hadden gevochten en waerdoor van byde syden veel volck wass gebleeven, als meede eenige scheepen den avont en nacht invallende en veel scheepen soo redlooss dat elck maer om een goet heen coomen sach, wendent de Hollanders near haer kuste en stuttden de alderredlooste scheepen en de gequetste menschen in Tessel binnen, dander bleeven in see, de France en Engelse wendent heel naer de Engelse kust, en liepen op de revier van Londen binnen, sonder dat men te weeten kreech, hoe veel sy verlooren hadden, maer enquamen
dien herfst niet weer uyt, en wass dit de derde seeslach, die de Hollanders teegen die 2 machtige coninge vlooten gedaen hebben, waeruyt men sien can, hoe wynich dat den vleeslycken arm (daer veel menschen soo opsien en aenhangen) vermach, wanneer Godt de heere het niet toelaeten wil, oft syn handt het niet beschickt, wanneer hy een lant oft stadt straffen oft castyen wil.
Cort naer dit gevecht treckt den prinss van Oranien voor het steedeken Naerden, beleegert het naer de hollantse maniere met aprosien, mineeren en bateryen ontrent 4 weecken lanck, soo dat den gouverneur, geen ont- | |
| |
set siende het met accord overgaf, daer den prins doen weer eenich credit en eere by den gemeenen mann met kreech. In de maent van October werdt de alliancie tussen Hollant, d'keyser en coning van Spannigen tot een vaster verbinteniss gemaeckt en geratificeert, daermet liet den keyser oock den coninck van Spannien, Vranckryck den oorloch aenseggen en hem voor vyandt verclaeren, alsoo vielen oock daermet 2 vorsten van Luneborch tot Hollants assistentie den kyser by en tonden sich vyanden van Vranckryck, maer Sweeden was met Vranckryck in Aliancie getreeden en verklaerden hem daertoe, brocht in Pommeren door 'tfrance gelt, vry een deel volck tesaemen, en leyde sich int coervorst van Brandenborchs lant, half als vrindt, half als vyant, met de inwoonderen schattingen afteneemen, 'twelck hem daerna qualyck bequam.
(Fortseizung folgt).
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd