Germania. Jaargang 1

Het Paradijs.

Een drietal boogscheuten van de kerk verhief zich, boven een berg van dooreengevlochten takken en twijgen, het buitengewoon hoog schaliëndak van het kasteeltje, ook de Wildernis genoemd. Brak de winter aan, dan viel al het loover neer, en twee rijen kruisvensters verschenen als groote oogen, die langzaam ontwaakten, en droef vóór zich heen staarden.

De eigenaar, mijnheer Roos, bewoonde, met een bejaarde meid, een klein burgerhuis, eenzaam achter de pastorij gelegen. We zagen hem zelden of nooit, behalve in de vroegmis; dáár zat hij met gebogen hoofd in den hoek van eenen der pijlers, die den toren schragen ... Langs een houtrijke dreef, waardoor niemand mocht gaan, bereikte hij ongemerkt de Wildernis, en bracht er schier altijd den voormiddag door ...

Een twintigtal jaren geleden, op een prachtigen lentemorgen, werd hij met zijn jonge vrouw, in een rijtuig met twee paarden, in stoet door de boeren naar de kerk en vervolgens naar 't kasteeltje gebracht, waar hij de wittebroodsweken zou doorbrengen. Wat was de jonge vrouw schoon! Melk en bloed, zei men... Ze had stralende kastanjebruine oogen onder zwarte wenkbrauwen. Mijnheer Roos was overgelukkig, en soms hoorde men tot op de dorpsbaan, hoe hij met heldere barytonstem juichende liederen zong. Eerst toen de herfst zijn killigen dauw in het hart der laatste bloem liet zijgen, vertrokken de jonggehuwden weer naar de stad.

De winter was nog niet om, en reeds was mijnheer Roos terug .. alléén! Zijn trekken waren vervormd, en diepe melankolie lag in zijn oog. ‘Zijn vrouw is dood!’ dacht iedereen, doch later drong 't nieuws tot hier door: ze leefde nog, en was ... weggeloopen! ...

Mijnheer Roos betrok de kleine woning achter de pastorij. Telkens zijn meid zich op het dorp vertoonde, en men door haar iets wilde vernemen, hield ze zich dom en doof.

Van lieverlede werd men aan die twee zonderlinge wezens gewoon; deze leefden voort, eenzaam en vergeten. Niemand, zelfs geen bedelaar, mocht bij mijnheer Roos aanbellen, en toch wist men, dat de man niet hardvochtig was: hem was het te danken, dat er geen armoede meer op 't dorp heerschte; zijn gunsten werden uitgedeeld door tusschenkomst van onzen pastoor.

Het kasteeltje had voor mij een onbeschrijflijke aantrekkingskracht, doch er in

[p. 38]

geraken, daar viel niet aan te denken: het was omgeven door een ringgracht van een tiental meters breed; de brug eindigde vóór de stevige deur van een klein gebouwtje - het spreekhuisje - waarvan de muren langs voren uit het diep water oprezen.

De tuin om de heerenwoning mocht wel een wildernis heeten: nooit werd er de spade in den grond gestoken; planten en houtgewas tierden er in volle vrijheid, slingerden zich door elkander, klommen al hooger en hooger, vormden sombere, opeengestapelde bladerenmassa's. Van af den boord der gracht ontwaarde men eenige prieelen, die reeds lang zoo wild opschoten, dat men te vergeefs naar een ingang zou gezocht hebben; in den zomer hingen hier en daar eenige rozenstruiken hun schitterende bloemen tusschen het donker loover; boven half vermolmde knotwilgen staken oude vlierboomen hunne kruin op, en achter hoog elzenhout stond een goudenregen bij twee purperen hagedoorns; dichtbij, vóór weelderige netels, gloeiden in Juli roode aalbeziën; bij de brug verhieven zich zware kersenboomen, die in de lente hun takken, met koralen opgesmukt, naar alle zijden uitstaken; ronde, blauwachtige pruimen, aan haar lange stelen, spiegelden zich in 't water; een aantal appel- en pereboomen, - nevens een schier onmerkbaar geworden weg, - stalden in den herfst hun blozende vruchten ten toon. We wisten, dat geen hand er iets plukte, dat vogels, wespen en alle ongedierte er alléén feest vierden.

In mijn oogen was het een echt paradijs

En wat zorgenvrij bestaan leidden er de gevederde bewoners! Nooit werd hun rust gestoord; in 't voorjaar klom uit boom en struik een gezang op om het hart aller bengels aan 't poppelen te brengen; in de hooge kruinen ontwaarde men een aantal nesten; onder het dak van 't kasteeltje tjilpten de musschenjongen; allerlei vogels vlogen de holle tronkwilgen in en uit; in alle heesters werd bouwstof gedragen! ...

Ook langs buiten was de gracht met dicht kreupelhout beplant, waarin men zich zoo goed verbergen kon. 't Was daar, dat ik mij, in mijn ledige uren, aan den boord van 't water zette, tusschen de malsche planten met haar spatel- of zwaardvormige bladeren, haar zware schermen, bevallige pluimen of lieve bloempjes. Ik was er vooral gaarne, als de avond daalde rust en vree over 't dorp neerzeeg, en de bedeklok klepte.

De zwaluw, die heel den namiddag over 't water had gestreken, vloog heen; de groote waterjuffer zocht een schuilplaats tusschen 't lisch; soms verhief het loover-kikkertje de stem, terwijl de vogels zwegen, en de muggen boven mijn hoofd hun weemoedig liedje zongen.

Op veel plaatsen was de gracht overdekt met eendenkroos; elders kon ik tot diep in 't water de zeden der bewoners gadeslaan; meer dan eens zwom een visch voorbij; o, wat klopte mijn hart van verlangen! Ik vervaardigde een hengelroede: een draad met aardwormen aan een langen stok, zonder meer; dikwijls kreeg ik beet, doch nooit trok ik iets op: dit kon mij echter den moed niet ontnemen. Maar wat mijn begeerte in den hoogsten graad kittelde, was een roode visch, dien ik ook hier dikwijls ontwaarde, en ik kon mij maar niet verklaren, hoe die er gekomen was. Hoelang was hij er reeds? Soms lag hij rustig aan de oppervlakte, of hield zich roerloos aan den kant .. Met ingehouden adem naderde ik in dit laatste geval; dikwijls kon ik hem schier vatten, doch telkens ik toegreep ontsnapte hij mij, al raakte ik hem ook vaak met de vingers. Zekeren middag hield hij zich op een tweetal meters van den boord tusschen de biezen; ik verloor hem niet uit het oog; ik hoopte, dat hij nog dichterbij zou gekomen zijn: te vergeefs. Mijn vrij uur vervloog, de school wachtte op mij. Ik stroopte de broek op, trad in 't water ... De visch zwom meer naar 't midden ... Ik volgde hem behoedzaam, steeds verder en verder ... Plots keek ik verbaasd om mij heen, blikte verrast naar de overzijde: reeds had ik meer dan de helft van den weg afgelegd; er was hier dus een doorwaadbare plaats, die toeliet in 't Paradijs te dringen. 'k Was buiten adem,

[p. 39]

en moest om wil van mijn ontroering op mijn stappen terugkeeren .... Daar klonk luid het klokje der school: langer mocht ik hier niet toeven, doch morgen zou ik den doortocht wagen! ...

Na vier uren had ik thuis noch rust noch duur, en meer dan eens mompelde moeder ongeduldig:

‘Wat scheelt er toch aan den jongen? ... Hij kan geen oogenblik stil blijven!’

't Was waar! Ho, wat groote dag zou het morgen zijn! Ik was een hartstochtelijke lezer van reisverhalen, en dien nacht droomde ik, dat ik op 't kasteeltje rustig in een kamer zat, waarvan de vier wanden met boeken bezet waren, en alle mocht ik lezen! ...

Ik vond een buitengemeen genoegen in het vertellen aan mijn makkers van allerlei avonturen. Hoe keken ze mij de woorden uit den mond, als ik de roodhuiden hun oorlogskreet liet aanheffen, de strijdbijl zwaaien, den vijand aanvallen, hem levend scalpeeren; we naderden op een oorlogschip een onbekend eiland, de wilden stonden huilend op de kust, schoten duizenden pijlen op ons af.... een kanonschot donderde los, dreef ze allen op de vlucht; we landden aan, en ontdekten wonderlijke planten, bloemen en vruchten; de bosschen krioelden van vogels, de rivieren wemelden van visschen. Nu eens keerden we reusachtige schildpadden om op haar rug langs het strand, dan eens zagen we, hoe de schrandere bevers in den vloed een dam opwierpen, om er hun woningen achter te bouwen; op snelle paarden storm len wij, over de onmetelijke zandwoestijn, de struisvogels achterna, of, hoog op een olifant gezeten vielen we den tijger aan; overgroote slangen wentelden zich voort door 't gras, of klommen tegen eeuwenoude boomen op! ..

Hoe zou ik weldra mijn speelgenooten met mijn nieuwe verhalen verbazen!

Eindelijk brak de morgen aan; 't was een Zaterdag.

In de school was ik bijzonder stil; ik mocht mij nu niet doen straffen, want dan hield de meester mij een half uur langer, en van moeder kreeg ik zoldergevangenis met een snee droog brood en een kruik koud water; deze twee laatste zaken ontvingen we altijd, zelfs dan, als we slechts pas de tafel verlaten hadden. Ik veronderstel, dat moeder het geen opsluiten achtte, of er behoorde droog brood en koud water bij! 's Avonds kwamen we niettemin allen aan den disch ...

We waren gezessen thuis, ik was de oudste; den Zaterdagnamiddag hadden we vrijaf. Men liet ons optrekken, om niet in den weg te loopen, want moeder en de meid goten dien dag zoo vreeslijk veel water, dat ik nu nog in mijn verbeelding met zeker huivering het onafgebroken geknars der pomp hoor, en het bruisend uitkletsen der emmers; ik zie nog de druipende tafels, de sijpelende stoelen, de lekende deuren en vensters; een echte beek vloeide langs 't gootgat weg. Iedereen moest zich uit de voeten maken; zelfs vader greep na't middagmaal den stok, en begaf zich naar de stad om, er de wekelijksche boodschappen te verrichten. Toen de avond viel, was de schoonmaak gedaan; onder duizenden voorzorgen mochten we dan binnen komen; wit zand was over den vloer gestrooid, versch gestreken gordijnen hingen voor de reine ruiten, alles was kraaknet ...

Ik wist, dat mijnheer Roos zich elken dag naar 't kasteeltje begaf, er gewoonlijk tot den middag bleef en daarna zelden nog weerkeerde, maar thuis in zijn tuintje werkte, en er schoone bloemen kweekte.

Eer ik in den hof van 't kasteeltje drong, wilde ik mij verzekeren, of de eigenaar hetzelve verlaten had. Na de school, om elf uren, sloop ik ongemerkt achter den molen in 't koren, kwam langs een grooten omweg bij de eenzame dreef, verborg mij daar in de hooge rogge, en wachtte. De dreef was bezoomd met oude knotwilgen en dichte hazelaarsstruiken, doch door een opening tusschen het gebladerte zou ik mijnheer Roos zien voorbijtrekken ...

Plechtig stil was het om mij heen, slechts een hommel gonsde tusschen 't gras aan

[p. 40]

de droge sloot; de zon straalde warm aan een vlekloos blauwen hemel; soms bewoog een windje langzaam de halmen, en een stil zuchten liep voort over 't wijd, eenzaam veld; een weemoedig gevoel zonk in mijn binnenste, of ik een misdadiger was, die een schanddaad wilde plegen ...

Nog dezen morgen had ik gedacht, voortaan iets meer dan vroeger te zullen zijn; dat ik nu op 't dorp zou leven in geheimzinnigheid, ver boven de anderen staande; ik zou de Robinson Crusoë van mijn nieuw ontdekt eiland wezen, en op een van die beroemde reizigers gelijken, die, alle gevaar trotseerende, zich op ontdekkingstochten begeven ...

En nu werd ik bang, was op het punt den aftocht te blazen.

De torenklok luidde 't middaguur, en ik vernam een zachten stap. Ik keek ademloos toe. Mijnheer Roos trad langzaam voorbij, gebogen, droomend... Hoe weinig vermoedde de arme man, dat hij door een kerel bespied werd, die als een roover zijn eigendom wou binnendringen ...

Ik bereikte ongemerkt onze woning. Mijn moed kwam terug, mijn geweten zweeg. Na de maaltijd sloop ik weg; niemand mijner huisgenooten mocht iets weten van de manier op welke ik voortaan leven zou; niemand ter wereld mocht daar iets van vermoeden. Vroeger trok ik regelrecht, zonder mij te verbergen, naar de gracht van 't kasteeltje, nu gebruikte ik alle mogelijke voorzorgen om niet ontwaard te worden.

Eindelijk bereikte ik, door het houtgewas, de doorwaadbare plaats, ontdeed mij snel van schoenen en kousen, stroopte de broek op ...

En 't was in mijn kinderleven iets zoo grootsch, hetgeen ik nu zou beginnen, dat ik schier een uur wachtte, eer ik den doortocht durfde aannemen.

Ik luisterde angstig toe, of dichtbij zich niets roerde, luisterde naar elk gerucht op het dorp. Knapen en meisjes speelden voor de kerk, doch weldra werd het ginder stil. Toen ik innerlijk verzekerd was, dat de mannen hun veldarbeid hernomen hadden, en de huismoeders aan het schuren, wasschen en plassen waren, trad ik in 't water. Al was dit ook frisch, toch parelde er angstzweet op mijn slapen.

Voorzichtig gleed ik tusschen de planten voort, schoof ze uit elkander om er door te geraken, streek ze weer toe om mijn doorgaan niet te verraden ...

Ik bereikte weldra een aardhoop, een minuscuul eilandje, beplant met een kweeboom. Dit was mijn eerste ontdekking! De vruchten waren nog klein, doch in den herfst zouden ze rijp wezen, liefelijk geuren, en ik zou ze aan moeder schenken, om ze in de linnenkast te leggen. Dit was nu toch mijn boom: niemand wist, dat hij hier stond; niemand kwam hier ooit iets plukken. Doch hoe zou ik thuis de herkomst van de peren verklaren? ... Nu, er was nog tijd genoeg om een uitlegging te vinden ...

Ik moest nog slechts een ondiep plaatsje door, waar een soort lisch in overvloed tierde, en 'k voelde onder mijn voeten een net van dooreengekliste wortels; ik wilde er eenen uittrekken: onmogelijk, allen hingen aan elkander vast. Ik nam mijn mes, kreeg een stuk los, en onderzocht het... Ik kende het niet - toch - ik rook er aan: 't was kalmus! Vader bracht zulke kruiden mee uit de stad, zette ze op jenever, en dronk er voor zijn gezondheid elken dag een druppeltje van. Nu zou ik zelf vader kalmus verschaffen, zooveel hij er maar begeerde. Ik zou een gedeelte der planten losmaken, ze naar de overzijde van de gracht brengen, en zeggen, dat ze daar groeiden. Dat zou dan toch wel de waarheid zijn!

Met een sprong was ik nu op vasten grond... en viel schier omver van schrik: een groote rat plofte in 't water, zwom door een streep eenden-kroos naar de overzijde; schier op 't zelfde oogenblik wierp een bovenliggende visch zich met een slag naar onder ...

Ik keek onderzoekend rond: nergens was een grasje vertreden. In 't vlierhout, juist

[p. 41]

boven mijn hoofd, ontwaarde ik een vogelnest; een vijftal jongen, door mij verschrikt, vlogen er na elkander uit, zetten zich schreiend op kleinen afstand van mij neder; één bleef zelfs heel dichtbij op een takje. Het zat er zoo lief met zijn grijs rokje, zijn kort staartje en geelgezoomd bekje... Ik greep er naar, het fladderde weg... Ik sprong er achter, doch gaf plots alle vervolging op; ik had vergeten, dat ik mijn broek opgestroopt had, stond nu in het midden van de netels, en deze staken mij onbarmhartig. Met een wip was ik uit dat kwaadaardig kruid, liet mij op den grond neervallen en wreef over mijn gefolterde beenen, terwijl de tranen mij in de oogen drongen.

De pijn bedaarde langzamerhand, ondertusschen keek ik naar de netels welke ik aangeroerd had: er boven zweefde een gansene zwerm gekleurde waterjuffers, met haar lang lijf, haar doorschijnende vleugels en haar pareloogen; ze wiegelden over de planten, zetten zich samen neer, stegen weer op, als bewogen door een unmerkbaren adem.....

Ik heb thuis een insectenverzameling. Wat zal ik hier een rijken oogst vinden!

Ik lig neer in de koele schaduw; insecten dommelen en snorren overalrond; vogels fluiten en schieten voorbij door 't hout; hier en daar valt het licht door het gebladerte en teekent gouden arabesken af op den grond. Wat geluk zoo alléén, zoo ongestoord alléén te zijn!...

Ginder breidt een hazelnotenstruik zijn breede bladeren uit. O, wat een genot zal het geven, als de vruchten eens rijp zijn! Bij de gracht is er een gansche plek vol met uitgebloeide sneeuwklokjes; ik zie de groene zaden aan hun langen stengel hangen; verder ontwaar ik den kalfsvoet; in de klokvormige hulzen vertoonen zich de fluweelachtig gekleurde, rechtopstaande klepels. Wat moet het hier een paradijs ook in de vroege lente zijn.

Een kikvorsen zwemt met poozen een eindje naar den kant der gracht toe, verlaat eindelijk het water, en zit met zijn groote oogen roerloos naar mij te staren.

Ik zet weldra mijn ontdekkingstocht voort. Op handen en voeten moet ik onder het dicht houtgewas voortkruipen; nog ben ik geen tien meters ver, of, boven 't onkruid, op een open plaats, zie ik een rij jeneverstruiken, overladen met roode beziën, gloeiend in de zon; een weinig verder verheft zich een kriekeboom met laag afhangende takken, zijn vruchten beginnen slechts even te blozen, doch er nevens ontwaar ik een morelleboom, die zijn rijpe kersen verlokkend naar mij uitsteekt. Gelukzalig zet ik mij neer onder een hoog opgeschoten rozestruik, die met zijn heerlijk geurende bloemen de kruin van een verwilderden dwergpalm siert. Ja, ik ben hier in een echt paradijs! En nu ik maar de hand uit te steken heb om te plukken, raak ik niets aan; ik ben bevreesd, door iets weg te nemen, het genot te verminderen, dat het aanschouwen van mijne bezittingen mij aanbiedt. Ik aanzie alles als 't mijne: ik toch heb het ontdekt!

(Wordt voortgezet.)

Reimond Stijns.