Germania. Jaargang 1

Mengelingen.

Junkermann in Wien. ‘Zwei Stunden behaglicher Heiterkeit im kleinen Musikvereinssaale - das war der grosse Erfolg August Junkermanns, der nach vieljähriger Abwesenheit in Wien erschien, um uns zu beweisen, dass er jung geblieben ist, immer derselbe rührige und geniale Interpret seines niederdeutschen Lieblingsdichters. Wenn sich dieser Künstler mit den prunkvollen Dekorationen und der Würde eines Ministers an dem Lesepult niederlässt, glaubt man beinahe an einen Vortrag voll Ernst und Strenge Nun aber blitzt und leuchtet es auf in seinem Auge, ein breites behagliches Lächeln belebt das Minister-Antlitz, und das Publikum athmet lächelnd auf; denn nun erkennt es in den vornehmen Herrn mit dem rothen Ordens-Halsbande und der weissen Krawatte seinen lieben alten Freund, den Herrn Entspekter Bräsig’, den lieben Onkel, der so wunderliche Schnacken und Schnurren zum Besten gab. Da höre man nur, wie es ihm in der ‘Kaltwater-Heilanstalt’ ergangen ist, oder wie er beim Einzug des Herrn Leutnants in Pümpelhagen die weiss-tintenschwarze Fahne geschwungen hat, oder wie er den Kaufmann Kurz die Ehrlichkeit lehrt - ja dass muss man hören, wenn mann einmal ehrlich lachen und sich gar nicht ärgern will. Junkermann ‘liest’ auch gar nicht, er spielt. Man vergisst seinen Frack und seine Krawatte und sieht ihn wahrhaftig auf der Bühne in all den Personen, deren Sprache er redet, die er ohne jede Theaterapparat leibhaftig verkörpert. Sogar den ‘Spatz Jochen’ glaubt man ihm, und die Primadonna Nachtigall und den ‘Mausebock’ - es ist, als hörte man das lustige Zwitschern und grämliche Zanken in der Spatzenfamilie, welche die menschlichsten Dinge erlebt: Das ganze grundkomische Ensemble von Pümpelhagen ersetzt uns dieser einzige Mann, der den erfindungsreichen Onkel Bräsig, den schnarrenden Leutnant Axel und den blitzdummen David Däsel sprechen lässt, als stünden sie nebeneinander auf der Bühne. Das ist Kunst! Ein Schauspieler, der ohne Theater die Welt durchreist und im Lesezimmer die köstlichen Vorstellungen giebt. Behagliches Lächeln und schallendes Lachen, donnernder

[p. 607]

Applaus und stürmische Hervorrufe lohnen ihn reichlich, und das ausverkaufte Haus fehlt auch nicht, um das angenehme Theaterbild vollständig zu machen. Und zum Schluss giebt es noch einen praktischen Separat-Erfolg für den Dichter, der von dem Namen Junkermann geradezu unzertrennlich geworden ist. Man beschliesst, ihn auf jeden Fall zu lesen, zumal uns dieser Interpret beweisst, dass man den Dichter auch verstehen kann. So mehrt Junkermann stetig und sicher Fritz Reuters Gemeinde; er redet mit gewandeter Zunge und allgemein verständlichem Worte des Dichters ewig heitere Sprache.

_**_*

Fransche Geleerdheid. - Dat de verlichte geesten van la grande nation meestal heel weinig afweten van wat er buiten hun land geschiedt, is elk bekend, doch dat ook een hunner grootste schrijvers, Victor Hugo, tot die soort behoorde, zal menig verwonderen. Das litterarische Echo, schrijft in zijn nummer van 15 Maart ll. naar aanleiding van een werk van Max Banner, Das französische Theater der Gegenwart getiteld, het volgende: ‘daartegen teekenen wij verzet aan, als zou onze groote meester Goethe een sterken invloed op den phrasendichter (Wort-prunkenden Dichter) der Fransche romantiek uitgeoefend hebben. Victor Hugo wist zoo weinig van Goethe af dat hij Schillers Wallenstein voor een werk van den eerste hield en dat hij op de vraag of hij Goethe las, antwoordde’ ‘Non, mais je lis Schiller, c'est la même chose!!!’

_**_*

Das städtische Archiv in Dortmund ist um einen wertvollen Schatz bereichert worden: eine alte Handschrift des Dortmunder Rechts die kürzlich im Arnsbergischen in einer Kiste unter altem Gerümpel gefunden worden ist. Es handelt sich um Folgendes: Der Ordenshochmeister Anno von Sangerhausen beabsichtigte 1262, im Verein mit dem Bischof von Kurland an der Memel eine Stadt zu gründen, die Neu-Dortmund heissen sollte. Er forderte das Dortmunder Recht hierfür ein. Von dem Antwortschreiben der Stadt ist ein Exemplar vorhanden.

_**_*

Waarom dient het zwijn als zinnebeeld van geluk? - Elke Duitscher kent de beteekenis ‘Glücksschwein’ en de nationale uitdrukking: ‘Schwein haben’ voor ‘geluk hebben’, doch weinigen weten er den oorsprong van. De samenhang is heel wat verder te zoeken dan in de vergelijking, dat het zwijn om zijne vetheid en zijn zucht naar gemak, als zinnebeeld van een goed-leven en gelukkig-zijn, zou aanzien worden; integendeel ligt het verband vrij dieper en klimt de oorsprong tot een eerbiedwaard ouderdom op. Dat bewijst reeds de uitgebreidheid dezer begripsverbinding. - Spaarbussen onder den vorm van een zwijn, als

[p. 608]

‘Geldschweine’ of ‘Pfennigschweine’ betiteld, vindt men niet enkel sinds lang in Duitschland, maar ook in Nederland en Schotland, waarschijnlijk ook nog in andere Europeesche landen, waar z'ons onbekend zijn. Prof. Schlegel, de uitmuntende kenner van het Chineesch, zegt, dat ook de Chineezen het eerst eene vergelijking gemaakt hebben tusschen eene spaarbus en een zwijn. De naam ‘geldzwijn’ voor een spaarbus is in sommige landen zóó ingeworteld in de volkstaal, dat zelfs die spaarpotten zoo genoemd worden, welke in 't geheel den vorm van een zwijn niet hebben. In Schotland wordt over 't algemeen elke groote pottenbakkerij ‘pig’ genoemd; of dit nu een overgang is op de aarden spaarpotten, valt nochtans te betwijfelen, daar ook ruw ijzer in 't Engelsch pigiron (zwijnenijzer) geheeten wordt. Met het oog hierop blijft dus nog veel op te helderen, daarentegen is de samenhang van zwijn en geluk voor de Germaansche landen uit de oude sagen goed verklaarbaar. Bij het feest der Winterzonnewende werd door onze voorouders een zwijn gebraden en gegeten als het heilige dier des Zonnegods Freyer, wiens geboorte en terugkeer men in dit feest herdacht.

Het zwijn van den Zonnegod, dat een meesterstuk van dwergen was en met zijne gouden borsten den glans der zon voorstelde, trok den godenwagen of diende den god tot rijdier; in begrijpelijken samenhang met de werkzaamheid van den Zonnegod, werd dit zijn zwijn een zinnebeeld der vruchtbaarheid. Deze oude beteekenis is in de hierboven vermelde vormen tot heden bij het volk behouden, ofschoon weinigen waarschijnlijk van hen, die een gelukszwijntje aan de horlogieketting dragen, gissen dat zij daardoor een oudheidensch geloof huldigen.

Hoe de Chineezen tot gelijke voorstelling gekomen zijn, kunnen wij niet oplossen.

_**_*

Germaansche vond. Een groote merkwaardigheid bezit het Stader ‘Museum’. Het is de volledige, nog zeer goed behoudene kleeding van een Germaan van rond de 6^de eeuw n. Chr. Zij is door den bestuurder Lindenschmitt van het Romeinsch-Germaansch ‘Hauptmuseum’ te Mainz in haar geheel hersteld. Zooals bekend is, hulden de oude Germanen zich in een groot wollen deken, dat zij op den rechterschouder bij middel van een doorn of een bronzen naald vastmaakten. Het museum bezit veel zulke naalden. Den mantel zelf meer dan 1000 jaar ongeschonden te bewaren, ware onmogelijk geweest zonder de looistof van het turfland. De mantel werd namelijk in het turfland bij Ober-Altendorf gevonden. Al de deelen der vond hebben eene bruine tabakskleur. De mantel heeft een donkerkleurigen boord van ongeveer een vinger breed en omtrent twee duim lange franjes. De lengte is 2.40 meter, de stof

[p. 609]

is uit wol en de draden zijn in sterkte aan die van zeildoek gelijk. Bovendien werden twee fijnere wollen bandjes gevonden, welke met lederen riemen kruiswijs om de kuiten werden gebonden. Van de twee lederen schoenen is de eene 27, de andere 30 centimeter lang. De vond werd volledigd door een schedel met rosse haren, een stuk menschenhuid en twee stuk zilveren hangsieraden welke om den hals werden gedragen. Verder zijn andere kleedingstukken, die door het uit den grond halen waren geschonden of gescheurd, terug tot een schoon geheel samen gebracht.

_**_*

Het land van de Klokken.

De Zar Kolokol van Moskow is 23 voet hoog - maar kan nooit geluid worden. Big Ben - Dikke Benjamin - van St-Pauluskerk te Londen, is geborsten. De Kaiserglocke van Keulen heeft geen zuiveren klank. De Sturmglocke en de Thorglocke van Straatsburg moesten hergoten worden.

Het Land van de Klokken is Vlaanderen. Daar woonden de beroemdste klokkengieters van de wereld: Van der Gheyn, Dumury en Hemony. De beiaarden van Brugge, van Mechelen, van Antwerpen zijn hun werk. De oudste klok van Antwerpen is Horrida, gegoten in 1336,

De Mariaklok van Antwerpen werd voor de eerste maal geluid bij de Blijde Inkomst van Karel den Stoute, dus ook uit de vijftiende eeuw. Carolus is een geschenk van Keizer Karel. Zij werd gegoten uit koper, zilver en goud, en heeft een half miljoen waarde. Zij wordt tweemaal in 't jaar geluid.